سرگرد علی اصغر شریفی: یکی از فاکتورهای موثر در تصادفات و حوادث شهری، برون شهری به خصوص در بزرگراه‌ها مقوله سرعت است که با پیشرفت صنعت خودروسازی و تحقیق و بررسی کارشناسان حوزه خودرو در بحث ایمنی (وسائل نقلیه) هر ساله شاهد آن هستیم که مقوله سرعت به یکی از آبشن‌های خاص و پر طرفدار علاقه‌مندان خودرو تبدیل شده است.

در این مقاله بر آن هستیم مقوله سرعت در بزرگراه‌ها را مورد بررسی کارشناسان قرار دهیم. حداکثر سرعت در بزرگراه‌های درون شهری 100 کیلومتر است که بر اساس وضعیت مهندسی و شرایط ترافیکی بر اساس ایمنی کاربران ترافیکی، این سرعت قابل تغییر (پائین تر از حد مجاز) است به طور مثال در بزرگراه یادگار امام (ره) حداکثر سرعت 80 کیلومتر، بزرگراه آزادگان 90 کیلومتر و در بزرگراه شهید خرازی (غرب تهران) سرعت مجاز 100 کیلومتر بر ساعت تعیین شده است.

با افزایش سرعت، زمان واکنش و عکس العمل راننده طولانی‌تر و مسافت توقف بیشتر می‌شود. طبق تحقیقات علمی هر چه سرعت وسیله نقلیه بیشتر شود چشم انسان در حد معمول، موانع و خطرات پیش رو را به موقع دریافت نمیکند.

لذا هر چه سرعت بیشتر شود شدت صدمات وارده به افراد آسیب پذیر مانند عابران پیاده، دوچرخه سواران و موتورسواران به مراتب افزایش می‌یابد. تحقیقات علمی و عملی نشان داده که چنانچه خودرویی با سرعت 30 کیلومتر در ساعت یا کمتر با عابری برخورد کند فرد مضروب تا 95 درصد شانس زنده ماندن دارد و اگر این سرعت به 45 کیلومتر بر ساعت برسد شانس زنده ماندن عابر کمتر از 50 درصد می‌شود .

عابر پیاده در تصادف با خودرویی که 80 کیلومتر در ساعت سرعت دارد به طور تقریبی اصلا شانسی برای زنده ماندن ندارد. زمانی که سرعت وسیله نقلیه افزایش پیدا می‌کند طبق قوانین فیزیک، فشار به قطعات خودرو نیز بیشتر می‌شود به طوریکه سامانه‌های کنترلی مانند فرمان، جلوبندی و ترمزها بسیار حساس می‌شوند و با کوچک‌ترین حرکت فرمان کل بدنه خودرو تحت تاثیر قرار گرفته و به راحتی منحرف می‌شود.

نکته حائز اهمیت در رانندگی با سرعت بالا ، مسافت توقف است چرا که هر چه سرعت خودرو بیشتر باشد در زمان ترمز گرفتن (از لحظه رویت خطر و قرار دادن پا روی پدال ترمز ) مسافت بیشتری طی می‌شود تا وسیله نقلیه متوقف شود.

حال تصور کنید که در شرایط جوی نامناسب و زمین لغزنده باشد و یا لاستیک‌ها از آج مناسبی برخوردار نباشند و یا ترمزها و سامانه تعلیق خودرو عملکرد مناسبی را نداشته باشد، در این شرایط وضعیت ایستایی خودرو به مراتب کمتر خواهد بود. برای درک بهتر تاثیر سرعت و ترمز کردن در این حالت مثالی را برای شما مطرح کنیم. خودرویی با سرعت 100 کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند (مسافتی معادل 28 متر را ظرف یک ثانیه) در این شرایط اگر راننده کاملا هوشیار باشد و متوجه عابر پیاده در جلوی خودروی خود شود سریعا اقدام به ترمز می‌کند، اما در شرایطی جز این، راننده وسیله نقلیه با تاخیر اقدام به توقف خودرو می‌کند که حاوی پیامدهای ذیل است.

آزمایش‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که از زمان رویت خطر تا زمان فشار دادن پا روی پدال ترمز که تحت عنوان «مسافت عکس‌العمل» از آن یاد می‌شود، زمانی معادل هفت تا هشت دهم ثانیه به خود اختصاص می‌دهد در این مدت بسیار کوتاه این خودرو تقریبا 21 متر را طی می‌کند.

در واقع از این لحظه به بعد با فشار دادن پا روی پدال ترمز سرعت وسیله نقلیه به تدریج کم می‌شود. (باز هم تاکید می‌کنیم اگر وسیله نقلیه نقص فنی نداشته باشد و راننده کاملا حواس جمع باشد و سطح آسفالت نیز لغزنده نباشد.) مطابق قوانین فیزیک این وسیله نقلیه تقریبا پس از طی مسافت 74 متر، سرعتش به صفر می‌رسد. با این وصف، برخورد خودرو با عابر پیاده‌ای که در حال عبور از عرض خیابان باشد و فاصله تقریبی وسیله نقلیه با وی کمتر از 90 متر باشد برخورد خودرو با عابر قطعی است و هرچه این فاصله کمتر باشد مطمئنا آسیب‌های وارده به عابر شدید‌تر خواهد بود.

با این مثال متوجه شدیم که از لحظه رویت خطر و ترمز گرفتن تا توقف کامل مسافتی تحت عنوان مسافت توقف طی می‌شود ، لذا برای جلوگیری از برخورد همراه این نکته باید در ذهن راننده متصور باشد که هر چه سرعت بیشتر باشد مسافت توقف نیز بیشتر می‌شود.

از آنجایی که رانندگی با سرعت بالا تبعات جبران ناپذیری دارد قانونگذار نیز جرائم سخت‌تر و بازدارنده‌تری را برای جلوگیری از رانندگی با سرعت بالا در نظر گرفته است،به طوری که در قانون مجازات اسلامی چنانچه راننده با سرعت غیر مجاز با عابری برخورد کند راننده مقصر به بیش از دو سوم حداکثر مجازات تعیین شده محکوم خواهد شد و در واقع رانندگی با سرعت غیر مجاز و تصادف ناشی از آن جزو موارد تشدید مجازات در نظر گرفته شده است همچنین برابر قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی و جدول جرایم مربوطه میزان مبلغ جریمه و نمرات منفی تعیین شده برابر جدول ذیل است.

پلیس راهنمایی و رانندگی توصیه می‌کند با توجه به روزهای پایانی سال و آغاز سال نو که بعضا با عجله و شتاب رانندگان توام می‌شود، سرعت در رانندگی را جایگزین تاخیر در کارهای عقب افتاده خود نکنیم و با سرعت مطمئنه رانندگی کنیم، سرعتی که بتوان قبل از تصادف خودرو را متوقف کنیم و از وقوع تصادف جلوگیری کنیم.