یکی از فعالیت های روزانه ای که تمام افراد در طول زندگی آن را انجام می دهند ، غذا خوردن می باشد. غذا خوردن بیشتر از اینکه یک فعالیت باشد ، نوعی تفریح و کار لذت بخش به حساب می آید ، اما همیشه این فعالیت لذت بخش نیست …
حالت هایی مانند بادکردن شکم، احساس پری و فشار در روده ها، آروغ زدن و تجمع گاز در دستگاه گوارش و نفخ اما علت ایجاد این مشکلات چیست و چطور می شود از آنها پیشگیری کرد. دانستنی های نفخ را از زبان دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی بخوانید.
آقای دکتر! علت نفخ چیست و اصلا چرا نفخ می کنیم؟
مهمترین مشکلی که باعث نفخ می شود، نبودن آنزیم ها یا نداشتن آنزیم های اختصاصی برای شکسته شدن ترکیب های خوراکی است که مصرف می کنیم. همچنین اگر هر عاملی در دستگاه گوارش باعث شود که این آنزیم ها نتوانند درست کارشان را انجام دهند، ترکیب های خوراکی درست هضم نمی شوند و به صورت شکسته نشده به قسمت های میانی یا انتهایی دستگاه گوارش می روند. باکتری هایی که در روده بزرگ وجود دارند، باقیمانده مواد خوراکی را تخمیر بی هوازی می کنند که نتیجه آن تولید مقدار زیادی گاز و ایجاد حالت نفخ است.
چرا بعضی ها زیاد نفخ می کنند؟
نفخ دلایل متعددی دارد و بخش زیادی از آن به عادت ها و رفتارهای غذایی ما برمی گردد. انتخاب های غلط غذایی، خوراک هایی که همراه هم مصرف می شوند، تندتند غذاخوردن و پرخوری همه می توانند منجر به اختلال در هضم مواد غذایی و در نتیجه اختلال در عملکرد آنزیم های گوارشی شوند. شرایطی مانند فعالیت فیزیکی نیز در ایجاد نفخ موثر است و افراد کم تحرک بیشتر نفخ می کنند. همچنین در افرادی که دچار برخی بیماری های متابولیک هستند یا کسانی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند هضم و جذب غذا مشکل تر و احتمال نفخ بیشتر است.
نفخ یکی از مشکلات شایع سالمندان است علت چیست؟
به طور طبیعی با افزایش سن عملکردهای فیزیولوژیک تمام اندام ها و دستگاه های بدن از جمله دستگاه گوارش کاهش پیدا می کند. به عنوان مثال ترشح اسید معده در افراد مسن خیلی کمتر از افراد جوان است و کم شدن اسید معده به معنی این است که هضم و جذب با مشکل مواجه شده است. در سالمندان به دلیل اتفاقاتی که به دلیل پیری به وقوع می پیوندند، هضم و جذب غذا پیچیده تر و سخت تر می شود بنابراین اگر به الگوی غذایی شان توجه نداشته باشند احتمال نفخ و مشکلات گوارشی در آنها خیلی بیشتر خواهد بود.
شغل افراد هم می تواند در ایجاد نفخ نقش داشته باشد؟
بله، افراد شاغلی که فعالیت فیزیکی شان کم است و ۸ تا ۱۰ ساعت در روز پشت میز نشسته اند، افرادی که شغل شان پراسترس است، افرادی که کارهای خیلی سخت انجام می دهند یا همزمان باید چند کار را انجام دهند و مدیریت کنند و کارمندانی که مرتب با افراد مختلف سر و کار دارند در هضم و جذب غذا دچار مشکل می شوند و نهایتا ممکن است دچار عواقبی که یکی از آنها نفخ است، شوند.
به تاثیر رفتارها و عادت های غذایی در ایجاد نفخ اشاره کردید، افراد باید چطور غذا بخورند تا نفخ نکنند؟
مهمترین نکته این است که همیشه هنگام غذاخوردن آرامش داشته باشند. تندتند غذا نخورند و غذا را خوب بجوند (خوب نجویدن غذا می تواند در برخی مراحل هضم مشکل ایجاد کند). پرخوری نکنند و فاصله غذاها طوری نباشد که فرد آنقدر گرسنه شود که کنترل اش را هنگام خوردن غذا از دست بدهد. با استرس و هیجان غذا نخورند و در حالت ایده آل هنگام غذا خوردن تلویزیون نگاه نکنند، صحبت نکنند و مطلبی مطالعه نکنند.
اینکه می گویند آب خوردن همراه غذا نفخ می آورد، درست است؟
آب خوردن بین غذا اگر به مقدار کم باشد، هیچ اشکالی ندارد. در حالت طبیعی که فرد قبل از غذا خوردن خیلی تشنه نیست و همراه غذا خوردن چند جرعه آب می خورد، پرخوری نمی کند و غذایش را با آرامش می خورد به هیچ وجه آب خوردن نمی تواند موجب نفخ شود اما اگر فرد عادت داشته باشد با غذا زیاد آب بخورد یا به خاطر رفتار غلط خیلی تشنه و گرسنه باشد و یک دفعه بخواهد آب و غذای زیادی بخورد، در این صورت آب خوردن می تواند در هضم و جذب غذا مشکل ایجاد کند و مسایل گوارشی را تشدید کند.
بعد از خوردن بعضی غذاها احتمال نفخ بیشتر است، چرا؟
ترکیب های کربوهیدراتی و قندی ای وجود دارند که دستگاه گوارش به صورت طبیعی آنزیمی برای شکستن آنها ندارد. مهم ترین این ترکیب ها قندهایی مانند سلولز، رافینوز، استاکیوز و ورباسکوز هستند که بیشتر در سبزی ها، صیفی ها و حبوباتی مانند نخود، لوبیا، عدس و ماش وجود دارند. در نتیجه هر چه مقدار و فراوانی مصرف این مواد بیشتر باشد، احتمال تولید گاز و نفخ افزایش پیدا می کند. برخی افراد برای کاهش نفخ، سبزی و میوه را پخته مصرف می کنند. عمل پختن روی فیبر غذا تاثیر می گذارد و یک مقدار قابلیت هضم اش را بیشتر می کند اما روی قندهای سلولز، رافینوز، استاکیوز و ورباسکوز تاثیری ندارد. به همین دلیل است که سبزی و میوه، حتی اگر پخته شوند در افراد حساس باز هم باعث نفخ می شوند.
توصیه شما به این افراد چیست؟
توصیه می کنم تعداد وعده ها و میان وعده های غذایی شان را افزایش دهند و مقدار غذا را در هر وعده کم کنند. شاید لازم باشد ۸، ۱۰ یا ۱۲ بار در روز به مقدار خیلی کم غذا بخورند. این افراد باید با آرامش غذا بخورند. بلافاصله پس از غذا خوردن دراز نکشند، فعالیت فیزیکی منظم داشته باشند و روزی یک ساعت پیاده روی کنند. اگر شغل پراسترس دارند به هر روشی که می توانند استرس شان را کنترل کنند یا حداقل وقتی استرس دارند، هیجان دارند یا عصبانی هستند، غذا نخورند.
