بعد از آنکه تولید پسماندهای شهری در جهان افزایش یافت، دولتمردان به فکر دفع صحیح زبالهها افتادند تا از فساد ناشی از انبوه زباله رهایی یابند اما بعد از مدتی متوجه شدند دفع پسماند بهخودی خود، منجر به آلودگیهای بیشتر و حتی پایدار در سطح کره زمین میشود؛ بنابراین تصمیم گرفتند از پسماندها استفادههایی مانند تولید انرژی و حتی تولید مواد بازیافتی داشته باشند. طرح تولید انرژی به دلایلی از جمله نیاز شهرها مورد استقبال قرار گرفت و اکنون سالانه چهار میلیون تن زباله در جهان تبدیل به انرژی میشود که در واقع از طریق زباله بهدست میآید. در ایران نیز این موضوع جدی گرفته شده و حتی با حمایت ستاد توسعه فناوری انرژیهای تجدیدپذیر معاونت علمی و فناوری رئیسجمهوری، پروژه «تبدیل زبالههای شهری به انرژی با استفاده از فناوری پلاسما» به بهرهبرداری رسیده است. براساس گزارش روابط عمومی و اطلاعرسانی معاونت علمی و فناوری رئیسجمهوری، امروزه مدیریت و بازیافت پسماندهای شهری، یکی از مشکلات و چالشهای عمده کشور است. روشهای مختلفی برای تولید انرژی از زبالههای شهری و بیمارستانی وجود دارد که با توجه به مطالعات انجامشده، تکنولوژی پلاسما،
یکی از پیشرفتهترین فناوریهای موجود برای امحاء، بیخطرسازی و تبدیل زباله به انرژی است که ستاد انرژیهای تجدیدپذیر معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، این موضوع را جزء اولویتهای اصلی خود قرار داده است. این طرح پایلوت با ظرفیت هزار کیلوگرم در روز به همت پژوهشگران پژوهشگاه صنعت نفت اجرا شده که درواقع در این پروژه، طرح گازیکردن زباله با استفاده از فناوری مشعل پلاسمایی برای نخستینبار در پژوهشگاه صنعت نفت اجرایی شده است. یکی از ویژگیهای بارز این پروژه، استفاده از توان شرکتهای دانشبنیان داخلی بوده و تجاریسازی این فناوری برای گامهای بعدی، هدفگذاری شده است. تولید زباله به مشکلی بزرگ در جهان تبدیل شده است اما تلاشهای جدیدی در راستای تدوین برنامهای برای استفاده از زباله بهعنوان یک منبع مفید و نوعی سوخت زیستی انجام گرفته است. یکی از این ابداعات، تبدیل زباله به برق است. آیتمهای زیادی در اطراف ما هستند که میتوانند حرارت تولید کنند و به طرز شگفتآوری، یکی از آنها زباله است. حرارت تولیدشده از زباله برای تولید انرژی و برق، منفعت بزرگی برای زمین دارد زیرا میتواند مواد مخرب لایه ازن را از بین ببرد؛ ازسویدیگر، یکی از مشکلات دفع زباله، مسئله هدررفتن زمین و نشت شیرابه زباله به سفرههای آب زیرزمینی و آلودگی آب است. با استفاده از زباله در تولید انرژی میتوان تا حد زیادی از مصرف سوختهای فسیلی و مضرات وجود زباله در محیط کاست. زبالههای بسیاری روی زمین وجود دارند که بسیاری از کشورهای توسعهیافته برای اجتناب از مضراتشان، آنها را در کشورهای در حال توسعه دفن میکنند. بااینحال، میتوان از این زبالهها برای تولید برق و انرژیهای مفید در جامعه استفاده کرد. سوختهای زیستی را میتوان از زبالهها پردازش کرد تا جایگزین بنزین شده و انتشار کربن جهانی را ۸۰ درصد کاهش دهند. سوختهای زیستی را میتوان از موجودات یا محصولات جانبی متابولیسمی (مانند زبالههای تر یا زبالههای مواد غذایی) بهدست آورد. برای آنکه سوختی بهعنوان یک سوخت زیستی در نظر گرفته شود باید بیش از ۸۰ درصد آن از مواد تجدیدپذیر تشکیل شده باشد.
مزایای سوخت زیستی چیست؟
بیوگاز نوعی گاز است که از زباله تولید شده است. این گاز با شکست بیولوژیک برای تولید برق ایجاد میشود. این گاز شکل معمول مورد استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر است که بهطور عمده در حوزههای صنعتی و خانگی استفاده میشوند. بیوگاز، مخلوطی از دیاکسیدکربن و متان است و بهوسیله ضایعات گیاهی و همچنین ضایعات حیوانی ایجاد میشود. در خانه، از بیوگاز عمدتا برای پختوپز استفاده میشود و آلودگی کمتری نسبت به سایر اشکال انرژی دارد. تبدیل زباله به انرژی، مجموعهای نوآورانه از فناوریهای در حال ظهور بوده که با هدف استفاده بهتر از محیطزیست و حداقل آسیبرسانی به اکوسیستم رواج یافته است. تبدیل زباله به انرژی، تلاشی آگاهانه برای تساوی الگوهای سیاره ما و صرفهجویی در چرخه زیستمحیطی است. درحالحاضر، تولید انرژی از این فناوری در مقیاس کوچک انجام میگیرد و استفاده از آن در مصارف خانگی و صنعتی، نادر است. بااینحال، این نوع سوخت زیستی بهعنوان راهحلی برای استفاده از انرژی در آینده دیده میشود که میتواند بسیاری از مشکلات سوختهای فسیلی و آلودگی آب در اثر دفن زباله را حل کند. سوختهای گیاهی بهدستآمده از پسماندهای جنگلی و محصولات کشاورزی جهان، بهنوعی بزرگترین منبع ذخیره انرژی خورشیدی بهشمار میآید و میتواند سالانه به اندازه ۷۰ میلیارد تن نفت خام، انرژی در دسترس بشر قرار دهد. این میزان، ۱۰ برابر مصرف سالانه انرژی در جهان است. نکته مهم در بهکارگیری این منبع، آن است که بازمانده حاصل از سوختهای گیاهی دوباره بهوسیله گیاهان تازه جذب و مصرف خواهد شد و هیچ اثری در پدیده گلخانهای و گرمشدن زمین نخواهد داشت. بیومس نوعی انرژی خورشیدی است زیرا گیاهان، انرژی خورشید را جذب کرده و عمل فتوسنتز را انجام میدهند. انرژی شیمیایی موجود در گیاهان بهوسیله انسانها و حیواناتی که آنها را میخورند، جذب میشود. بیومس، یک منبع انرژی تجدیدپذیر است زیرا همیشه میتوانیم درختان و گیاهان را پرورش دهیم و همیشه زمین کشاورزی برای این کار وجود دارد. نمونههایی از سوختهای بیومس، چوب، ذرت، کود و بعضی زبالهها هستند. انرژی شیمیایی موجود در سوختهای بیومس، هنگام سوختن بهصورت گرما آزاد میشود و میتواند بهعنوان گرمکننده ساختمانی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین چوبها یا بعضی از زبالهها میتوانند سوزانده شوند تا بخار آب تولید شود و از آن برای تولید الکتریسیته استفاده شود. البته سوزاندن بیومس، تنها راه آزادسازی آنها نیست. بیومسها میتوانند به اشکال دیگری انرژی قابلاستفاده در اختیار ما قرار دهند؛ مثل گاز متان، اتانول و بیودیزل. گاز متان جزء اصلی گاز طبیعی است. مواد بدبو مثل آشغالهای گندیده و ضایعات کشاورزی و فضولات انسانی، گاز متان آزاد میکنند که بیوگاز نامیده میشود. یکی دیگر از منابع بیومس زبالهها هستند که ضایعات جامد شهری (MSW) نام دارند. زبالههایی که از محصولات گیاهی یا جانوری بهدست میآیند، بیومس هستند. غذاهای دورریز و چمنهای کندهشده نمونههایی از زبالههای بیومس هستند.