فوبیا یا ترس افراطی، واژه‌ای است که به مجموعه‌ای از علایم که هنگام ترس از شی یا موقعیتی یا احساسی خاص ظاهر می‌شوند، اشاره می‌کند. فوبیا یک نوع اختلال اضطرابی است که ممکن است تا زمان مواجهه با منشا ترس، فرد آن را تجربه کند. با این حال در برخی از موارد حتی فکر کردن به منبع ترس نیز می تواند در فرد احساس اضطراب و دستپاچگی ایجاد کند.  افراد می‌توانند واکنش‌های فوبیا را به حیوانات (مانند عنکبوت، گربه…)، فعالیت‌ها (مانند سوار شدن هواپیما، مترو) یا موقعیت‌های اجتماعی (مانند غذا خوردن در جمع، سخنرانی…) گسترش دهند. در فوبیا شخص از غیرمنطقی بودن ترس در مقابل خطر واقعی شیء، یا موقعیت، یا عمل آگاه است. ترس فرد تناسبی با موقعیت ندارد، قابل‌توجیه نیست، از کنترل ارادی خارج است و گرایش به پرهیز از موقعیت یا محرک ترس‌آور را ایجاد می‌کند، بسیاری از بیماران اشتغال خاطری با احتمال مواجهه با موقعیت یا شیء ترس‌آور دارند و در نتیجه از این دل نگرانی رنج می‌برند.

فوبیا معمولا در اوایل جوانی و به‌طور ناگهانی و با حملات اضطراب شدید در مواجهه با شیء یا موقعیت شروع می‌شود، شیوع آن حدودا یک‌درصد جمعیت است، در خانم‌ها ٧٠‌درصد و آقایان ٣٠‌درصد است، کمتر از حدود ١٠‌درصد بیماران دنبال معالجه می‌روند.

علائم بالینی فوبیا:

علائم شناختی، علائم هیجانی، رفتاری و جسمی چهار دسته از علائم فوبیا هستند، البته هرکسی که فوبیا دارد، لزوما هر چهار علامت را با هم ندارد. علائم شناختی شامل این موارد می باشد: فرد مدام به این موضوع فکر می کند که نکند با آن چیزی که می ترسد، مواجه شود؛ مثلا در مکان های شلوغ، فکر می کند که هر لحظه امکان دارد دچار مشکل تنفسی شود، بنابراین از رفتن در آن مکان ها اجتناب می کند. دسته علائم بعدی، واکنش های هیجانی است. عواطف فرد مثل احساس دلشوره در این دسته قرار می گیرند. هم چنین اضطراب، نگرانی، ترس، وحشت زدگی. از دیگر علائم، واکنش های جسمانی است که به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم می شوند. علائم درونی با افزایش ضربان قلب و تپش قلب بروز می کند، اما علائم بیرونی مثل برافروختگی صورت یا لرزش دست است. افراد نسبت به علائم هیجانی خود آگاه ترند و آن ها را بیشتر متوجه می شوند. هرقدر علائم بیشتر باشد، فوبیا شدیدتر و هرقدر علائم آشکارتر باشد، شدت ترس و فوبیا بالاتر است. و در نهایت علائم رفتاری می باشند؛ یعنی ممکن است بدن فرد در شرایطی مانند حالت آماده باش یا جنگ و یا گریز قرار بگیرد: تپش قلب، تعریق، لرزش، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، گاهی غش، خستگی عمیق از علائم این مرحله است.

بیماران فوبیک معمولا علاوه‌بر ترس علایم نوروتیک دیگری نیز دارند مانند سردرد، درد پشت و شانه، ناراحتی‌های گوارشی، درد معده، فکرهای وسواسی، احساس حقارت.

سبب شناسی فوبیا:

فوبیا ممکن است علت واحدی نداشته باشد اما با تعدادی از عوامل مرتبط است. عوامل متعددی از قبیل ارث، شرایط تربیت، مراحل رشد و تکامل روانی، خانواده، اجتماع، محیط شغلی و استرس‌هایی که شخص با آن روبرو می‌شود می‌توانند دست به دست هم داده و زمینه بروز یک بیماری را ایجاد و آن را شعله‌ور سازند. به طور مثال در دو سوم افراد مبتلا به فوبیا یکی از منسوبین درجه یک آن ها مبتلا به فوبیا از همان نوع است و یا افراد ممکن است ترس از برخی موضوعات را از اطرافیان خود یاد گرفته باشند. گاهی هم والدین با داستان ها و یا صحبت های خود ممکن است کودک را از موقعیت خاص و یا فرد خاصی بترسانند که تمام این عوامل می توانند زمینه ساز بروز فوبیا شوند.

درمان فوبیا:

خوشبختانه، فوبیا درمان‌پذیر است و بیشتر افرادی که به دنبال درمان فوبیا هستند به طور کامل بر ترس‌های خود غلبه می‌کنند. فوبیا ساده از طریق قرار گرفتن تدریجی در معرض جسم، حیوانات، محل یا موقعیتی که باعث ایجاد ترس شده درمان می شود. این روش درمان را به عنوان حساسیت زدایی می توان شناخت. درمان فوبیای پیچیده اغلب طول می کشد و شامل درمان هایی از قبیل مشاوره، روان تحلیلی، درمان های شناختی رفتاری، و درمان دارویی است. داروهای ضد افسردگی، داروهای آرام بخش از جمله داروهای تجویزی هستند. در درمان های روان تحلیلی به افراد کمک می شود ترس هایی که ریشه در ناخودآگاه آن ها دارد کشف شود. به عبارت دیگر فرد با ترس های دوران کودکی خودش مواجه می شود و به کمک درمانگر این ترس ها تحلیل و تفسیر می شوند تا آگاهی اش نسبت به اتفاقی که در گذشته افتاده و به علائمش افزایش پیدا کند.

زمان تماس با روانشناس :

اگر ترس ها و اضطراب هایی که آرامش خاطر شما را به هم می زنند، با روابط شخصی شما تداخل دارند، یا مانع کارکرد عادی شما در خانه، مدرسه یا محل کار می شوند و برای شما ایجاد مشکل کرده اند، در اولین فرصت ممکن قرار ملاقاتی با روانشناس خود بگذارید.