بسیاری از افراد این روز ها رژیم های غذایی گیاهخورای در پیش گرفته اند. مسئله ی نگران کننده در این رژیم غذایی ، یافتن منبع غذایی جایگزین برای شیر می باشد. بسیاری از افراد بر این باورند که سویا می تواند تا حد زیادی جایگزین شیر شود.
شیرسویا یکی از نوشیدنی هایی است که این روزها در انواع مختلف طعم دار، غنی شده با املاح و ویتامین ها و… در بسیاری از فروشگاه ها و مغازه ها عرضه می شود. برخی افراد به این تصور که این شیر با شیر گاو مخلوط شده یا به این عقیده که این شیر نسبت به شیرهای لبنی خواص و ارزش یکسانی دارد آن را جایگزین شیر معمولی کرده و حتی به کودکان و نوزادان خود هم می خورانند، اما پرسش اینجاست که چه تفاوتی میان شیرسویا با شیرگاو است؟
عصاره لوبیای سویا
لوبیای سویا گیاهی است که در اصل بوی علفی می دهد و مزه بدی دارد. اما فناوری روز توانسته عامل بدبویی و طعم بد سویا را حذف و آن را برای مصارف خانگی و صنعتی آماده کند. اولین دلیل استفاده از سویا پروتئین بالای آن است که موجب شده از آن فرآورده هایی چون آرد، شیر، پروتئین بافت دار و روغن سویا تهیه شود. در ایران شیرسویا به روش های مختلفی تولید می شود. ابتدا دانه های سویا را تمیز و سپس خیس می کنند و بر اثر خیساندن تا حدی قندهای نامطلوب سویا که بسیار نفاخ هستند، خارج می شود. در مرحله بعد دانه ها را خرد و به وسیله بخار آنزیم زدایی می کنند. هدف از این کار غیرفعال کردن مواد نامطلوبی است که مانع جذب پروتئین های موجود در سویا می شوند. در این فرآیند حرارتی تا حدودی بوی علفی سویا کم شده و در مرحله آخر از طریق سانتریفیوژ، شیر یا عصاره سویا از فیبر آن جدا می شود.
این فرآورده حاصله از سویا یک محصول کاملا گیاهی بوده و با شیرگاو مخلوط نمی شود و تنها شباهت آن با شیر لبنی در رنگ شیری آن است. این شیر از نظر طعم و مزه و خواص تغذیه ای شباهت چندانی به شیرگاو نداشته و طعم آن مشابه طعم غلات است.
تفاوت شیر سویا با شیر گاو
شیرسویا محلولی پروتئینی و حاوی چربی، کربوهیدرات و ویتامین هایی چون B۱،B۶، E و همچنین لسیتین و فیبر است. این شیرحدودا یک چهارم کلسیم شیرگاو را داردو معمولا تولیدکنندگان به آن کلسیم می افزایند. شیرسویا اگرچه در مقایسه با شیرگاو کلسیم پایین تری دارد، ولی حاوی فاکتورهایی است که به جذب کلسیم در بدن کمک می کند. بنابراین بهتر است افراد خصوصا خانم ها از قبل دوران یائسگی برای پیشگیری از پوکی استخوان، هم از مواد کلسیم دار مثل شیر و هم از مواد جاذب کلسیم چون شیرسویا استفاده کنند.
شیرسویا به جهت پروتئین بالا، پروتئینی شبیه گوشت دارد و حاوی تعدادی از اسید آمینه های ضروری است، اما در مقایسه، شیرگاو پروتئین با کیفیت تری داشته و نباید شیرسویا را جایگزین آن کرد.
چربی این نوشیدنی در مقایسه با شیرمعمولی به جهت اسیدهای چرب غیراشباع از افزایش کلسترول جلوگیری و از ریسک ابتلا به بیماری های قلبی ـ عروقی می کاهد.
این شیر برخلاف شیرگاو لاکتوز ندارد و برای افرادی که دچار عدم تحمل قند لاکتوز هستند مناسب است. البته بد نیست بدانید که وجود برخی قندها در سویا موجب می شود این شیر کمی نفاخ باشد.
خواص اصلی شیرسویا مربوط به گروهی از ایزوفلاونوییدها و فیتواستروژن هایی است که خاصیت آنتی اکسیدانی و شبه هورمونی دارند. این دو ترکیب می توانند در پیشگیری از بیماری های مزمن چون سرطان پستان و پروستات و همچنین کاهش عوارض یائسگی چون گرگرفتگی، تعریق شبانه، بی خوابی و سردرد موثر باشند. اما اگر از سویا و فرآورده های آن به مقدار خیلی زیاد استفاده کنید خود می توانند عامل بروز سرطان شوند. در واقع مقدار مازاد فیتواستروژن ها در بدن می توانند رشد سرطان های مرتبط با هورمون را تحریک کنند به همین دلیل متخصصان تغذیه مصرف زیاد سویا خصوصا مکمل آن را بدون مشورت با پزشک مربوطه توصیه نمی کنند.
حساسیت به شیرسویا
شاید در اینجا این پرسش مطرح شود، چرا عده ای از افراد با خوردن شیرسویا دچار حساسیت می شوند؟
عدم تحمل سویا حالتی است که درآن دستگاه گوارش فرد نمی تواند پروتئین شیرسویا یا غذاهایی که در تهیه آنها از سویا استفاده شده را هضم کند. این مشکل در کودکان و نوزادان بسیار شایع است و نشانه های آن در نوزادان مبتلا که مادرانشان از غذاهای حاوی سویا استفاده کرده باشند، پدید می آید. شایع ترین علائم در نوزادان و کودکان، استفراغ، گریه مکرر و اسهال آبکی و در بزرگسالان سردرد، گیجی، منگی، تعرق زیاد، تحریک پذیری، تپش قلب و گاهی تنگی نفس است. خطرناک ترین علامت این بیماری شوک حساسیتی آنافیلاکسی است که با افت فشارخون، ضربان سریع قلب ،تب و از دست دادن هوشیاری بروز می کند. این اختلال، درمان دارویی و قطعی ندارد و فقط باید از غذاهای حاوی سویا پرهیز کرد.
هنگام خرید شیرسویا انواع ساده و بدون طعم آن را انتخاب کنید. طعم و رنگ هایی که به این نوشیدنی افزوده می شود، اگر طبیعی باشد مشکلی ندارد. اما اگر شیمیایی و سنتزی باشند، مصرف مستمر آن می تواند در درازمدت عوارضی را برای مصرف کننده ایجاد کند.
نکته دیگر شکری است که به منظور ایجاد طعم مطلوب به شیر های طعم دار افزوده می شود. متاسفانه شیرینی زیاده از حد این محصولات در افراد ـ خصوصا کودکان ـ احتمال چاقی و زمینه های ابتلا به دیابت را فراهم می کند.
