تصور پرواز و رویای پرواز افراد یکی از قدیمی ترین و دیرینه ترین رویاها و خواب ها در میان انسان ها بوده است که این موضوع حس کنجکاوی دانشمندان در خصوص علل وقوع این خواب را فعال کرده است و برای آشنایی با دلایل این رویا تحقیقاتی نیز صورت گرفته است.
یکی از عجیب‌ترین چیزها در مورد انسان بودن این است که می‌توانیم تمام شب را پرواز کنیم و سپس در تختخواب خودمان از خواب بیدار شویم.
باغی از لذت ها دنیوی
جزئیات بی‌پروا از باغی از لذت‌های دنیوی اثر «هیرونیموس بوش» (Hieronymus Bosch)
یک نظرسنجی کوتاه و البته غیرعلمی در وب‌سایت «فیس‌بوک» (Facebook) نشان می‌دهد که مردم این سرگرمی شبانه را مانند یک تفریح واقعی با علاقه‌مندی‌ها و برنامه‌ریزی‌های مختلف انجام می‌دهند. در این نظرسنجی، عقاید گوناگونی از قبیل موارد زیر در این باره عنوان شد:
«من به نوعی تصور سبکی در قفسه سینه و پرواز با حالت «بی‌وزنی» در جهاتی که خودم انتخاب می‌کنم، دارم».
«من تقریباً نزدیک زمین پرواز می‌کنم … به نوعی شبیه به اینکه سوار یک تخته اسکیت هستم، اما بدون اینکه تخته اسکیتی زیر پای من باشد».
«درست مثل یک سوپرمن، یک موجود «مافوق انسان» یا یک «شبح» بود. من مجبور نبودم درباره آن بیش از راه رفتن فکر کنم».
«دو مرتبه من در رؤیا بودم که می‌توانستم بالا و بالاتر بپرم تا اینکه اتمسفر رو ترک کردم و توانستم با هدف‌گیری دقیق‌تر پرش‌هایم به مقاصد دورتری سفر کنم».
دیگران در حرکاتی مثل شنا کردن، پرواز کردن یا سرخوردن گیر کرده‌اند. وجود افرادی که در رؤیای پرواز کردن هستند، تازه نیست. در طول تاریخ افرادی زیادی بودند که خواب پرواز کردن را دیده و حتی آن را یادداشت کرده‌اند. در سال ۱۹۲۱ میلادی (۱۲۹۹ شمسی)، «مری آرنولد-فاستر» (Mary Arnold-Foster ) پوشیدن یک «لباس پرواز» را توصیف کرد. او در این باره می‌گوید: یک «لباس با چین‌های نزدیک به هم و مرتب که ۳ یا ۴ سانتیمتر پایین‌تر از پاهای من قرار می‌گرفت»، به منظور پنهان کردن این واقعیت که او مانند سایر افراد راه نمی‌رود، او این رؤیا را با هیچ‌کس به اشتراک نگذاشت.
آیا این امر نوعی تظاهر است؟ ممکن است قابل توجیه باشد. اگر شما در رویای شبانه، خودتان را در حال پرواز کردن در آسمان پیدا کردید، آن‌وقت سزاوار نگاه‌های مات و مبهوت و انگشت‌نما شدن توسط دیگران هستید. پرواز کردن در رؤیا لزوماً یک اتفاق تصادفی از «شلیک نورون‌ها» (Neuron-Firing) و یک خواب فی‌البداهه نیست، بعضی از اوقات مربوط است به اینکه شما چطور فکر می‌کنید و در طول روز به چه چیزی می‌اندیشید.
پسر دالوس -افسانه یونانی
منظره‌ای با افتادن به نام «ایکاروس پسر دالوس -افسانه یونانی» (Icarus) نقاشی شده توسط «پیتر بروگل ارشد» (Pieter Brueghel the Elder)
اولین چیزی که دانشمندان رؤیاشناسی به شما خواهند گفت این است که مطالعه و تحقیق درباره رؤیا کار بسیار سختی است. دکتر «تداس استامبریز» (Dr. Tadas Stumbrys) – محقق رویاشناسی از دانشگاه «هیدلبرگ» (Heidelberg) – توضیح می‌دهد که بردن مردم به عالم رؤیا آن هم زمانی که آن‌ها را در دستگاه «ام آر آی» (MRI) قرار می‌دهید، دشوار است اما این امر برخی از مردم را از تلاش برای دیدن رؤیا باز نمی‌دارد. دکتر روانشناس «رینر اسچون هامر» (Schönhammer) تفاسیر علمی مربوط به پرواز در رؤیا را گردآوری کرده است که به اوایل قرن نوزدهم برمی‌گردد.
بیشتر آن موارد، حدس‌های اولیه فیزیولوژیکی بوده‌اند. روانشناس آلمانی به نام «کارل شرنر» (Karl Scherner) در سال ۱۸۶۰ میلادی فکر می‌کرد که بالا و پایین رفتن قفسه سینه رویای پرواز را در انسان ایجاد می‌کند در حالی که همتای «او جی.ای. پورکنژ» (J.E. Purkinje) بر این باور بود که آرامش ذاتی در خواب باعث می‌شود که افراد احساسی شبیه شناور بودن داشته باشند. «پل فدرن» (Paul Federn) که بیشتر فرویدی بود، این احساس را به ترشحات شبانه نسبت می‌داد. او – نویسنده کتابی به نام «دیئدره بارت» (DiedreBarret) – که در آن توضیح می‌دهد انسان این احساس را به عنوان غلبه بر جاذبه زمین می‌دیده است، اما این تئوری تا به امروز تأیید نشده است. بیشتر نظریه‌های اخیر روی ساقه مغز و گوش داخلی که تعادل را کنترل می‌کنند، تمرکز دارند.
رویای پرواز
اگرچه دکتر «مایکل اشرلد» (Schredl)، روانشناس موسسه مرکزی بهداشت روان در «مانهایم» (Central Institute of Mental Health)، از علل فیزیولوژیکی بالقوه رویای پرواز دست نکشیده اما در مورد اینکه چنین رویاها و تمایزاتی در مورد انسان چه چیزی را بیان می‌کنند، مشتاق و علاقه‌مند است. او در این باره می‌گوید:
رویای پرواز یک موضوع بسیار جالب و جذاب است
در یک سری از مطالعات، دکتر «مایکل اشرلد» تلاش کرده است بروز و شیوع رویای پرواز را با ویژگی‌های شخصیتی خاص یا انتخاب زندگی مرتبط سازد. با گردآوری داده‌های جمع‌آوری شده از سال ۱۹۵۶ میلادی (۱۳۳۴ شمسی) و انجام بررسی‌های گسترده و عمیق، او به چند نتیجه جالب دست یافته است.
اول از همه، افرادی که دارای تجارب بیشتری از پرواز در زندگی عادی و در حالت بیداری هستند، بیشتر از سایرین خواب در مورد پرواز را تجربه می‌کنند. به عنوان مثال، مربیان کایت‌سواری حتی در خواب نیز تخصص و شغل خود را تمرین می‌کنند. تنها تفاوت خواب و بیداری در این است که این افراد در خواب تجهیزات کاری خود را به همراه ندارند. این حقیقت که از سال ۱۹۵۰ میلادی (۱۳۲۹ شمسی) رؤیا و خواب در مورد پرواز بیشتر شده نشان می‌دهد که سفرهای واقعی با هواپیما و سایر تجهیزات هوایی می‌تواند در ایجاد حس پرواز دخیل باشد. این امر می‌تواند مطابق با «فرضیه تداوم» (Continuity Hypothesis) در خواب باشد. نظریه فوق تا حدودی بحث‌برانگیز است که فرض می‌کند تجارب رؤیا و خواب ما ترکیبی از کارهایی است که در بیداری انجام می‌دهیم.
برای بررسی عمیق‌تر این نظریه، دکتر «مایکل اشرلد» در حدود ۶۰۰۰ داده‌های ورودی رویای یک فرد ناشناس را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. این فرد از سال ۱۹۸۴ میلادی (۱۳۶۲ شمسی) تمامی خاطرات خود را یادداشت کرده است. او دریافت که اگرچه این فرد بعد از تجربه پرواز واقعی خود بر فراز اقیانوس اطلس، رویای پرواز را بیشتر دیده است اما رویای پرواز خلاق‌تر، تحت تأثیر قرار نگرفته است. او گاهی‌اوقات با کمک یک خانه، یک توپ جادویی یا یک چرخ پرواز می‌کرد تا به طور غیرقانونی از مرزها عبور کند و دختری را تحت تأثیر خود قرار دهد (البته او در دنیای واقعی موفق شد که با آن دختر ازدواج کند).
دکتر «اشرلد» معتقد است پرواز ممکن است اهمیت کمتری نسبت به شادی عمومی داشته باشد. مطالعات گسترده‌تر انجام شده توسط او نشان می‌دهد که به طور کلی، افرادی با حالت‌های هیجانی مثبت‌تر به هنگام بیداری، علاقه و گرایش بیشتری به خواب و رویای پرواز دارند. برای برخی از افراد، رویای پرواز یک تغییر ناگهانی فیزیکی یا شخصیت نیست بلکه یک تصمیم ناخودآگاه است. متخصص دیگری به نام دکتر «استامبریز» (Stumbrys) رؤیابینی آگاهانه را مورد مطالعه قرار داده است. طبق تحقیقات او این یک نوع خواب است که در آن فرد به خوبی می‌داند خوابیده است و می‌تواند جنبه‌های خاصی از این وضعیت را کنترل نماید.
رویایی پرواز
در یک مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۴ که در مجله آمریکایی روانشناسی منتشر شده است، دکتر «استامبریز» و همکارانش، ۶۸۴ رؤیابین آگاه را در مورد رایج‌ترین فعالیت‌ها در دنیای خواب و رؤیا مورد بررسی قرار داده‌اند. پرواز در درجه اول قرار می‌گیرد. او در این باره می‌گوید:
یک سوم از افراد مورد مطالعه، برخی از رویاهای پرواز را گزارش کرده‌اند. این مقادیر می‌تواند در برابر سایر موارد همچون رابطه عاطفی، ورزش و فعالیت‌هایی مانند جنگیدن و کشتن با اسلحه برنده باشد و در صدر قرار بگیرد.
افرادی موسوم به «رویابین‌های آگاهانه» تا حد معینی قادرند فعالیت‌های خواب خود را به هنگام بیداری برنامه‌ریزی کنند و حتی بیش از نیمی از افراد مورد مطالعه، برای پرواز برنامه‌ریزی کرده‌اند. این برنامه‌ریزی‌ها ممکن است سبک پرواز آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. دکتر «استامبریز» در این باره می‌گوید:
در رویابینی آگاهانه، انتظارات شما رویای واقعی شما را می‌سازد؛ بنابراین اگر تصاویر خودبیداری شما یک سوپرمن در حال پرواز باشد، این ایده در ذهن باقی می‌ماند و راه پرواز را برایتان باز خواهد کرد.
دکتر «استامبریز» با احتیاط کامل بیان می‌کند که ارتباط بین رویابینی آگاهانه و پرواز الزاماً سبب نمی‌شود افراد خواب پرواز ببینند. او در این خصوص نیز می‌گوید:
ممکن است افرادی که رویای آگاهانه دارند یکی از فعالیت‌های محبوبشان پرواز باشد؛ بنابراین آن‌ها از دانش درونی خود برای پرواز استفاده می‌کنند؛ به عبارت دیگر پرواز ممکن است باعث آگاهی شود. اگر بدانید که در حال پرواز هستید، می‌تواند یک نشانه خوب برای این موضوع باشد که شما خواب می‌بینید.
در اولین رویابینی آگاهانه که دکتر «استامبریز» را هم بسیار تحت تأثیر قرار داده و کل حرفه تخصصی او را به سمت دیگری هل داد، فرد خواب بیننده به کنار پنجره رفت اما زمانی که به آستانه پنجره رسید، دریافت که ترسش از ارتفاع به دنیای خواب نیز منتقل شده است. اگرچه او اغلب در این مورد زیاده‌روی می‌کند. او معتقد است این حس بسیار جذاب و جالب است و اگر هیچ کار و برنامه‌ای نداشته باشد، تنها پرواز می‌کند.
در نتیجه طبق نظر محققان، پرواز در خواب می‌تواند عوامل مختلفی به درازی خود رؤیای پرواز باشد، هرچند موفقیت انسان در پرواز کردن و تحقق این رؤیایی دیرینه به تعداد دیدن این نوع خواب‌ها نیز کمک شایانی کرده است.
منبع/آخرین خبر
