بسیاری از بیماران روماتولوژیک برای حاملگی با مسئله ای مواجهه نمی شوند و باروری در آنها حفظ می شود. بنابراین باید با بیماران درباره مهم بودن استفاده از شیوه های پیشگیری از بارداری صحبت شود. با وجود بیماری فلج کننده، بانوان
جوان از نظر جنسی فعال هستند ولی اغلب آنها از روش های موثر جلوگیری از بارداری استفاده نمی کنند.
شایع ترین بیماری روماتولوژیک لوپوس (SLE) و آرتریت روماتوئید هستند که بطور جداگانه برای هر یک به معرفی روش های جلوگیری از بارداری می پردازیم.
لوپوس
متاسفانه علیرغم عوارض حاملگی برنامه ریزی نشده در زنان لوپوسی بسیاری از زنان لوپوسی، مورد مشاوره روشهای جلوگیری از بارداری قرار نمی گیرند، یا طی مشاوره به باور بدتر شدن بیماری با مصرف قرص های جلوگیری از بارداری می رسند.
با توجه به اهمیت روش های جلوگیری از بارداری در بیماران روماتولوژی، در ال 2009 سازمان بهداشت جهانی شاخه کنتراسپتیو، توصیه هایی درمورد روش های جلوگیری از بارداری ر بیماران لوپوسی مطرح کرد که توسط بریتانیا و آمریکا مورد تایید قرار گرفت. بیماران بر اساس شرایط طبی و روش های جلوگیری از بارداری در یکی از چهار گروه زیر قرار می گیرند:
گروه I: یعنی هیچ محدودیتی برای مصرف روش پیشگیری از بارداری وجود ندارد.
روش II: موید بیشتر بودن فواید روش پیشگیری مطرح شده نسبت به خطرات آن است.
روش III: موید بیشتر بودن خطرات روش پیشگیری مطرح شده نسبت به فواید آن است.
روش IV: موید غیرقابل قبول بودن روش پیشگیری به علت خطرات آن در زنان با شرایط طبی خاص است.
فواید و مضرات روش های جلوگیری از بارداری در بیماران لوپوسی
1-قرص ترکیبی
2-قرص های پروژسترونی تنها
این نوع قرص ها کمتر از قرص های ترکیبی استفاده می شود. چون همراه با خونریزی های Break through و افزایش احتمال بارداری ناخواسته می باشند. ولی این قرص ها باعث افزایش ترومبوز نمی شوند و در بیماران لوپوسی با شدت خفیف تا متوسط که آنتی بادی فسفولیپید مثبت نیستند، می توانیم استفاده کنیم.
3-دپوپرورا
4-IUD
بیماران لوپوسی باید طی 2 تا 3 هفته بعد از گذاشتن IUD تحت کنترل باشند. آنتی بیوتیک پروفیلاکتیک بطور روتین مصرف نمی شود، اما در خانم هایی که شدیدا ایمونوساپرس هستند می توان توصیه کرد. از طرفی به همه خانم ها باید توصیه کرد که از روش های جلوگیری برای پیشگیری از بیماری های منتقله از راه جنسی استفاده شود.
همچنین زنان لوپوسی در معرض خطر خونریزی شدید قاعدگی و کیست های تخمدانی هموراژیک به علت استفاده از آنتی کواگولانت ها و یا وجود ترومبوسیتوپنی هستند. در این زنان، مصرف روش های هورمونی مثل IUD لوونورژسترولی به علت پیشگیری از تخمک گذاری و یا کاهش حجم خون قاعدگی کمک کننده است.
5-روش های سدی
عبارتند از کاندوم مردانه و زنانه، دیافراگم، Lea’s shield، Femcap، اسفنج آغشته به اسپرمیسید و اسپرمیسیدهای واژینال است. این روش ها موثر هستند و تنها روش حفاظتی علیه بیماری های منتقله از راه جنسی می باشند، ولی میزان بارداری ناخواسته همچنان بالاست. 17 درصد برای کاندوم و 16 درصد برای دیافراگم و برای اسپرمیسید تنها 29 درصد می باشد. اگر اسپرمیسید با کاندوم یا دیافراگم آغشته شود ریسک بارداری ناخواسته به 2/5 درصد می رسد. ولی در اسپرمیسیدها، ترکیب نانوکسی نول-9 به صورت کرم-ژل و آئروسل کفی، قرص کفی و شیاف وجود دارد.
6-روش پیشگیری اورژانسی
آرتریت روماتوئید
در درمان بیماران آرتریت روماتوئید از داروهای تعدیل کننده بیماری DMARDs و ضد افسردگی و ضد درد مانند NSAID ها استفاده می شود. این داروها اثر منفی بر باروری و جنین در حال تکامل دارند. افزایش شکاف کام و لب در جنین این بیماران دیده می شود. بنابراین در بیماران مصرف کننده این داروها، آموزش و مشاوره در مورد اهمیت جلوگیری از بارداری و قبل از تصمیم به بارداری اهمیت دارد.
روش جلوگیری از بارداری پذیرفته شده برای خانم های مبتلا به آرتریت روماتوئید شامل کاندوم، قرص های ترکیبی و استفاده از رینگ واژینال یا IUD می باشد. مطالعات انجام شده نشان داده است که قرص های ترکیبی اثرات کم یا بدون اثر بر پیش آگهی آرتریت روماتوئید دارند.
در مورد اثرات دیگر قرص های ترکیبی بر سلامت بیماران مثل بیماری های کاردیوواسکولار، مطالعه پیدا نشد. خانم های سن باروری مبتلا به آرتریت روماتوئید نسبت به خانم های سالم، 3 تا 4 برابر بیشتر به بیماری های کاردیوواسکولار مبتلا می شوند، هرچند این خطر در سن باروری بیماران آرتریت روماتوئید پایین است. ما درمورد بی خطر بودن دیگر اشکال جلوگیری هورمونی ترکیبی مثل نوع تزریقی و حلقه و چسب های هورمونی ترکیبی قرص های پیشگیری اورژانسی، DMPA و انواع IUD اطلاعات کافی نداریم. در این بیماران به علت محدودیت حرکت مفصلی، استفاده از وسایل خودجاگذاری مثل دیافراگم یا حلقه واژینال کار مشکلی است. از نظر تئوری استفاده از IUD در بیمارانی که از داروهای ایمونوساپرسیو استفاده می کنند، خطر عفونت لگنی افزایش می یابد و از طرفی، این بیماران در معرض خطر عفونت بیشتر نسبت به مردم عادی هستند. اگرچه هیچ مطالعه ای درمورد استفاده از IUD در بیماران آرتریت روماتوئید انجام نشده ولی طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت برای بیماران لوپوسی که از ایمونوساپرسیو استفاده می کنند، استفاده از IUD در گروه 2 قرار می گیرد، ینابراین استفاده از نوع هورمونی و مسی آن منعی ندارد.
پوکی استخوان و شکستگی های غیر تروماتیک از دیگر نگرانی ها برای بیمارا ن آرتریت روماتوئید بعلت ناتوانی عملکردی بیماری و مصرف کورتیکواستروئیدها می باشد. ممکن است استفاده از DMPA فاکتور اضافه ای برای این خطر باشد.
امروزه ترکیبات کنتراسپتیو جدید مثل تعدیل کننده انتخابی رسپتور پروژسترون PMPS یا آنتاگونیست پروژسترونی در راه است. مطالعه بر روی اندوکرینولوژی تخمدان ها صورت گرفته تا با آشنایی بیشتر با بیولوژی مولکولی و تکنولوژی ترانس ژنتیک به جای استفاده از روش های پیشگیری هورمونی به کنترل بهتر باروری در خانم ها دست یابند./