در دانش روانشناسی زمانیکه که سعی می شود رفتار، احساسات و اذهان آدمها را بر پایه تاثیر یک فاکتور بیرونی ( واقعی یا خیالی) مورد ارزیابی قرار دهند بحث از شاخه جدیدی می شود که از آن به عنوان « روانشناسی اجتماعی» یاد می کنند.
در روانشناسی اجتماعی، یکی از تاکیدات اصلی بر روی تعصب هایی است که بشر همواره دچار آن می شود. تعصب « بازیگر – بیننده» از معروفترین خطاهای ذهن و روان انسانها است که توسط بررسی های علمی روانشناسان اجتماعی مورد شناسایی قرار گرفته است.
وقتی که انسانها در حین قضاوتِ رفتار اشتباه خود نظیر تصادف رانندگی، بر عوامل خارجی نظیر لغزندگی جاده، سرعت اشیا یا تاریکی محیط پیرامون و دلائل مشابه متوسل می شوند اصطلاحاً مرتکب اشتباه روانی می شوند که نام دیگرش «تعصبِ بازیگر بودن» است.
روی سکه دیگر این خطای روانی بنیانی، « تعصبِ بیننده بودن» است که درست بر عکس دلائل و توجیهاتی که برای خطای خودمان تدارک می بینیم عمل می کند. با وجود آنکه تصادف رانندگی مشابه صورت می پذیرد ولی وقتی که خودمان ناظر اعمال و رفتار دیگران هستیم سعی می کنیم دلائل خطا یا اشتباه آنها را به ضعف های شخصیتی و خصلتی شان نسبت دهیم.
تعصب و خطای « بازیگر – بیننده» در شکل عادی و روزانه به این صورت نمودار می شود که تصادف رانندگی من، ناشی از آن بوده است که مثلاً نور آفتاب جلو دید مرا گرفت یا زمین لغزنده بود یا … ولی وقتی خودم شاهد خطای مشابه یک راننده دیگر باشم دلیل تصادفش را در بی شعوری، بی دست و پا بودن و حتی بی تربیت و خنگ بودن او فرض می کنم.
همه ما با کمی تامل در رفتار و قضاوت های روزانه مان می توانیم این اشتباه روانی ولی عمومی را شاهد باشیم. نکته مهم این است که فراموش نکنیم بر طبق این قاعده عمومی، تک تک ما نیز همواره توسط دیگران به خاطر ضعف های شخصی مان مورد قضاوت قرار می گیریم و نه به خاطر شرائطی که در آن قرار گرفتیم. پس مواظب تعصب « بازیگر – بیننده» باشیم.
منبع-http://marde-rooz.com
