دستاورد جدید محققان ایرانی در زمینه درمان سرطان ریه

دکتر مژگان شیخ‌پور مجری طرح در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه مطالعات پایه و اولیه این پروژه از 6 سال قبل با رساله دکتری در دانشگاه تربیت مدرس شروع شد، گفت: در ادامه تحقیقات مذکور با مطالعات تکمیلی، در حال حاضر « نانو سامانه لیپوزومی حاوی پروموکیپتین دارای اثر القای مرگ برنامه‌ریزی شده برای سلول‌های سرطانی ریه» تولید شده و مورد آزمایش قرار گرفته است.

وی به جزئیات این طرح اشاره کرد و یادآور شد: سرطان ریه یکی از همه گیرترین سرطان‌ها و جز مهمترین عوامل مرگ در جهان بشمار می‌رود.

شیخ‌پور با تاکید بر اینکه بیش از 80 درصد از بیماران مبتلا به سرطان ریه در کمتر از 5 سال جان خود را از دست می‌دهند، اظهار کرد: استعمال دخانیات، آلودگی هوا، عوامل عصبی و فشارهای محیطی از جمله عوامل موثر در افزایش خطر ابتلا به این بیماری است که امروزه این عوامل در جوامع جهانی شایع است.

این محقق اضافه کرد: بر این اساس مطالعاتی را در زمینه سرطان ریه انجام دادیم.

مجری طرح با بیان اینکه این مطالعات بر روی گیرنده‌های دوپامینی متمرکز شده است، گفت: گیرنده‌های دوپامینی در سیستم نوروترانسمیتری (انتقال دهنده‌های عصبی) در بدن نقش موثری دارند و مطالعات نشان داده است که اختلال در مسیرهای پیام رسانی انتقال دهنده‌های عصبی، احتمال ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد.

شیخ پور اختلال در عملکرد سیستم عصبی و به تبع آن سیستم ایمنی بدن را ناشی از اختلال در گیرنده‌های دوپامینی موجود ذکر کرد و یادآور شد: زمانی که بیان گیرنده‌های دوپامینی سلول‌های ریوی دچال اشکال شوند، زمینه برای بروز سرطان ریه فراهم می‌شود.

وی با اشاره به مطالعات سایر محققان در این حوزه، خاطر نشان کرد: نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد که گیرنده‌های دوپامین در سطح لنفوسیت‌های خون و همچنین سلول‌های ریوی بیان دارند از این رو پروفایل بیان این ژن‌ها را در دو گروه افراد مبتلا به بیماری سرطان ریه با یاخته‌های بزرگ (Non-small cell lung cancer) و افراد سالم مورد بررسی قرار دادیم.

به گفته این محقق بیشترین شیوع انواع سرطان‌های ریه مربوط به سرطان ریه با یاخته‌های بزرگ می‌شود و در ایران نیز این نوع سرطان ریه بیشترین شیوع را دارد.

شیخ‌پور ادامه داد: در ابتدا تلاش کردیم تا میزان بیان ژن‌های  گیرنده دوپامینی (پنج ژن) را در لنفوسیت‌های حاصل از خون افراد سالم و بیمار و همچنین نمونه بافت ریوی و مایع درون برونشی افراد بیمار را بررسی کنیم.

دکتر مژگان شیخ پور محقق طرح نانو سامانه لیپوزومی برای درمان سرطان ریه

وی اضافه کرد: نتایج این مطالعات نشان داد که بیان ژن‌های گیرنده دوپامین در بیماران مبتلا به بیماران سرطانی نسبت به افراد سالم به شدت کاهش یافته است.

شیخ‌پور ادامه داد: در مرحله دوم از فعال کننده اختصاصی این گیرنده‌ها که اصطلاحا به آنها «آگونیست گیرنده‌ها» می‌گویند، استفاده شد که در این تحقیقات از دارویی که برای بیماری‌های دیگری از جمله آلزایمر تجویز می‌شود، بهره بردیم و با اثر دهی آن بر روی سلول‌های سرطانی به طور قابل توجهی موفق به القای آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده  سلولی) شدیم.

وی نام این دارو را «بروموکریپتین» عنوان و اظهار کرد: در ادامه مطالعات، این دارو را درون یک حامل نانو لیپوزو نشاندیم و پس از تست‌های تایید ساختار و عملکرد، به صورت هدفمند با اثر دهی آن بر روی رده سلول‌های سرطان ریه غلظت بهینه آن را بدست آوردیم.

شیخ‌پور خاطر نشان کرد: نتایج به دست آمده نشان از این دارد که این داروی نانو لیپوزومی موجب ایجاد «آپوپتوز» (مرگ برنامه ریزی شده) با راندمان بالاتری بر روی سلول‌های سرطانی شده است.

مجری طرح افزود: فرم نانو لیپوزومی این دارو می‌تواند برای درمان سایر سرطان‌ها مورد آزمایش و استفاده قرار گیرد؛ چراکه نانو داروها می‌توانند در مدت زمان کمتر، بیشترین اثر گذاری را برای درمان بیماری‌ها داشته باشند.

شیخ پور با اشاره به عملکرد داروی نانو لیپوزومی بروموکریپتین در بدن، توضیح داد: هدف ما در آینده این است  که این داروی نانو لیپوزوم به صورت هدفمند تورمورهای سرطانی را از بین ببرد؛ چراکه این نانو لیپوزوم آهسته رهش بوده و به مدت طولانی می‌تواند ویژگی‌های دارو را حفظ کنند.

وی با بیان اینکه این مطالعات در فاز آزمایشگاهی اجرایی شده است، گفت: نانو لپیوزومی که حاوی دارو است و می‌تواند در فاز آزمایشگاهی آپوپتوز را در سلول‌های سرطانی القا کند، به ثبت رسیده است. مطالعه در سطح حیوانی (Invivo) آغاز شده است تا بتوانیم مجوز استفاده از این دارو را دریافت کنیم.

به گفته این محقق از آنجایی که داروی بروموکریپتین استفاده شده در این مطالعات دارای تاییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا است، راه را برای استفاده کلینیکی پس از تست‌های حیوانی هموارتر می‌کند.

شیخ‌پور تاکید کرد: ما در این مطالعات درصدد مشخص کردن میزان تزریق و تایید عدم سمیت این دارو در بدن انسان هستیم.

وی با تاکید بر اینکه ایننانو لیپوزوم روش مناسبی برای درمان سرطان ریه است، یادآور شد: یکی از اهداف این طرح در آینده بررسی گیرنده‌های دو پامین در افراد به صورت یک آزمایش معمول برای تشخیص زود هنگام و غیر تهاجمی سرطان ریه است. ولی تحقق این امر نیاز به حمایت مالی گسترده دارد و مطالعاتی که بعد از رساله دکتری اجرایی شده است، با هزینه‌های شخصی و همکاری چند تن از محققان انجام شده است.

این محقق ادامه داد: علاوه بر آن حتی می‌‍توان برای سایر سرطان ها گیرنده‌های دوپامین را مورد بررسی قرار داد.

مجری طرح بیان کرد که از این مطالعات چندین مقاله علمی پژوهشی و ISI   استخراج و سخنرانی‌های متعددی از جمله در چهارمین کنگره جهانی سرطان ارائه شده است.

وی  تاکید کرد: این مطالعات با همکاری دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و بیمارستان مسیح دانشوری، اجرایی شده و در دانشگاه تهران ادامه یافته و در حال پیگیری است و در صورت حمایت مسئولین و سازمان‌های ذیربط مطالعات به صورت گسترده‌تر و عملیاتی پیش خواهد رفت.