سبک نادرست زندگی، عادات ناسالم تغذیه‌ای و آداب غذایی ناصحیح از اصلی‌ترین عواملی هستند که می‌تواند فرد را دچار اختلالاتی در هضم و مبتلا به سوءهاضمه کند. در برخی موارد، افراد دچار سوءهاضمه، متوجه مشکل شان می‌شوند و به دنبال راهی برای اصلاح سبک غذایی و درمان این عارضه هستند. اما کسانی هم هستند که می‌خواهند بدانند علائم نامطلوب گوارشی که گهگاه یا به طور دائم برایشان پیش می‌آید می‌تواند نشانه‌ای از ابتلای آنان به سوءهاضمه باشد یا خیر.
دکتر محمدعلی زارعیان، پزشک و دستیار تخصصی طب سنتی می‌گوید سوءهاضمه علائم و نشانه‌هایی دارد که اگر پس از صرف غذا یک یا چند مورد از آنها در فرد بروز کند نشان می‌دهد فرد به این عارضه مبتلاست.
مهمترین عوامل بروز سوءهاضمه
این سوال مطرح شود چه عواملی می‌تواند سبب بروز اختلال در هضم غذا شود؟ دکتر زارعیان پاسخ می‌دهد حرکات سریع، شدید یا قوی بعد از صرف غذا مانند دویدن یا ورزش و فعالیت سنگین، مصرف همزمان چند نوع غذا در یک وعده، غذا خوردن هنگام سیری و پری، تغذیه در شرایط روحی نامناسب مثلا در مواقعی که غمگین، عصبانی یا مضطرب هستید، استحمام با فاصله کم پس از خوردن غذا، خوب نجویدن غذا، خوردن سالاد شیرازی و ماست و خیار همراه غذا، مصرف غذا بیش از گنجایش معده و نوشیدن آب بیش از میزان نیاز همراه با غذا ـ البته نوشیدن مقداری آب همراه با غذا در گرم مزاجان و افرادی که معده گرم دارند مجاز است‌ـ می‌تواند از‌جمله مواردی باشدکه در طولانی‌مدت فرد را دچار ضعف در هضم و سوءهاضمه میکند.
چه کنیم تا دچار این عوارض نشویم؟
مهمترین و اصلی‌ترین نکته به گفته دکتر زارعیان این است که برای پیشگیری از بروز سوءهاضمه هرگز تا وقتی کاملا گرسنه نشده‌اید غذا نخورید حتی اگر وقت صبحانه، ناهار و شام رسیده باشد. یعنی غذا را طبق عادت نخورید، بلکه منطبق بر اشتهای واقعی خود بخورید و فراموش نکنید اشتهای کاذب ملاک خوردن غذا نیست.
چگونه متوجه اشتهای کاذب یا واقعی شویم؟
این دستیار تخصصی طب سنتی پاسخ می‌دهد: معمولا تا دو ساعت پس از صرف یک وعده غذای کامل نباید احساس گرسنگی و اشتهای واقعی به خوردن غذا داشته باشیم مگر این که همراه غذا چیزی خورده باشیم که مانع توقف غذا در معده شده باشد، مثلا خوردن میوه‌های آبکی یا نوشیدنی‌های شیرین و گازدار می‌تواند در کمتر از دو ساعت فرد را دچار اشتهای کاذب کند. روش تشخیص اشتهای کاذب این است که با خوردن کمترین میزان غذا رفع می‌شود، اما اشتهای واقعی نیازمند صرف یک وعده غذای کامل است. البته این نکته را به یاد داشته باشید که بروز اشتهای واقعی با فواصل کم در برخی افراد گرم مزاج که علائم آزاردهنده گوارشی نداشته باشند می‌تواند طبیعی باشد.
چرا برخی افراد هضم قوی‌تری دارند؟
حجم و نوع غذا باید متناسب با قدرت هضم فرد در نظر گرفته شود. زارعیان می‌گوید آنها که معده و گوارش قوی تر یا فعالیت‌های سنگین بدنی دارند حجم بیشتر و وعده‌های سنگین‌تر را راحت‌تر تحمل می‌کنند، ولی افراد ضعیف و کم تحرک با خوردن وعده‌های سنگین غذایی دچار مشکلاتی در هضم غذا می‌شوند.
به گفته این پزشک با افزایش سن، قدرت هضم نیز کاهش می‌یابد و بر این اساس همه افراد سالمند باید به غذاهای کم حجم، زودهضم، سبک و خون‌ساز روی بیاورند و باید لیست غذاهای مورد علاقه‌شان را با افزایش سن تغییر دهند و بتدریج غذاهای بدهضم و سنگین را از لیست خارج یا در انتهای لیست قرار دهند.
نحوه پخت در سرعت هضم غذا تاثیر دارد
افراد بر‌اساس نوع مزاج یا سوء‌مزاجی که دارند باید روش پخت مناسب را برگزینند تا دچار سوءهاضمه نشوند. به گفته دکتر زارعیان، یک راه ساده در تشخیص روش پخت مناسب غذا این است که پس از خوردن آن غذا هیچ‌گونه احساس ناراحتی از جمله سنگین شدن معده و نفخ در فرد بروز نکند و به یاد داشته باشید غذاهایی که دیرهضم هستند باید در فرآیندی طولانی‌تر پخته شده تا راحت‌تر هضم شوند ضمن این که غذاهای خمیری بر اثر مداومت در مصرف ضعیف‌کننده گوارش خواهند بود.
هضم بهتر با خوردن غذاهای لذیذ و متنوع
آیا خوشمزه بودن غذا و تنوع غذایی در سرعت هضم آن نقش قابل توجهی دارد؟ این پزشک ضمن تایید این سوال می‌گوید از مصرف غذاهایی که مطابق میل‌تان نیست، پرهیز کنید و بکوشید غذاها را با ادویه جات سالم به طعم دلخواه درآورید ضمن این که فراموش نکنید رعایت تنوع غذایی به معنای مصرف غذاهای متنوع در یک وعده نیست، چرا که این کار خود باعث اختلال در هضم می‌شود. رعایت تنوع غذایی در روزهای مختلف هفته در روند هضم غذا تاثیر مثبت دارد.
علائم فرد دچار سوءهاضمه
اگر بعد از خوردن غذا، احساس سنگینی در سر یا کتف‌ها وجود داشته باشد، معده سنگین و نفاخ شود، آروغ، سکسکه، احساس لرزش یا کشیدگی در معده ایجاد گردد، مدت زمان ماندن غذا در معده به تناسب نوع آن طولانی باشد، خواب پس از صرف غذا ناآرام و بیدار شدن از خواب براحتی انجام نشود یا پس از خواب، ورم در پلک چشم‌ها قابل مشاهده باشد نشان می‌دهد فرد نتوانسته غذا را بخوبی هضم کند و دچار اختلالاتی در گوارش غذاست.
آداب موثر در هضم غذا
به گفته دکتر زارعیان، معده برای هضم، شیره‌های گوارشی ترشح میکند که برای عملکرد روی غذا نیازمند فضاست. در نتیجه معده خود را از غذا انباشته نکنید و تا قبل از پری معده دست از غذا بکشید.
حتما لقمه‌ها را کوچک بردارید، چون با لقمه بزرگ فرآیند جویدن کامل نخواهد شد. برای ترشح بهتر شیره گوارشی به مزه، بو و قوام غذا توجه کنید و از آن لذت ببرید. پس از این که لقمه را داخل دهان گذاشتید و مشغول جویدن شدید بلافاصله به فکر تدارک و آماده‌سازی لقمه بعدی نباشید.
بهترین زمان بلع لقمه زمانی است که به‌طور کامل جویده و به مایع نسبتا رقیقی تبدیل شده باشد.
جام جم
