به سه مرحله طبقه بندی می شود: مرحله اول: انتقال، مرحله دوم: حمل و مرحله سوم: ورودی می باشد. اختلال در بلع (Dysphagia) خطر خفگی و ورود مواد غذایی به ریه را افزایش می دهد و ممکن است منجر به سوءتغذیه و کم آبی شود.
علائم
اگر بیمار علائم زجر تنفسی دارد (مثل: تنگی نفس و خرخر) به انسداد راه های هوایی مشکوک شوید. به سرعت دستورالعمل های افزایش فشار داخل شکمی را انجام دهید. اکسیژن بدهید و لوله تراشه را داخل نای وارد کنید.
تشخیص
تاریخچه: درباره زمان شروع و مشخصات درد سؤال کنید. عوامل تشدید کننده و تخفیف دهنده اختلال در بلع را تعیین کنید. درباره استفراغ اخیر، برگشت غذا به دهان، کاهش وزن، بی اشتهایی، خشونت صدا، تنگی نفس یا سرفه سؤال کنید.
بررسی جسمی: رفلکس ، اختلال در بلع و سرفه را ارزیابی کنید. اگر رفلکس خوب بلع یا سرفه وجود دارد، رفلکس اوغ زدن را بررسی کنید. به صحبت های بیمار در مورد علائم ضعف عضلات گوش کنید. دهان را از نظر خشکی غشاهای مخاطی و ترشحات چسبناک و ضخیم بررسی کنید.
زبان، ضعف عضلات صورت و وجود هرگونه انسداد را بازرسی کنید. اختلال در جهت یابی را بررسی کنید.
علل اختلال در بلع
۱- آشالازی : بلع مشکل تدریجاً به مرحله سه پیشرفت می کند و با تنیدگی و وجود فشار روحی- عاطفی بدتر می شود. اختلال در بلع، قبل از کولیک مری ایجاد می شود. برگشت غذای هضم نشده به ویژه در شب باعث خس خس، سرفه، خفگی و بوی بد تنفس می شود.
از علائم و نشانه های دیررس بیماری کاهش وزن، لاغری مفرط، استفراغ خونی و سوزش سردل می باشد.
۲- انسداد راه هوایی : مرحله دوم اختلال در بلع همراه با اوغ زدن و اختلال در تون صدا ایجاد می شود. موقعی که خونریزی تراشه را مسدود کند، اختلال در بلع به سرعت و بدون درد رخ می دهد. موقعی که التهاب باعث انسداد شود، اختلال در بلع، دردناک و با شروع آهسته همراه خواهد بود.
زجر تنفسی همراه با انسداد راه هوایی فوقانی حیاتی را تهدید می کند.
۳- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک : علائم و نشانه های این عارضه شامل: اختلال در بلع، ضعف و تحلیل عضلات، پرش عضلانی، جویده جویده صحبت کردن، تنگی نفس، تنفس سطحی، افزایش تعداد تنفس، تکلم بریده بریده، افزایش رفلکس عمقی تاندون و بی ثباتی عاطفی می باشد.
۴- بوتولیسم : اختلال در بلع (مرحله یک) و سوزش ادرار معمولاً در طی سی و شش ساعت بعد از خوردن سم وجود دارد. تاری دید یا دوبینی، خشکی دهان، زخم گلو، تهوع، استفراغ، اسهال، ضعف یا فلج تدریجی، پایین رونده و متقارن از سایر علائم و نشانه ها می باشد.
۵- فلج بولبار : علائم و نشانه ها شامل: بلع مشکل (مرحله یک)، پیشرونده و دردناک همراه با آبریزش از دهان، اختلال در جویدن، جویده جویده صحبت کردن و برگشت مایع از بینی می باشد.افزایش انقباض عضلات بازوها و پاها، افزایش رفلکس تاندون عمقی و بی ثباتی عاطفی سایر علائم و نشانه ها می باشد.
۶- تومور بدخیم مری : اختلال در بلع و بدون درد (مرحله دو و سه) همراه با کاهش وزن زودرس ترین و شایع ترین یافته ها هستند. همچنانکه تومور پیشرفت می کند، اختلال در بلع با درد همراه خواهد بود و درد پایدار قفسه سینه، سرفه همراه با خلط خونی، خشونت صدا و گلوی زخمی ایجاد می شود.
یافته های دیگر شامل تهوع، استفراغ، تب، سکسکه، استفراغ خونی، مدفوع قیری رنگ و بوی بد تنفس می باشد.
۷- دیورتیکول مری : مرحله سه اختلال در بلع زمانی بوجود می آید که دیورتیکول بزرگ شده و مری را مسدود می کند. برگشت محتویات مری، سرفه مزمن، خشونت صدا، درد قفسه سینه و بوی بد تنفس سایر علائم و نشانه ها می باشد.
۸- انسداد مری به وسیله ی جسم خارجی : شروع ناگهانی اختلال در بلع (مرحله دو یا سه) همراه با اوغ زدن، سرفه و درد مری است. در صورتی که انسداد به تراشه فشار وارد کند تنگی نفس رخ می دهد.
۹- اسپاسم مری : اختلال در بلع (دو مرحله) جامدات و مایعات همراه با درد در زیر جناغ رخ می دهد. درد ممکن است منتشر شود و با نوشیدن آب تسکین یابد. کاهش تعداد ضربان قلب ممکن است رخ دهد.
۱۰- باریک شدن مجرای داخل مری : اختلال در بلع (مرحله سه) احتمالاً با آبریزش از دهان، افزایش تعداد تنفس و اوغ زدن رخ می دهد. با خوردن مواد شیمیایی ممکن است سوزش، زخ م یا قرمزی لب ها و دهان ایجاد شود.
۱۱- التهاب مری: التهاب شدید مری به دلیل قلیا یا اسید باعث اختلال در بلع شدید (مرحله سه) همراه با ترشح بزاق، استفراغ خونی، افزایش تعداد تنفس، تب و درد شدید دهان و قفسه سینه می شود که با بلع تشدید می گردد.
التهاب مری (به دلیل کاندیدیا) باعث اختلال در بلع (مرحله دو)، گلوی زخمی، و احتمالاً درد پشت جناغ در هنگام بلع می شود. در التهاب مری (به دلیل ریفلاکس) اختلال در بلع (مرحله سه) نشانه دیررس بیماری است و همراه با آن سوزش سر دل، برگشت غذا، استفراغ، سرفه شبانه خشک و درد قفسه سینه در زیر جناغ وجود دارد.
۱۲- کاهش کلسیم خون: اختلال در بلع (مرحله یک) به همراه بی حسی و سوزن سوزن شدن بینی، گوش ها، نوک انگشتان دست و پا و اطراف دهان است. تتانی همراه با انقباض عضلات انگشتان دست، انقباض عضلات و حنجره از علائم دیگر است.
۱۳- سرطان حنجره (با منشاء خارجی): اختلال در بلع (مرحله دو) و تنگی نفس از نشانه های دیررس است. سایر نشانه ها شامل: صدای تو دماغی، خرخر، درد، بوی بد تنفس، کاهش وزن، درد یک طرفه گوش، سرفه مزمن و لاغری مفرط می باشد.
۱۴- مسمومیت با سرب: بلع مشکل، پیشرونده و بدون درد. سایر علائم شامل: وجود یک خط سربی رنگ روی لثه ها، احساس طعم فلز در دهان، ادم پایی، فلج عصب چشم، افتادگی پا یا مچ، آسیب ذهنی، تشنج و علائم کم خونی ناشی از تخریب گلبول قرمز می باشد.
۱۵- حلقه تحتانی مری: اختلال در بلع (مرحله سه) همراه با احساس وجود جسم خارجی، در قسمت تحتانی مری رخ می دهد که ممکن است با استفراغ یا نوشیدن آب تسکین یابد.
۱۶- میاستینی گراویس: بلع مشکل (مرحله یک) و بدون درد که بعد از افتادگی پلک و دو بینی رخ می دهد. صورت ماسک مانند، صدای تودماغی، بازگشت غذا از بینی، تنفس سطحی، تنگی نفس و حرکت تند و ناگهانی سر از علائم دیگر است.
۱۷- تومور حفره دهانی: اختلال در بلع (مرحله یک) و دردناک همراه با خشونت صدا و ضایعات زخمی دهان. سایر علائم و نشانه ها شامل: حس چشایی غیر طبیعی ، خونریزی از دهان یا قرار گیری نامناسب دندان های مصنوعی در دهان می باشد.
۱۸- بیماری پارکینسون: بلع مشکل (مرحله یک)، پیشرونده و بدون درد که باعث خفگی می شود.
سایر علائم و نشانه ها شامل: کندی غیر طبیعی حرکات، لرزش، سفتی و سختی عضلات، جویده جویده صحبت کردن، صورت ماسک مانند، صدای تودماغی، افزایش ترشح بزاق و اشک، یبوست، وضعیت خم شده به جلو، تند راه رفتن و بی اختیاری ادرار می باشد.
۱۹- التهاب مزمن حلق: اختلال در بلع (مرحله دو) و دردناک همراه با گلوی زخمی و خشک، سرفه و احساس پری در گلو می باشد.
۲۰- اسکلروز سیستمیک پیشرونده: ابتدا پدیده رینود و اختلا خفیف در بلع ایجاد می شود. تا زمانی که بیمار تنها توانایی بلع مایعات را دارد. سایر علائم شامل: سوزش سر دل، کاهش وزن، اتساع شکم، اسهال و مواد دفعی شناور با بوی بد می باشد.
سایر یافته ها شامل: درد و سفتی مفاصل، صورت ماسک مانند، ضخیم شدن پوست که به سمت سفت و سخت شدن پیش می رود.
۲۱- هاری: یک اختلال تهدیدکننده حیات است. در این بیماری اختلال در بلع مایعات (مرحله دوم) وجود دارد. سایر علائم شامل: کم آبی، آبریزش از دهان، ترس از آب و فلج شل و پیشرونده که منجر به شوک، اغماء و مرگ می شود.
۲۲- کزاز: در بیماری که واکسینه نشده است، اختلال در بلع (مرحله یک) در حدود یک هفته بعد از این که به زخم نافذ دچارشود، ایجاد می شود.
سایر علائم و نشانه ها شامل: افزایش انقباض پایه عضلات، افزایش بازتاب وتری عمقی، افزایش تعداد ضربان قلب، تعریق مفرط، آبریزش از دهان، قفل شدن فک، خنده شیطانی، انقباض شدید عضلات کمر (سر و پا به عقب خم می شود)، سفتی و سختی تخته مانند شکم، تشنج و تب خفیف می باشد.
۲۳- سایر علل: روش های تشخیصی و درمانی: تراکئوستومی اخیر یا لوله گذاری تکراری یا طولانی مدت نای ممکن است به طور موقت اختلال در بلع ایجاد کند.
۲۴- پرتودرمانی: درمان سرطان بدخیم دهان با پرتو ممکن است باعث ترشح مختصر بزاق و اختلال در بلع به طور موقت شود.
درمان اختلال در بلع
مراقبت های پرستاری
ترشح بزاق را با صحبت کردن در مورد غذا، اضافه کردن یک قطعه لیمو یا ترشی به سینی غذا و مراقبت از دهان تحریک کنید. هنگام کاهش ترشح بزاق غذا را مربوط کنید. طبق دستور پزشک برای مهار ترشح زیاد بزاق، ضد استفراغ یا آنتی کلی نرژیک به بیمار بدهید.
با کارشناس تغذیه درباره انتخاب غذاها همراه با ترکیبات و درجه حرارت مشخص مشورت کنید. با یک درمانگر درباره بررسی خطر ورو مواد غذایی به ریه بیمار و شروع تمریناتی برای کمک به بلع مشورت کنید.
– نکاتی راجع به کودکان: سرفه، خفگی یا برگشت غذا در طی غذا خوردن نشانه اختلال در بلع می باشد. بلع مشکل در کودکان ممکن است به دلیل التهاب شدید مری، انسداد مری بوسیله ی جسم خارجی (شایعترین) و نابه هنجاری های مادرزادی مری باشد.
– نکاتی راجع به سالمندان: در بیماران بالای پنجاه سالگی که مبتلا به سرطان بدخیم سرو گردن هستند، اختلال در بلع معمولاً اولیه شکایت می باشد.
آموزش به بیمار
مصرف غذاهای آسان برای بلع را به بیمار پیشنهاد کنید. درباره مقدار غذایی که بیمار می تواند مصرف کند تا خطر خفگی و ورود مواد غذایی به ریه کاهش یابد با بیمار بحث کنید.
منبع: سلامتی
