لحظاتی که خشم و عصبانیت بر انسان غلبه می کند را می توان از حساس ترین لحظات زندگی هر انسانی برشمرد. هنگامی که خشم بر انسان مسلط می شود دیگر کنترل فرد در اختیار خودش نیست و هر عملی ممکن است از وی سر بزند. به همین سبب کنترل خشم و عصبانیت از مهم ترین نکاتی است که هر انسانی باید بیاموزد. با دکتر سلام همراه باشید.
همۀ ما وقتی عصبانی می‌شویم، خود را محق می‌دانیم که عصبانی شویم اما کمی بعد احساس می‌کنیم که در ابراز خشم و ناراحتی، زیاده‌روی کرده‌ایم. درمورد برخی‌ها عصبانی شدن یک مشکل جدی است که باید برای آن چاره‌ای اندیشید. واقعیت این است که دیدن چهرۀ عصبانی همسر، همکار، دوست و آشنا منظرۀ خوشایندی نیست اما همۀ ما در طول روز شاید حداقل یکی‌دو بار چنین چهره‌هایی را ببینیم. برای درک منشأ خشم و عصبانیت،؛ شاید بهتر باشد نگاهی تازه به آن بیندازیم و به خودمان یا اطرافیانی که کمابیش دچار خشم میشوند، کمک کنیم.
«مدیریت خشم» و «کنترل خشم» از مباحثی است که مدت‌هاست در حوزۀ روان‌شناسی مطرح شده است و کارشناسان تلاش میکنند در این حوزه به کسانی که نیازمند کمک هستند، اطلاعات کافی را دربارۀ هیجان خشم و مهار آن و خطراتی که سلامتی روحی و روانی آن‌ها را تهدید می‌کند، بدهند. عصبانی شدن یکی از هیجان‌های طبیعی بشر و رفتاری موجه است. عصبانی شدن یک هیجان طبیعی در انسان است اما زمانی که این عصبانیت به نحو کنترل‌نشده تبدیل به پرخاشگری کلامی یا فیزیکی شود، ناموجه است و نتایج منفی برای خود شخص و اطرافیانش در پی خواهد داشت، بنابراین ضروری است که همه به‌خصوص کسانی که زیاد عصبانی میشوند، مهارت کنترل خشم را بیاموزند. قرآن کریم هرگز اصل خشم را تخطئه نمی‌کند، حتی خشم‌های مقدس را می‌ستاید اما صحبت دربارۀ همین خشم‌ها و عصبانیت‌های روزمره است.
……………………………………
خشم می‌تواند یک عصبانیت و ناراحتی جزئی یا در نوع حاد آن، واکنشی جنون‌آمیز باشد و نظیر سایر احساسات انسان با ویژگی‌های روان‌شناسی اشخاص تغییر می‌کند. هنگامی که عصبانی می‌شوید، آثار فیزیولوژیک خشم در بدن ظاهر می‌شود، ضربان قلب و فشار خونتان افزایش می‌یابد و میزان ترشح هورمون‌ها نیز زیاد می‌شود.عصبانیت می‌تواند به‌دلیل حوادث و رویدادهای بیرونی یا تغییرات درونی باشد. ممکن است شما از اشخاص خاصی مانند همکاران، افراد خانواده یا رئیس خود رنجیده باشید و رفتار آن‌ها باعث عصبانیت شما شده باشد یا ترافیک و شلوغی شهر، شما را خشمگین کرده باشد. فکر کردن و نگرانی درمورد مشکلات روزمره یا به‌یاد آوردن وقایعی که قبلاً باعث خشم و ناراحتی شما شده است، نیز از عواملی است که می‌تواند خشم شما را برانگیزد.
مدیریت خشم یعنی چه؟
وقتی از مدیریت خشم صحبت می‌کنیم، درواقع منظورمان کنترل خشم فرد در مرحله پیش از خشم است. مهارت کنترل خشم نه روی برانگیزاننده‌ها بلکه روی واکنش به آن‌ها متمرکز است تا فردی که دائم به‌علت محرک‌های درونی و بیرونی تحریک می‌شود، بتواند عصبانیت خود را مهار و آن را کنترل کند. مدیریت خشم درواقع به فرد کمک می‌کند تا یاد بگیرد چطور خونسرد باشد و احساس منفی قبل از شروع خشم را مهار کند و تحت کنترل بگیرد. مهارت کنترل خشم به درون‌ریزی منجر نمی‌شود، بلکه موجب می‌شود شما بتوانید مسائل را به نوع دیگری تعبیر و تحلیل کنید تا خشم کمتری در شما ایجاد شود. ترک محیط، تنفس دیافراگمی، تغییر وضعیت، گفتگو با فردی دیگر و شمارش اعداد به شیوۀ معکوس از اصلی‌ترین فنون مهار خشم است. باید فرد، خودآگاهانه به خشم خود بیندیشد و قبل از رسیدن به مرحلۀ پرخاشگری از تصمیم خود منصرف شود و خشم را مهار کند.
عوامل موثر بر پرخاشگری
بروز خشم به‌خصوص به‌صورت غیرکلامی در آقایان به‌علت وجود هورمون‌های تستوسترون بیشتر، بارزتر است. شاید مسائل فرهنگی در اینجا نقش پررنگی داشته باشد زیرا جامعه شاید به مرد عصبانی حق بدهد اما خانمی را که از کوره دررفته باشد، نمی‌پسندد. در خانم‌ها ابراز خشم اغلب به‌صورت غیرمستقیم است؛ مثلاً غیبت کردن یک روش غیرمستقیم ابراز خشم است. برخی عوامل موثر در بروز خشم و پرخاشگری عبارت است از:
نگرش فرد به محرک‌های بیرونی در بروز خشم نابجا نقش اساسی دارد. افکار، باورها و قواعدی که از کودکی با فرد همراه بوده است، به هنگام رویارویی با برانگیزاننده‌های بیرونی به ایجاد تناقض در فرد منجر می‌شود و او را عصبانی می‌کند.
بحران‌های خانوادگی، فشارهای اقتصادی، مسائل اجتماعی و اضطراب‌های شخصی، سطح برانگیختگی فرد را افزایش می‌دهد و زمینه‌ساز پرخاشگری در جامعه می‌شود.
داشتن سوءظن و احساس بدبینی، اعتیاد به برخی موادمخدر، ابتلا به بیماری‌های مزمن، داشتن وسواس شدید، کمبود اعتماد‌به‌نفس، افسردگی، دردهای مزمن، ناتوانی در ابراز خشم به شیوۀ صحیح و نداشتن مهارت حل مسئله، از دیگر عوامل پرخاشگری و عصبانیت است که هر ک باید درمان شود تا فرد قادر باشد خشم خود را کنترل کند.
شیوه‌های ابراز خشم
واکنش افراد مختلف درمقابل احساس خشم، متفاوت است. برخی افراد در هنگام خشم سعی میکنند خشم خود را نشان ندهند. به‌عبارت دیگر این افراد خشم خود را فرومی‌خورند. برخی دیگر هنگام احساس خشم، رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند. داد میزنند، ناسزا می‌گویند، دیگران را کتک میزنند یا وسایل را پرت میکنند. به عبارت دیگر با رفتار خود به‌نحوی به دیگران یا وسایل آسیب میزنند.
گاهی افراد رفتارهای پرخاشگرانه خود را مستقیم نشان نمی‌دهند یعنی ظاهرا هیچ رفتار پرخاشگرانه‌ای انجام نمی‌دهند ولی به فرد مقابل آسیب میزنند؛ مثلاً ماشین فرد را پنجر میکنند. به چنین رفتارهایی «رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه» می‌گویند. برخی افراد باوجود احساس خشم کاری نمی‌کنند که به فرد مقابل آسیب بزنند، ولی احساس خود را نشان داده و خواسته خود را ابراز میکنند.
خشم در چنگ من
افرادی که کنترل عصبانیت در آن‌ها سخت و دشوار است، نیاز به برنامه دارند. بهتر است راه های کنترل خشم و مدیریت آن را بیشتر بیاموزید تا به مشکلات ناشی از آن دچار نشوید.
فهرستی از عواملی که خشمتان را برمی‌انگیزد، تهیه کنید. وقتی بدانید از چه چیزی عصبانی می‌شوید، خود را بهتر برای مقابله با آن آماده می‌کنید. وقتی ریشه خشم خود را شناسایی کردید، میتوانید خودتان را تغییر دهید، بنابراین مهم است که بپذیرید خشمگین می‌شوید و باید راه چاره‌ای برای آن پیدا کنید. از دیگران کمک بگیرید؛ خانواده‌تان باید بدانند که شما قصد تغییر وضعیت دارید.
تکنیک‌های کنترل خشم و مدیریت خشم را یاد بگیرید؛ مکث، تنفس عمیق، اطمینان از حل مسالمت‌آمیز مشکل و دست برداشتن از افکار منفی، اولین قدم‌هاست. با کسی که باعث عصبانیت شما شده است، همدلی کنید. به او حق بدهید که گاهی اشتباه کند؛ به‌خصوص اگر آن فرد همسر شماست.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: خشم از شیطان است و شیطان از آتش، آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى‌شود، پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.
اعتمادسازی کنید. اگر به دیگران بیشتر اعتماد کنید، کمتر عصبانی می‌شوید. این فکر را که دیگران می‌خواهند شما را عصبانی کنند، دور بیندازید. همچنین یاد بگیرید گوش کنید. برقرار نکردن ارتباط صحیح با دیگران، از نداشتن مهارت گوش کردن ناشی می‌شود.
یادتان باشد فرصت‌ها زودگذر است. به خود بگویید تا کی می‌خواهید از دست دیگران عصبانی باشید و از آن‌ها برنجید. بالاخره همۀ آدم‌ها آن‌گونه که ما می‌خواهیم، نیستند و باید با این مسئله کنار آمد. دیگران را ببخشید. کسانی را که باعث عصبانیت شما میشوند، ببخشید تا بهتر بتوانید عصبانیت خود را کنترل کنید.
زمانی که عصبانی هستید، میتوانید به خودتان بگویید «ایست»! «صبرکن»! این فرمان باعث می‌شود که تاحدودی بتوانید از اسیر بودن در دست احساسات‌تان، رهایی یافته و موقعیت را بهتر ارزیابی کنید.
توصیه می‌شود زمانی که عصبانی هستید، از ۱ تا ۱۰۰ بشمارید. شمارش اعداد باعث می‌شود که شما کمی از موقعیت فاصله گرفته و شدت انرژی منفی حاصل از عصبانیت در وجود شما کاسته شود.
در حدیثی وارد شده که ابلیس به حضرت موسی(ع) گفت از خشم بپرهیز و زمانی که خشمگین شدی، بگو «لاحول‌ولاقوه‌الابا…العلی‌العظیم» که در اثر آن، خشم تو فرومی‌نشیند.
ترک موقعیت
همه نکاتی که در بالا ذکر شد، به کنترل خشم کمک می‌کند اما یکی از راه‌های اساسی کنترل عصبانیت، ترک موقعیت است. با ترک موقعیت، شما به خود فرصت فکر کردن می‌دهید و میتوانید به موقعیت نیازها و خواسته‌های خود توجه کنید. در چنین شرایطی اگر مخاطب شما فرد خاصی است، میتوانید از او بخواهید تا در زمان دیگری درمورد مسئلۀ‌تان صحبت کنید اما در پاره‌ای اوقات هنگام رویارویی با موقعیت‌های برانگیزاننده عصبانیت، شما نمی‌توانید موقعیت را به‌طور کامل ترک کنید؛ البته میتوانید برای چند دقیقه‌ای از موقعیت خارج شده، هوایی تازه کنید، قدمی بزنید، در صورت امکان آبی بنوشید و سپس به موقعیت بازگردید.
……………………………………
سالگرد شهادت امام‌موسی کاظم علیه‌السلام تسلیت باد
کدام‌یک بهتر است؟
امام‌صادق علیه‌السلام به فرزندش سخت عشق می‌ورزید و همواره او را در نگاه همگان می‌ستود و می‌فرمود: «سوگند به خدا من نور را در پیشانی موسی می‌نگرم؛ او از جان من است… موسی را وصی و جانشین من بدانید که او فاضل‌ترین و بهترین فرزندان من است و پس از من حجت حق‌تعالی بر همۀ خلق خدا خواهد بود». روایت شده که شخصی از امام‌صادق(ع) پرسید: چقدر فرزندت موسی را دوست داری؟ امام فرمود: دوست داشتم غیر از موسی، فرزندی نداشتم تا هیچ‌کس در محبتم به او شریک نمی‌شد…. این همان کودکی است که در خاندان، برای شیعیانمان از او بابرکت‌تر به‌وجود نیامده است.
انفاقی که خشم را فرونشاند
مردى از اولاد خلیفه دوم در مدینه مى‌زیست که امام‌کاظم(ع) را آزار مى‌داد و گاهى به ایشان با دشنام، توهین مى‌کرد. برخى یاران امام‌کاظم(ع)، پیشنهاد مى‌کردند که او را تأدیب کنند اما امام شدیداً ایشان را از این کار بازمى‌داشت.
روزی امام‌کاظم(ع) بر مرکب سوار شدند و به مزرعۀ آن مرد رفتند و او را در مزرعه یافتند و چون کنار او رسیدند، از مرکب پیاده شدند و با گشاده‌رویى و بزرگوارى از او پرسیدند: چقدر براى این مزرعه خرج کرده‌اى؟ گفت: صد دینار. فرمود: چقدر امید سود دارى؟ گفت: غیب نمى‌دانم. فرمود: گفتم چقدر امیدوار هستى؟ گفت: امید ۲۰۰دینار سود دارم. حضرت ۳۰۰دینار به او مرحمت فرمودند و فرمودند زراعت هم از آن خودت، خدا به تو آنچه به آن امید دارى، خواهد رسانید.
آن شخص برخاست و سر آن گرامى را بوسید و از او خواست که از گناهان و جسارت‌هاى وى درگذرد. امام تبسمى فرمودند و بازگشتند… . روز بعد، آن مرد در مسجد نشسته بود که امام‌کاظم(ع) وارد شدند. آن مرد تا نگاهش به امام افتاد، گفت: «خدا بهتر مى‌داند که رسالت خویش را به چه کسانى بدهد.» دوستانش با شگفتى پرسیدند داستان چیست؟ قبلا از او بد مى‌گفتى؟ او دوباره امام را دعا کرد و دوستانش با او به ستیزه برخاستند… امام به یارانى از خود که قبلاً قصد قتل او را داشتند، فرمود: کدام بهتر است، نیت شما یا اینکه من با رفتار خویش، او را به‌راه آوردم؟
منبع: شهر آنلاین
