سلامت جسمی و فکری کودکان و نوجوانان بسیار حائز اهمیت است زیرا این قشر از جامعه آینده سازان کشور هستند به همین دلیل آگاهی از بیماری های شایعه در مدارس و اقدام برای پیشگیری از آن بسیار ضروری است.
آگاهی از علائم و نشانه های بیماریهای شایع در مدرسه می تواند گام مثبتی درجهت ارتقاءسطح سلامت دانش آموزان باشد.کارکنان بهداشتی و کارکنان مدرسه با آگاهی از چگونگی علائم و سیر بیماری و با اقدام به موقع و موثر می توانند از پیشرفت بیماری در فرد و همه گیر شدن آن بیماری بین دیگر دانش آموزان جلوگیری کنند.
علائمی از قبیل رنگ پریدگی و یا برافروخته بودن ، قرمزی چشمها ، آبریزش بینی ، پلکهای متورم و قرمز ،بثورات جلدی، سرفه و عطسه زیاد، خستگی بدون دلیل،سردرد ،سرگیجه،تب، دل درد و هر علامت غیر عادی دیگر ممکن است مقدمه یک بیماری باشد که باید مورد توجه قرار گیرد.
از شایع ترین بیماریهای واگیردار در سنین مدرسه می توان سرماخوردگی،گلودرد چرکی، انگلهای دستگاه گوارش ، بیماریهای اسهالی ، عفونت های قارچی وکچلی ، ژیاردیا ، سرخجه ،گال ،شپش، آبله مرغان و سرخک را نام برد که علائم ، مدت جداسازی و راههای پیشگیری از هریک از بیماریها در اینجا توضیح داده شده است .
آبله مرغان Variceela :
بیماری شایع ویروسی بسیار واگیردار دوره دبستان است. بیماری از طریق تماس مستقیم ، با قطرات ریز مجاری تنفسی قابل انتقال است. بیماری از چند روز مانده به شروع تظاهرات بالینی تا حدود یک هفته پس از بروز
دانه ها(بثورات) قابل سرایت است.دوره کمون بیماری حدود ۳-۲ هفته است (۳-۱ روز پس از آغاز بیماری ، دانه ها (بثورات) بر روی بدن ظاهر میشوند)
تظاهرات بالینی:
شروع بیماری باتب خفیف، سستی، بی اشتهایی به مدت ۲-۱ روز است و سپس دانه ها ظاهر می شوند.
ضایعات در نقاط مخاطی بدن بخصوص در تنه کمتر از اندامها ظاهر می شوند و مدت چند روز ادامه می یابند. ابتلاء به آبله مرغان باعث مصونیت دائم میگردد.
پیشگیری:
۱- استراحت در منزل
۲-ارجاع فرد بیمار به پزشک
۳- ممانعت ازورود دانش آموز بیمار به مدرسه (۷ روز واگیری،۲-۱ روز قبل از شروع بثورات تا یک هفته پس از آخرین بثورات)
۴-بهترین راه برای ایمنی دایمی، ابتلاءبه بیماری است.
آنژین استرپتوکوکی:
بیماری حاد و عفونی و مسری است که با گلودرد و تب شروع می شود.عامل بیماریزا ، میکروبی بنام استرپتوکوک است. شروع بیماری اغلب ناگهانی و بالرز وتب شدید ۳۰-۲۹درجه است .چهره بیمار گاهی رنگ پریده و زمانی بر افروخته است، چنانچه خیلی شدید باشد بیمار درحالت نیمه بیهوشی ودر اطفال توام با تشنج است.طفل از کمردرد در حال عادی و حتی هنگام نوشیدن و بلع رنج میبرد.
غدد لنفاوی زیر گردن بزرگ وسفت می شوند . حلق متورم و قرمز رنگ شده ، لوزه هابرجسته و قرمز رنگ هستند . در اکثراوقات یک غشاء سفیدرنگ و یا نقطه های سفیدرنگ که درحقیقت ترشحات چرکی هستند، روی لوزه ها قرار گرفته است.
گلو درد استرپتوکوکی در بعضی موارد همراه با چرک نبوده و علائم بیماری نیز خفیف می باشد و در مخاط حلق وگلو فقط تورم وقرمزی وجود دارد.
دوره کمون کوتاه و ۳-۱ روز است
پیشگیری:
۱- جدا نمودن دانش آموز بیمار و ارجاع به پزشک
۲- رعایت بهداشت فردی
آسکاریس:
این کرمها به کرمهای گرد مشهورند. طول آنها۳۰-۲۰ سانتیمتر و رنگشان سفید یاصورتی است.
راه انتشار:
انتقال از راه مدفوعی دهانی است. به واسطه عدم رعایت بهداشت فردی، تخمهای گرد از مدفوع شخص آلوده به دهان شخص دیگر میرسد.وقتی که تخم آسکاریس بلعیده شود، لاروی از تخم خارج شده، وارد جریان خون میشود.لاروها از طریق گردش خون به ریه ها حمل شده و با سرفه به حلق می آیندو دوباره بلعیده میشوند و به روده میرسند ،در روده رشد کرده و بالغ میشوند.آسکاریس در روده ممکن است ایجاد سوء هاضمه و ضعف کند.
کودکانی که تعداد زیادی آسکاریس در روده دارند شکم آنها برآمده و بزرگ می باشد. بندرت کرمهای گرد ایجاد تنگی نفس ،تشنج و انسداد شدید روده میکند .وقتی کودک تب شدید داشته باشد گاهی کرم آسکاریس با مدفوع خارج می شود.
پیشگیری:
۱- استفاده از سرویس های بهداشتی برای دفع مدفوع
۲- شست و شوی کامل دستها قبل از غذا خوردن
۳- دور کردن مگسها از غذا
۴- شستن دستها بعد ازدستشویی
اسهال:
اسهال بیماری است که معمولاٌ توسط عوامل بسیار ریز ذره بینی بوجود می آید. این عوامل ممکن است باکتری، ویروس یا انگل باشند. این عوامل اغلب در مواد غذایی ،زباله، فاضلاب و مدفوع انسان وجود دارند.
اسهال دو نوع است: ۱- حاد ۲- مزمن
اسهال حاد:
ناگهانی شروع میشود و ممکن است چند روز ادامه داشته باشد. این نوع اسهال به علت عفونت
روده هاست.
اسهال مزمن:
حدود ۳ هفته یا بیشتر طول میکشدوممکن است روز به روز متفاوت باشد. اسهال مزمن می تواند به علت عفونت یا پیامدهای حاصله از عفونت باشد.
در اسهال دو خطر اصلی، سوءتغذیه و مرگ وجود دارد.
پیشگیری:
۱- رعایت بهداشت فردی(بخصوص شستن دستها قبل از غذا خوردن)
۲-استفاده از آب سالم وشستشوی سبزیجات و ضدعفونی کردن آنها
۳-کوتاه وتمیز نگه داشتن ناخنها
۴-استفاده از غذای سالم وبهداشتی
اکسیور:
یکی از بیماریهای انگلی شایع در سنین کودکی ،کرمک است. کرمک ،کرم استوانه ای است که در روده بزرگ و ناحیه مقعد زندگی می کند ، انتقال تخم کرم معمولاٌ توسط آلودگی دستها بخصوص در جریان خاراندن مقعد پیش می آید. مهمترین علائم بالینی، خارش مقعد خصوصاٌ هنگام شب است. سهولت انتقال کرم اکسیور با عث می گردد که بیماری در افراد خانواده و سپس بین همکلاسی ها شایع گردد. معمولاٌ بزرگترها ی خانواده مخزن این انگل قرار می گیرندو به کودکان نیز منتقل می کنند. عدم وجود نشانه های بالینی شدید در بزرگتر ها که بیشتر به صورت خارشهای ناحیه مقعد ظهور می کند منجر به مخفی ماندن بیماری وانتقال به کودکان می شود.
پیشگیری:
۱- استفاده از آب سالم وبهداشتی
۲- شستن دستها با آب و صابون پس از رفتن به دستشویی
۳-کوتاه و تمیز نگه داشتن ناخنها
۴-تعویض منظم لباسها وشستن با آب گرم
۵-ارجاع به پزشک
پدیکولوزیس:
شپش سر و بدن یکی از مشکلات مهم بهداشتی دانش آموزان و خانواده های آنها می باشد. شپش صرف نظر از آنکه ناقل تیفوس همه گیر است، در مواردی نادر، خونخواری مداوم بر روی بدن باعث کم خونی ودر نتیجه ضعف و لاغری کودکان میشود.
شایع ترین عفونت شپشی کودکان دبستان ،شپش سر است.
انتقال این نوع شپش از کودکان آلوده به سایرین از طریق تماس مستقیم با وسایل شخصی بخصوص لباس،روسری ،مقنعه صورت می گیرد.خارش بیش از اندازه سر، باید نظر شما رانسبت به احتمال وجود شپش در سر دانش آموزی که خارش دارد جلب کند.در صورت وجود یک یا چند مورد آلودگی شپش دریک کلاس باید تمام دانش آموزان کلاس معاینه ودرمان شوند.
پیشگیری:
۱- نظافت شخصی
۲- کوتاه کردن موی سرجهت شست وشوی راحت تر موی سر
۳-شستشوی منظم سر وبدن با آب وصابون
۴-استفاده از شامپوی پرمترین
۵- قرار دادن لباسهای آلوده حداقل بمدت یک دقیقه در آب گرم ۷۰ درجه یا ۱۰دقیقه در آب ۵۵ درجه
۶- اتو کردن لباسها
دیفتری:
یک عفونت منطقه ای غشاء مخاطی و یا پوست، ناشی از کورینه باکتریوم دیفتریه است.
در محل عفونت یک غشاءکاذب دیده می شود که وجه مشخصه این بیماری است .سمی بنام توکسین دیفتری وجود دارد که این باکتری تولید میکند.
مخزن دیفتری انسان است و از راه تماس مستقیم از یک بیمار یا یک فرد حامل به شخص مستعد منتقل میشود.
شیوع بیماری معمولا ٌدر فصل سرد سال است.
شایع ترین علامت دیفتری، گلودرد می باشد اما بچه ها معمولاٌ بیشتر از اینکه
مثل بزرگتر ها ازگلودرد شکایت کنند از تهوع و استفراغ شاکی هستند .
سرفه ،خشونت صدا ، لرز و آبریزش بینی در عده کمتری دیده میشود.
تب حدود ۳۸درجه سانتیگراد است.
پیشگیری:
واکسنDTP برای اطفال و dt برای بالغین است .
واکسن از ۲ ماهگی به اطفال تزریق می شود که تا سنین دبستان باید ۵ نوبت تزریق شود.
زرد زخم:
یک عفونت باکتریال است . عامل بیماری به سرعت منتشر می شود .
از محل زخمها ترشح زرد رنگ شفاف بیرون می آید . زخمها اغلب در صورت، به ویژه دراطراف دهان
بوجود می آیند.
زرد زخم به راحتی می تواند توسط زخمها و ناخنهای آلوده به سایرین منتقل شود.
پیشگیری:
۱- تمیز نگهداشتن پوست و ناخنها
۲- استحمام روزانه کودکان و حفاظت آنها از گزش ساسها و سایر حشرات گزنده
۳- جدا کردن کودکان مبتلا از سایر کودکان
ژیاردیا:
یکی از بیمارهای انگلی شایع در بین کودکان ، ژیاردیا است. عامل بیماری، یک نوع انگل تک یاخته ای است که در روده انسان زندگی می کند .
کودکان مبتلا به ژیاردیا دچار اسهال طولانی وعدم جذب صحیح هستند .
آلودگی از طریق تخم انگل باخوردن آب، غذا ، سبزیجات و میوه جات آلوده وارد دستگاه گوارش می شود.
علائم بیماری:
علائم بیماری عبارتند از :
اسهال طولانی ،درد شکم، تب خفیف ، اختلال در رشد
پیشگیری:
۱- شستن دستها قبل از غذا خوردن
۲- استفاده از آب آشامیدنی سالم
۳- شستشو وضدعفونی سبزیجات و میوه جات
۴- ارجاع فرد بیمار به پزشک
سرخک :
سرخک بیماری ویروسی حاد و بسیار واگیردار است که بیشتر در اطفال دیده می شود.
معمولاٌ درمواقع همه گیری در یک اجتماع ، بدون توجه به سن، تمام افراد به آن مبتلا می شوند ، عامل سرایت هوا میباشد. بیشتر ترشحات حلق و بینی بیماران با سرفه و عطسه کردن به شخص سالم منتقل می شود . بنابراین باید از تماس مستقیم بیمار با افراد سالم جلو گیری کرد.
دوره نهفتگی بیماری حدود ۱۴-۱۰ روز است و گاهی این دوره کوتاهتر است.
دوره واگیری بیماری ،کمی قبل از بروز علائم تا ۵ روز بعد از بوجود آمدن ضایعات پوستی است .
پیشگیری:
۱-واکسیناسیون سرخک که بیش از ۹۵ درصد افراد را به راحتی برای تمام عمر محافظت می کند.
۲-جدا سازی دانش آموز (به مدت ۱۰- ۷روز بعد از بروز دانه های سرخکی)
۳-تمیز نگه داشتن پوست
۴-ارجاع به پزشک
سرخجه (Rubella) :
بیمار ی حاد و واگیردار دوران کودکی است که عامل آن نوعی ویروس است. بخصوص در سنین ۱۶- ۴ سالگی شایع میباشد. دوره کمون بیماری حدود ۲۱- ۱۴ روز است.
تظاهرات بالینی:
این بیماری اغلب بدون علائم بالینی واضح است و فقط در یک سوم موارد علائم بالینی دیده می شود . در این موارد ممکن است کودک ۲- ۱ روز دچار تب خفیف شده، حالت زکام نشان دهد . غدد لنفاوی در نواحی گوش ، پشت سر و گردن ،حساس ومتورم می شوند. دانه های قرمز رنگ پوستی (بثورات) از صورت شروع شده و سریعاٌ منتشر می شود و پس از ۳-۲ روز تنه و سپس اندامها را فرا می گیرد این دانه ها طی ۴-۲ روز محو می شوند و
پوسته ریزی خفیف ممکن است دیده شود.
راه انتقال:
معمولاٌ ازراه تنفس، از طریق ذرات ریز ترشحات مجاری تنفسی توسط عطسه و سرفه به اطرافیان فرد بیمار انجام میگیرد.
پیشگیری:
۱- واکسیناسیون به موقع
۲- استراحت وجداسازی دانش آموز به مدت ۶- ۵ روزکه از یک روز قبل ازپیدایش بثورات تا یک روز بعد ازبرطرف شدن بثورات می باشد.
۳- ارجاع به پزشک
سرما خوردگی:
یکی از شایع ترین بیماریهای واگیردار است.
علائم:
سرفه ،آبریزش از چشم ، سردرد ، التهاب مجاری و مخاط بینی و حلق ،حالت خستگی علائم عمومی می باشد.
این بیماری ۳-۲ روز به طول می انجامدو معمولاٌ با تب همراه نیست.
با وجود اینکه این بیماری به ظاهر بی اهمیت است ولی عوارض آن بدن را مستعد ابتلاء به
سایر امراض می کند. عامل بیماری نوعی ویروس است .
سرایت از طریق ترشحات بینی ودهان مبتلایان ضمن صحبت کردن و سرفه و عطسه صورت می گیرد.
دوره کمون بیماری بین ۷۲-۱۲ ساعت است ومعمولاٌ ۲۴ ساعت است.
دوره سرایت بیماری:
ترشحات بینی بیمار تا ۵ روز بعداز پیدایش بیماری نیز باعث ابتلا اشخاص سالم می گردد.
پیشگیری:
۱- رعایت اصول بهداشت فردی
۲- جدا کردن دانش آموز بیمار واستراحت در منزل به مدت ۳- ۲ روز
۳- ارجاع به پزشک
عفونت های قارچی-کچلی
عفونت قارچی ممکن است در قسمتهای مختلف بدن ظاهر شود و اغلب در نقاطی مانندکشاله ران ،
بین انگشتان و قسمتهای بدون مو و پوست سر ظاهر می شود.
اغلب عفونتهای قارچی به صورت لکه های قهوه ای مشاهده می شودکه اغلب با خارش همراه هستند .
عفونت های قارچی در سر می تواند لکه های مدور در پوست سر ایجاد کندوباعث از دست دادن مو شود. ناخنهای عفونت یافته با قارچها خشن وضخیم می شوند.
وقتی بچه ها به سن بلوغ می رسند اغلب کچلی های سرخودبخود بهبود می یابند.
بیماری کچلی و سایر عفونت های قارچی مسری هستند.
پیشگیری:
۱-کودک مبتلا به عفونتهای قارچی جدا از سایر کودکان بخوابد
۲- رعایت بهداشت فردی
۳- استفاده نکردن از شانه ، حوله ولباس افراد مبتلا
۴- درمان فرد مبتلا در اسرع وقت
کرم کدو:
این کرم در روده تا چندین متر رشد میکند . این کرم از قطعات
کوچک پهن و سفید رنگ به وجود آمده است . این بندها معمولاٌ به
طول حدود یک سانتی متر در مدفوع یافت میشوند.
گاهی ممکن است یک بند خارج شده ودر لباسهای زیر دیده شود. ممکن است انسان با خوردن گوشت گاو و یا گوشت دیگری که خوب پخنه نشده است آلوده شود.
کرمهای کدوی درون روده ها گاهی اوقات باعث درد ملایمی در معده می شوند اما مشکلات دیگری به وجود می آورند . ممکن است در کودکان با فقر غذایی منجر به سوء تغذیه گردد.
بزرگترین خطری که وجود دارد وقتی است که کیستها (کیسه کوچکی شامل لارو کرمها) به داخل مغز فرد مبتلا می رود ، این اتفاقات در هنگام عبور تخمها از مدفوع به دهان فرد رخ می دهد.
به این دلیل اشخاصی که به کرم کدو آلوده هستند باید اصول بهداشت را کاملاٌ رعایت کنند و درمان را هر چه زودتر شروع کنند.
پیشگیری:
۱٫در هنگام پخت گوشت تمام قسمتهای گوشت باید خوب پخته شود و درهنگام کبابی کردن گوشت باید قسمت داخل آن کبابی شود
۲٫ دقت والدین در خرید گوشتهایی که مهر تایید دامپزشکی داشته باشد.
گال(جرب) :
در مناطقی که کمبود آب وجود دارد، شیوع گال خیلی زیاد است.
به ویژه در بین کودکان شایع تر است.
گال باعث بوجود آمدن برآمدگیهای بسیار کوچک خارش دار روی پوست می شود.
این برآمدگیها در تمام بدن منتشر می شوند ولی در نقاطی مانند لای انگشتان، روی مچ دستها و اطراف کمر و قسمت تناسلی شایع تر هستند.
بیماری گال توسط جاندارریزی (شبیه ساس و کنه های بسیار کوچک که در زیر پوست تونل می زنندایجاد میگردد.) این بیماری از طریق تماس با پوست عفونی، لباسها و نیز رختخواب آلوده منتشر می گردد.
خاراندن آن محل می تواند باعث عفونت زخمهای چرکی و گاهی تورم غدد لنفاوی ویا تب شود.
پیشگیری:
۱-استحمام منظم ، شستشوی لباسها، استفاده مرتب از آب وصابون
۲-آموزش بهداشت فردی
۳- درمان تمام اعضای خانواده در صورت ابتلاء
۴- ضد عفونی لباسهای افراد مبتلا در خانواده
مخملک:
مخملک عبارتست از عفونت استرپتوکوکی همراه با بثورات خاص جلدی.
این بثورات جلدی حاصل یکی از ۳ سم ارگانیسم هستند. این سموم اگزوتوکسین های تب زای C, B , A نامیده می شوند.
تظاهرات مخملک:
بثورات پوستی معمولاٌ روز اول و یا دوم بیماری در قسمت فوقانی تنه ظاهر می شوند و به طرف اندام ها گسترش می یابند اما کف پا در امان می ماند.
بثورات، پاپول های بسیار کوچکی هستند که جنس خاص کاغذ سنباده به پوست می دهند.
علائم همراه عبارتند از:
رنگ پریدگی در اطراف دهان ، زبان توت فرنگی ،
بزرگ شدن پاپیل های زبان باردار که ممکن است
بعداٌ محو شوند و تشدید بثورات در چین های بدن .
۹- ۶ روز بعد بثورات محو می شوندو سپس کف دست و پا شروع به پوسته ریزی می کنند.
مننژیت:
یکی از بیماریهای عفونی و مسری است که علائم آن با تب ناگهانی ، سردرد شدید، تهوع و استفراغ شروع میشود و با پیشرفت بیماری حالت اغماء و هذیان نیز به بیمار دست می دهد.
میکروب این بیماری اغلب در پرده های مغز متمرکز شده و باعث بروز علائم مخصوص بیماری می شود.
در مواردی که بیماری به طور انفرادی دیده می شود، تقریباٌمحدود به بچه های کوچک است ولی در موارد
همه گیری هر فردی ممکن است به آن مبتلا شود.
عامل بیماری ، میکروبی بنام مننگوکوک است که باعث بروز آن می گردد.
میکروب این بیماری در ترشحات حلق و بینی بیمارموجود است و حامل نیز منبع و مخزن عفونت می باشد.
دوره کمون بیماری متغیر و معمولاٌ علائم اولیه آن ۱۰-۲ روز طول می کشدو بطور متوسط ۷ روز می باشد.
این بیماری در اماکن پرجمعیت بیشتر دیده می شود.
پیشگیری:
۱- اجتناب از تماس با افراد مبتلا
۲-ممانعت از ورود دانش آموز بیمار به مدرسه در دوران بیماری
۳-گند زدایی وسایل آلوده به ترشحات حلق و بینی بیمار
۴-ارجاع فرد بیمار به پزشک
تهیه و تنظیم: آرش توکلی
مجله پزشکی دکتر سلام
