اولین و اصلی ترین محیطی که شخصیت افراد در آن شکل می گیرد خانواده است که به همین حفظ سلامت فکری خانواده و فرهنگ سازی سلامت روانی برای فرزندان در این محیط بسیار حائز اهمیت می باشد.

خانواده به عنوان اولین کانونی که فرد در آن قرار می گیرد دارای اهمیت شایان توجهی است. اولین تاثیرات محیطی که فرد دریافت می کند از محیط خانواده است و حتی تاثیرپذیری فرد از سایر محیط ها می تواند نشات گرفته از همین محیط خانواده باشد. خانواده پایه گذار بخش مهمی از سرنوشت انسان است و در تعیین سبک و خط مشی زندگی آینده، اخلاق، سلامت و عملکرد فرد در آینده نقش بزرگی بر عهده دارد.

 تعریف خانواده چیست؟ 
خانواده  به مفهوم محدود آن عبارتست از یک واحد اجتماعی، ناشی از ازدواج یک زن و یک مرد که فرزندان پدید آمده از آنها آن را تکمیل می کنند. تعریف دیگری خانواده را شامل مجموعه ای از افراد می داند که با هدف و منافع مشترک زیر سقفی گرد هم می آیند.
اسلام  خانواده را گروهی متشکل از افراد، دارای شخصیت مدنی، حقوقی و معنوی معرفی می کند که هسته اولیه آن را ازدواج مشروع زن و مردی تشکیل می دهد و نکاح عقدی است که براساس آن رابطه زوجیت بین زن و مرد برقرار شده و در پس آن طرفین دارای وظایف و حقوق جدید می شوند. ارتباط خویشاوندی در سایه نکاح پدید می آید ؛ اعضای آن دارای روابط قانونی، اخلاقی و عاطفی می گردند.
بهداشت روانی در دوران نوجوانی:
نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی است در این دوره نوجوانان عقاید شخصی خود را بیش ازپیش محکم تر و آشکارتر بیان می کند او تمایل دارد با دوستان خود درد دل کند، آزادی عمل داشته باشد و برای تایید شدن دلیل بیاورد.برای کسب هویت خود دائما تلاش می کند و خود و اطرافیان را به تلاطم وامی دارد.نوجوان دوران بزرگسالی را معمولا رو به زوال می داند او آرمان جوست و افکاری پر شور تند و تیز و نترس دارد زیرا هنوز با مشکلات زندگی تحقیر نشده است و معتقد است که می تواند کارهای بزرگ و خارق العاده ای بکند.شناخت های تازه نوجوان است که موجب می شود که باورهای والدین و حتی بزرگان را کنار گذاشته و گاهی به مبارزه با آن ها برخیزد.اگر نوجوانی بدون مشکل سپری شود، نوجوان به بزرگسالی سالم تبدیل خواهد شد و نقش بزرگسالی را خوب ایفا خواهد کرد.اما اگر در این گذر، دشواری هایی به وجود آید بهداشت روانی نوجوان، از جاده اصلی منحرف و به بیراهه کشیده خواهد شد.در خانواده های مستبد و اقتدارگر و خانواده های از هم پاشیده (در اثر طلاق یا متارکه والدین) کودک، نوجوان یا جوان مهم ترین نیاز عاطفه، محبت، دوست داشتن و دوست داشته شدن را از دست می دهد نشانه های افسردگی ناشی از این کمبودها به صورت ناامیدی، احساس پوچی، بدبینی عمیق، احساس گناه و سرزنش شدید خود بروز می کند.
اصول کلی بهداشت روانی:
در بهداشت روانی، سالم سازی محیط فردی و اجتماعی اصل کلی است و برای رسیدن به این منظور باید اصول زیر را به کار برد:
الف) اعتماد به نفس و احترام به شخصیت خود و دیگران
ب) شناخت قدرت، شایستگی ها و محدودیت ها در خود و دیگران
ج) دانستن این که رفتار انسانی معمول عواملی است و تابع تمامیت وجود اوست.
د) شناسایی احتیاجات و غرایز و محرک هایی که سبب ایجاد رفتار و اعمال انسان می شود.

 

 

نقش خانواده در ایجاد تعادل:

اسلام برای پیشگیری و بهداشت روانی در دوران مختلف، آموزه های دستوری و ارشادی دارد نخست به دوره جنینی پرداخته زیرا سهم عوامل ارثی و مادرزادی در ایجاد اختلالات روانی بیش از سایر عوامل است؛ از این رو اسلام به این دوره توجه ویژه مبذول داشته است. ما بسیاری از صفات خود را از پدر و مادر به ارث می بریم. رنگ چشم و مو، قد، وزن و شکل صورت و سایر اندام های ظاهری از جمله صفاتی هستند که از والدین به فرزندان به ارث می رسند. این انتقال صفات از پدر و مادر به فرزندان، وراثت نام دارد. این صفات از طریق ژن های موجود در کروموزوم، از طریق لقاح به فرزندان منتقل می شوند. ژن های نگهدارنده های خصلت های اصلی هر موجود زنده هستند. به این ترتیب، می توان به منشأ بسیاری از فعالیت های حیاتی و همین طور اختلالات جسمی و روحی و روانی انسان پی برد که ریشه در وراثت دارد.

 

 

 

 

 

جمع بندی مباحث سلامت فکری فرزندان در محیط خانواده:

رسانه ها، سازمان های خصوصی، سازمان ملل، و دولت ها در 15 می هر سال اقدام به برگزاری نشست و تدارک برنامه هایی برای بحث در باب ارزش خانواده و کارکردهای آن در حفظ سلامت و اجتماعی نمودن کودکان می نمایند. روشن است که آنچه نهاد خانواده را از سایر واحدهای اجتماعی متمایز ساخته، محدود به کارکردهای اقتصادی و آموزشی نبوده و بسی فراتر از این است.

شاید بتوان ارتباط معناداری میان تغییرات معنایی خانواده در تعاریف مفهومی و حقوقی، و گسترش معضلات نوپدید جوامع بشری همچون انواع بیماری های روحی- روانی مانند استرس، اضطراب، افسردگی؛ بیماری های جسمانی نظیر ایدز و انواع بیماری های مقاربتی؛ و بیماری های در حال گسترش با منشأ چندگانه جسمی و روحی نظیر ام اس و اوتیسم متصور شد.

بسیاری در جوامع توسعه یافته این توصیه کارشناسانه رسانه ها و کارشناسان دولتی که آنها را به نشستن سر میز شام در کنار فرزندان و خانواده امر می کند را نوعی کلیشه تلقی می کنند. با این حال، به نظر می رسد این اصل اخلاقی و ریشه دار که در تمامی ادیان مورد محافظت و صیانت حقوقی قرار دارد، هرچه بیشتر موضوع مقولات و بررسی های کارشناسانه در کشورهای سکولار قرار دارد.

 

ویژه نامه هفته سلامت مجله پزشکی دکتر سلام

گرد آوری: آرش توکلی

مجله پزشکی دکتر سلام