از دوران کودکی تا به حال شنیده ایم که سوسک حمام هفته ها می تواند بدون سر به زندگی خود ادامه بدهد. حال این که نمی دانیم این صحبت افسانه است یا واقعیت؟ سوسک حمام از جمله حشرات سرسختیست که از بدترین شرایط هم جان سالم به در می برد و به همین دلیل محتمل است که این حشره حتی بدون سر هم بتواند زندگی کند. برای روشن شده این موضوع، مقاله زیر را مطالعه کنید.

سوسک های حمام به سرسختی و استقامت شهرت دارند و گفته شده است که این حشره یکی از معدود گونه های جانوری خواهد بود که از انفجار اتمی نیز جان سالم به در می برد. حتی برخی ادعا کرده اند که این حشره می تواند بدون سر نیز زنده بماند. تحقیقات نشان داده که این ادعا بسیار محتمل است و سوسک های حمام دستکم تا چند هفته بعد از بی سر شدن نیز زنده خواهند ماند.
فهم این موضوع که چرا سوسک های حمام و یا شاید برخی حشرات دیگر می توانند بعد از بریده شدن سر نیز به زندگی ادامه دهند به دانشمندان کمک خواهد کرد که ضعف انسان را در این حوزه درک کنند که چرا انسان چنین توانایی خارق العاده ای ندارد. در انسان به محض بریده شدن سر خون زیادی از شریان های گردن خارج شده و کاهش فشار خون رخ می دهد که خود مانع از رسیدن اکسیژن کافی و مواد غذایی به ارگان های حیاتی بدن می گردد و بدین ترتیب خونریزی چنین شدیدی با مرگ همراه خواهد بود.

علاوه بر این انسان ها از طریق دهان و بینی شان تنفس می کنند و مغز این عملکرد حیاتی را کنترل می کند بنابراین در صورت بریده شدن سر انسان، تنفس وی نیز متوقف خواهد شد. همچنین انسان بدون داشتن سر نیز نمی تواند غذا بخورد بنابراین اگر انسان بعد از بریده شدن سر نیز زنده می ماند از گرسنگی تلف می شد.

اما فشار خون سوسک های حمام با سیستم فشار خون انسان کاملا متفاوت است. جوزف کانکل، فیزیولوژیست و زیست شیمی دان دانشگاه ماساچوست، در این باره چنین می گوید: “آن ها دارای شبکه های وسیعی از رگ های خونی مانند آن چه که در انسان ها وجود دارد یا حتی مویرگ های ریزی که برای جریان داشتن خون در آن ها به فشار بالایی نیاز است نیستند. سیستم گردش خون آنها باز است که مقدار بسیار کمتری فشار دارد”.

وی در این مورد می افزاید: ” بعد از این که سر آن ها را قطع می کنید، گردن آن ها به سرعت لخته می شود و هیچ خونریزی غیر قابل کنترلی اتفاق نمی افتد”.

این حشرات موذی از طریق سوراخ ها و حفره های ریز سراسر بدنشان تنفس می کنند. علاوه بر این مغز سوسک حمام کنترلی بر روی سیستم تنفسی او ندارد و خون نیز مسئول انتقال اکسیژن به تمامی اعضای بدن او نیست. در واقع حفره ها و سوراخ های روی بدن سوسک به طور مستقیم هوا را از طریق یک سری لوله ها که به آن ها «tracheae» گفته می شود به ارگان های داخلی بدن او پمپاژ می کنند.

علاوه بر این سوسک های حمام خونسرد هستند؛ بدین معنی که به غذای بسیار کمتری نسبت به انسان نیاز خواهند داشت. دکتر کانکل در این مورد چنین می گوید: ” یک حشره می تواند چندین هفته را بدون غذا و تنها با استفاده از غذایی که هفته ها قبل خورده است سپری کند. تا زمانی که شکارچیان آن ها را شکار نکنند، این حشرات بدون غذا نیز به زندگی آرام خود ادامه می دهند مگر این که مورد حمله ی قارچ، باکتری یا ویروسی خاص قرار بگیرند. در آن صورت زندگی آن ها نیز به پایان خواهد رسید”.

حشره شناسی به نام کریستوفر تیپینگ از کالج دلاور وَلی (Delaware Valley College) در دویلستون سر یک سوسک حمام آمریکایی با نام علمی «Periplaneta americana» را در زیر میکروسکوپ و با دقت از سرش جدا کرده است. وی در این باره چنین می گوید: ” ما با دقت زخم را با استفاده از موم دندان مسدود کردیم تا از خشک شدن ارگان های زیرین جلوگیری کنیم. برخی از این سوسک ها تا هفته ها نیز در داخل بطری زنده ماندند”.

حشرات توده های بسیاری از گانگلیوم (ganglia)، بافت های عصبی غده مانند، دارند که در تمامی قسمت های بدن آن ها پراکنده شده و توانایی انجام عملکردهای اساسی و حیاتی مسئول عکس العمل ها غیرارادی را دارند. در نتیجه بدون مغز نیز بدن می تواند همچنان برخی از کارکردهای ساده ی خود را حفظ کند. بدین ترتیب آن ها در حالت بدون سر نیز به لمس شدن و حرکات اطرافشان عکس العمل نشان خواهند داد.

علاوه بر این پس از جدا شدن سر تنها بدن نیست که می تواند برای مدتی زنده بماند بلکه سر حشره نیز تا چند ساعت بعد از جدا شدن به حرکات شاخک های خود ادامه می دهد. اگر این سر بریده شده تغذیه شود و در مکان سردی قرار گیرد بیشتر از چند ساعت نیز زنده خواهد ماند.

با این وجود بسیاری از اطلاعات پردازش شده در مغز سوسک ها از طریق اعضای بدن در اختیار آن قرار خواهد گرفت و وقتی که این اطلاعات به مغز حشره مخابره نشود مغز نمی تواند عملکرد طبیعی خود را حفظ کند. برای مثال اگر چه سوسک های حمام حافظه ی بسیار فوق العاده ای دارند اما بر اساس گفته های دکتر نیک استراوسفلد، عصب شناسی از دانشگاه آریزونا که در حوزه ی آموزش و یادگیری بندپایان تخصص دارد، وقتی که سعی شد در حالتی که قسمتی از بدن سوسک ها بریده شده بود به آن ها آموزش داده شود تلاش ها بی نتیجه ماند. آن ها برای یادگیری به تمام اعضای بدن خود نیاز دارند بدون کوچکترین آسیبی.

اگر چه قطع کردن سر سوسک حمام بسیار بی رحمانه به نظر می رسد اما دانشمندان تحقیقات بسیاری را با استفاده از بدن سوسک های بدون سر و سر سوسک های بدون بدن انجام داده اند. قطع کردن سر سوسک ها بدن آن ها را از دسترسی به هورمون هایی که در غده های سرشان تولید شده و در رشد آن ها نقش بسزایی دارند محروم می کند. اما این تحقیقات به دانشمندان کمک خواهد کرد که اطلاعات بیشتری در مورد دگردیسی و تولید مثل این حشرات موذی و چندش آور بدست آورند. همچنین مطالعات انجام گرفته بر روی سر بدون بدن این سوسک ها اطلاعات باارزشی در مورد سیستم عصبی این حشرات در اختیار دانشمندان قرار خواهد داد

منبع: بهداشت نیوز