فارغ التحصیلان رشته ژنتیک در پزشک قانونی نیز می توانند حضوری فعال داشته باشند
ژنتيک، دانش انتقال صفات وراثت از والدين به فرزندان است که اين والدين ممکن است انسان، درخت، و يا حتي باکتري باشند. ژنتيک، مي کوشد تا از مکانيزمهاي ملکولي عامل انتقال صفات از نسلي به نسل ديگر سخن بگويد، از اين رهگذر و همگام با پيشرفتهاي روز افزون دانش ژنتيک و نامگذاري قرن 21 به عنوان عصر ژنتيک و ضرب آهنگ شتابانِ پرداخت به اين دانش در جهان، گرايش ژنتيک در چند سال اخير در کشور ما ايجاد شده است.
گرایش ژنتیک
به طور کلی دانش ژنتیک درباره انتقال صفات وراثتی از والدین به اولاد بحث می‌کند که البته این والدین می‌توانند انسان، درخت یا باکتری باشند. در واقع ژنتیک تلاش می‌کند تا بگوید که چه مکانیزم‌های مولکولی، عامل انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر هستند. همچنین می‌خواهد بداند که چرا گاهی اوقات در بین والدین و فرزندان در برخی صفات تفاوت‌های بسیار معنی داری وجود دارد؟ در کل دانشجویان این گرایش مباحث مهمی مثل ژنتیک سرطان، روش‌های تشخیص بیماریهای ژنتیکی قبل و بعد از تولد، شناخت ناقلین بیماری‌ها، اصول مشاوره ژنتیکی، نقش ژنتیک در بروز رفتارهای فردی و اجتماعی، شناخت جمعیت‌های مختلف ژنتیکی و نژادهای انسانی، ژن درمانی، پزشکی قانونی، تکنیک‌های رایج در ژنتیک، روش‌های اصلاح نژاد و ژنتیک مولکولی را مطالعه می‌کنند.
معرفی مواد درسی و زمینه‌ی شغلی رشته‌ی ژنتیک
از اين رهگذر و همگام با پيشرفت هاي روز افزون دانش ژنتيک و نامگذاري قرن 21 به عنوان عصر ژنتيک و ضرب آهنگ شتابانِ پرداخت به اين دانش در جهان، گرايش ژنتيک در چند سال اخير در کشور ما ايجاد شده است.
دانشجويان اين رشته، براي آشنايي با دنياي وسيع اين دانش و دستاوردهاي مختلف آن، مباحثي پراهميت همچون ژنتيک سرطان، روشهاي تشخيص بيماريهاي ژنتيک پيش و پس از تولد، شناخت ناقل بيماريها، اصول مشاوره ژنتيکي، نقش ژنتيک در بروز رفتارهاي فردي و اجتماعي، شناخت جمعيتهاي مختلف ژنتيکي و نژادهاي انساني، ژن درماني، پزشکي قانوني و روشهاي اصلاح نژاد ژنتيک مولکولي را مورد بررسي قرار مي دهد. در بين اهداف گوناگوني که براي اين رشته برشمرده اند، اصلاح ژنها با چشم انداز بهبود نقصهاي آتي، توليد انبوه واکسنهاي انساني و حيواني و توليد داروهاي جديد و پروتئين هاي گوناگون از جمله مهمترين اهداف، به حساب مي آيند.
مصاحبه با استاد
در واقع، در مورد دانش ژنتيک، نيازي به گفتگوي زياد نمي باشد؛ ولي در يک جمله مي توان گفت از زماني که حيات در روي کره زمين آغاز شد و آفرينش، به وجود آمد- که حدود يک ميليارد سال مي باشد- مي بايستي هر موجودي صفات خود را به نسل بعدي به ارث بگذارد و در نتيجه دانش ژنتيک از همان زمان، حاکم بر دنياي امروز و حيات شد.
در جهان امروز هم بدون هيچ گونه پيش داوري و خود شيفتگي، بايد عرض کرد که هيچ مسأله اي را نداريم که ژنتيک در آن تأثير نداشته باشد؛ از کليه بيماري ها گرفته تا همه جانوران که حالا چه در اصلاح نژاد آنها و چه در پيشگيري و چه در مبارزه با آنها و چه در گياهان که آنها را به صورت تجاري درآورده و از آنها استفاده بهينه کرده و به خصوص در مورد اشرف مخلوقات موجودي به نام انسان چه در صفات سالم و چه صفات بيماري زا، همه اينها با ژنتيک سر کار داريم.
در جهان امروز که آغاز قرن 21 است پيش بينی شده که تا 30 سال ديگر و يا حداکثر 40 سال ديگر، کليه و يا شايد قريبِ کلي از تشخيصهاي پزشکي حتي در بيماريهاي غيرژنتيکي، اکثر واکسن ها برای پيشگيری و تقريباً اکثر درمان ها حتی داروهای ژنتيکی، از طريق ژنتيک صورت می گيرد.
در ايران تا حدودي که مي شد برنامه ريزي کرد، در بين رشته هاي ديگر اروپايي، کارهاي بسيار خوبي انجام شده اما هنوز پيش بيني و آينده نگري کلان براي اينکه نسل جوان ما بخواهند در آينده چه مسائل و خدماتي در امر ژنتيک داشته باشند، چه ژنتيک انساني يا پزشکي، ژنتيک گياهي و يا حيواني در سطح آموزش،
پژوهش و خدمات رساني برنامه ريزيهاي کلان صورت نگرفته است.
مصاحبه با دانشجويان
هدف از انتخاب رشته (دانشجو): به خاطر علاقمندي به اين رشته که از دوران دبيرستان نشأت گرفته و حتي عاملي که باعث ايجاد انتخاب اين رشته شد، دبيران خوب دبيرستان بود. برداشت جامعه نسبت به اين رشته اصلاً درست نيست يعني آنقدر که به رشته پزشکي اهميت مي دهند به رشته زيست شناسي اهميت نمي دهند، ولي رشته خوبي به نظر مي آيد.
گرايش ژنتيک از رشته زيست شناسي سلولي و مولکولي با ارائه دروس عمومي، پايه و اختصاصي، دانشجويان را با اطلاعات مربوط به اين رشته آشنا مي کند.
رياضي 1 و 2، فيزيک 1 و 2 و شيمي 1 و 2 به عنوان دروس پايه، بحثهاي ابتدايي و پايه اي را به دانشجويان مي آموزد.
شيمي آلي 1 و 2 که بررسي ساختار دروني مولکولها و اتمها و ترازهاي انرژي را بر عهده دارد از دروس مهم تخصصي به شمار مي رود.
ژنتيک 1 و 2 به بررسي صفات وراثتي از يک نسل به نسل ديگر و چگونگي بروز صفات و خصوصيات مختلف در يک فرد مي پردازد.
ژنتيک سرطان که به بررسي ارتباطي ديواره سرطان با ساختمان ژنمو می پردازد.
ژنتيک رفتاري که بررسي رفتارها و خصوصيات مختلف افراد از نظر وراثتي و بدون توجه به محيط را بر عهده دارد.
ژنتيک انساني که توارث صفات در انسان و مشاوره ژنتيکي پيش از ازدواج و نابهنجاري هاي وراثتي را مورد بررسي قرار مي دهد.
مصاحبه با استاد
رشته ژنتيک، امروزه در بين جوانان، طرفداران زيادي پيدا کرده است، به خصوص دانش آموزان، قبل از اينکه وارد دانشگاه شوند به دنبال اين رشته هستند و بعد از دوره ليسانس هم دنبال اين هستند که کارشناسي ارشد و دکترا و دکتراي ارشد خود را بگيرند؛ به هر حال دنياي امروز، دنياي ژنتيک است. هيچ رشته اي در علوم مختلف از پزشکي گرفته تا علوم کشاورزي، ميکروبيولوژي و صنايع مختلف و علوم قضايي وابسته به علم ژنتيک هستند.
مصاحبه با دانشجو
يک دانشجو بيان مي کند که دليل انتخاب رشته اش، علاقه به اين رشته بوده که در حال توسعه زياد در ايران است و اين رشته هنوز در ايران جا نيفتاده و تأثير نگرش جامعه به اين رشته زياد خوب نبوده چون تازه و نو مي باشد.
براي ورود به اين رشته، شرايط خاصي لازم است که شرط اول، گرفتن پايان نامه در دوره کارشناسي است. دانشجويان، لازم است در گرايش زيست شناسي و ادامه تحصيل آن در گرايشهاي مختلف اين رشته و براي Background خيلي قوي، در دروسي مثل ژنتيک، ميکروبيولوژيک و بيوشيمي بسيار قوي باشند. البته دانشجويان زيادي در پزشکي داريم که بعد از اتمام رشته پزشکي، علاقه به ادامه تحصيل در يکي از گرايشهاي ژنتيک به خصوص ژنتيک در پزشکي داشته باشند.
يک دانشجو براي هر رشته اي بايد در شرايط روحي، جسمي خوبي باشد و حال آنکه شرايط به خصوصي هم براي کسي که مي خواهد رشته جانورشناسي و يا گياه شناسي بخواند وجود دارد؛ او بايد توانايي داشته باشد که به صحرا برود. ولي اولاً دانشجو بودن يک روح بسيار خدمتگزاري لازم دارد که هدف آن فقط در خدمتگزاري خلاصه مي شود و همه چيز بر روي شغل و زندگي حادث مي شود و اصولاً فرهنگ حاکم بر دانشگاه بايد به صورتي باشد که دانشجويان را به طرف ميل به خدمتگزاري بکشاند. يک دانشجو از نظر اخلاقي، جسمي و روحي، بايد توانايي داشته باشد. مسأله ژنتيک طوري نيست که بخواهند از صبح تا ظهر يکجا و بعدازظهر به بعد جاي ديگر کار کنند، چه در پژوهش و چه در خدمات رساني کارهاي شبانه روزي تلقي مي شوند يعني ما اگر در ارائه خدمات ژنتيکي، تشخيص پيش از تولد، بيماري تالاسمي و انواع کارهاي ديگر، داريم خدمت مي کنيم بعضاً شبانه روز کار مي کنيم.
نظر به گسترده بودن و تخصصي بودن رشته ژنتيک از گرايشهاي رشته زيست شناسي سلولي و ملکولي بايد اشاره نمود که فعاليتها و مشاغل آتي دانش آموختگان اين رشته از يک سو متنوع و در ابعاد گوناگون است و از سوي ديگر محدود به سازمانها و مراکزي است که تحقيقات ژنتيکي به عنوان فعاليت اصلي آنها يا بخشي از فعاليت آنها به حساب مي آيد.
از اين رهگذر سازمان ها و نهادهاي زير که در بخش ژنتيک فعاليتهايي را به ثمر مي رسانند قابليتهاي خوب دانش آموختگان را دارا هستند: وزارت جهاد کشاورزي، مراکز پژوهشي وزارت علوم تحقيقات و فن آوري و انستيتو پاستور ايران. افزون بر مراکز ياد شده بخشهاي زير نيز به دليل انجام فعاليتهاي مرتبط با اين رشته، جذب کننده فارغ التحصيلان رشته ژنتيک است: وزارت جهاد دانشگاهي، بخشهاي ژنتيک بهزيستي و بيمارستانها و کلينکهاي خصوصي.
موقعیت شغلی و بازار کار رشته ژنتیک در ایران
علم ژنتیک در ایران هنوز در ابتدای راه است و باید تلاش بسیار کرد و کاستی‌ها را جبران نمود و موانع را از میان برداشت تا بتوان شاهد رشد روزافزون این علم در ایران بود. البته این به آن معنی نیست که در کشور ما تحقیقات ژنتیکی انجام نمی گیرد و فارغ التحصیلان این رشته جذب هیچ مرکزی نمی شوند، بلکه سازمان‌های مختلفی هستند که به فعالیت های تحقیقاتی ژنتیکی می پردازند که از جمله می‌توان به مراکز مختلف وزارت جهاد کشاورزی، مراکز پژوهشی وزارت علوم، انستیتو پاستور، مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی اشاره کرد.
فرصت‌های شغلی موجود برای فارغ التحصیلان ژنتیک پزشکی (در مقطع کارشناسی ارشد) این افراد می‌توانند در مراکز تحقیقاتی وزارت بهداشت و درمان فعالیت نموده و سیستم‌های پیشگیری و درمان بیماریهای ژنتیکی را راه اندازی کنند و از بروز این دسته از بیماریهای ژنتیکی جلوگیری نمایند. همچنین در پیشگیری و درمان بیماران ژنتیکی مؤثر باشند. در ضمن فارغ التحصیلان این رشته در پزشک قانونی نیز می توانند حضوری فعال داشته باشند. فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد این رشته می توانند بهترین نیرو برای فعالیت در آزمایشگاههای ژنتیک باشد. زیرا این دسته آزمایش ها بسیار تخصصی بوده و متخصصان ژنتیک باید در این زمینه فعالیت کنند.
در حال حاضر فارغ التحصیلان این رشته در مقطع دکترا می توانند به ویژه در بخش خصوصی با دایر کردن آزمایشگاه و کلینیک ژنتیک پزشکی فعالیت چشمگیری داشته باشند.
در صورت گرفتن مدرک دکتری در این رشته از وزارت بهداشت می توانید مجوز آزمایشگاه دریافت کنید.
دروس تخصصی گرایش ژنتیک
ژنتیک انسانی، سیتو ژنتیک، اصول مشاوره ژنتیکی، ژنتیک سرطان، ژنتیک رفتاری، مبانی ژنتیک میکروارگانیسم، ژنتیک پیشرفته یا تازه‌های ژنتیک، ژنتیک کمی یا ژنتیک جمعیت‌ها، سمینار، پروژه (بسیاری از درس‌های این رشته همراه با آزمایشگاه است)
منابع : جوان ایرانی
