از هر 30 نفر انسان یک شخص یه این بیماری مبتلا می شود .و برابر سرشماری سازمان بهداشت جهانی در سال 2009 بیش از 50 میلیون نفر در جهان مبتلا به تشنج و یا صرع بوده اند.
بیماری صرع در هر سنی دیده می شود ، ولی در سنین کودکی و بالاتر از 60 سالگی شایع تر است.
70% این بیماران با دارو کنترل می شوند و از 30% باقیمانده 10% با عمل جراحی بهتر می شوند ، ولی 20% بقیه متاسفانه مقاوم به درمان هستند ، و علیرغم مصرف دارو بازهم بیماری آنها کنترل نمی شود . ولازم است در این زمینه چاره ای اندیشیده شود. واین وظیفه پزشکان و محققین در سرتاسر دنیا است.
تشنج چیست ؟
مغز انسان از بیلیون ها سلول عصبی تشکیل شده است ، که این سلول ها دارای فعالیت الکتریکی می باشند ، و سلولهای نقاط مختلف مغز توسط این فعالیت الکتریکی با همدیگر ارتباط دارند.
درجریان تشنج فعالیت الکتریکی سلول های مغزی بمدت چند ثانیه تا چند دقیقه بطور غیرطبیعی افزایش می یابد ، ودر نتیجه برای مدت زمان محدود بعلت اختلال و بی نظمی در فعالیت سلول های مغزی ، عملکرد مغز مختل می شود ، وبرای مدتی کسی که دچار تشنج شده ، ممکن است اختلال هوشیاری ، اختلال حرکتی ، اختلال حسی ویا اختلال رفتاری داشته باشد.
فرق بیماری صرع با تشنج :
خیلی از بیماران سئوال میکنند که آیا من صرع دارم یا تشنج .
درجواب این سئوال باید بگویم که بیماری صرع بدان معنی است که حملات تشنج بیش از یک بار بوده و احتمال تکرار مجدد حملات تشنجی وجود دارد ، و اگر کسی فقط یک حمله تشنج داشته باشد ، آن بدان معنی نیست که مبتلا به بیماری صرع می باشد. از هر 20 نفر درطول زندگی یک نفر امکان دارد دچار یک بار تشنج شود و دیگر تا آخر عمر تکرار نشود ، و معنی و مفهوم بیماری صرع بیش از یک تشنج است .
فرکانس تشنجات در افراد مختلف متفاوت است ، در بعضی موارد ممکن است سالی یکبار اتفاق بیفتد ودرمواردی حملات صرعی هرروز و یا چندین بار در روز اتفاق می افتد . که در مورد اخیر لازم است بیمار در بیمارستان بمنظور کنترل حملات صرع پی درپی بستری شود.
بیشتر بخوانید: نحوه گرفتن نوار مغز یا EEG + عوارض و خطرات آن
علل تشنجی که یکبار در زندگی اتفاق می افتد ، امکان دارد در اثر پائین افتادن قند خون و یا مصرف بعضی داروها ، ویا تب وغیره بوده باشد.
انواع صرع :
بطور کلی صرع ها را می توان به دو دسته تقسیم کرد
1: صرع های جنرالیزه یا عمومی :
بدان معنی است که اختلال در فعالیت الکتریکی مغز محدود به یک ناحیه نیست ، و کل مغز رادربرگرفته .
صرع های عمومی انواع مختلف دارد :
الف – صرع تونیک و کلونیک یا گراندمال و یا به عبارت ساده تر صرع بزرگ :
که در این نوع صرع بیمار در زمان حمله هوشیاری خود راازدست میدهد ، و معمولا زمین می افتد واول در کل عضلات بدن اسپاسم و یا انقباض بوجود می آید که این مرحله را اصطلاحا تونیک می نامند ، در این مرحله عضلات تنفس نیز دچار انقباض شده و بیمار نمی تواند برای مدتی تنفس کند ، در نتیجه به علت کاهش اکسیژن خون ، رنگ بیمار کبود می شود . بعد از مرحله تونیک مرحله کلونیک فرامی رسد که در این حالت عضلات شل می شود و بیمار دست و پا می زند و معمولا کف از دهان بیمار بیرون می اید و یا امکان دارد درحین حمله زبان بیمار در لابلای دندان ها گیر کند و زخمی شود ، و درنتجه از دهان بیمار کف خون الود خارج می شود.
ب- صرع غایب ویا صرع کوچک
:
این نوع صرع اغلب در دختر بچه های سنین مدرسه دیده می شود ، واز آن جهت به این صرع غایب میگویند که در زمان حمله بیماری که معمولا بیشتر از چند ثانیه طول نمی کشد ، هرچه صدایش می کنیم جواب نمی دهد و انگار که غایب است ، و یا زمانی که معلم دیکته می گوید در زمان حمله بیمار صدای معلم را نمی شنود و بدان جهت چند کلمه از دیکته را جا می اندازد .در این نوع صرع بیمار زمین نمی افتد وممکن است که به یک نقطه خیره شده باشد .و یا ممکن است مرتب پلک بزند.
ج- صرع میوکلونوس
که در این نوع صرع بیمار دچار حرکات سریع به صورت باز کردن دست ها می شود.
د- صرع تونیک :
دراین نوع صرع فقط اسپاسم و انقباض در کل عضلات بدن اتفاق می افتد ، که بیمار بلافاصله به زمین می افتد .
ه – صرع آتونیک :
دراین نوع صرع فقط مرحله شلی ناگهانی عضلات کل بدن اتفاق می افتد که بیمار سقوط میکند وممکنست در اثر برخورد با زمین و وسایل اطراف زخمی شود.
- صرع های موضعی
در این نوع صرع ها اختلال در فعالیت الکتریکی سلول های مغز فقط محدود به یک ناحیه از مغز می شود و کل مغز را شامل نمی شود . ودرنتیجه علائم مربوط به همان ناحیه از مغز را دربیمار می بینیم که بصورت تکان های موضعی یک دست یا یک پا و یا پرش در نقاط مختلف بدن و یا صورت می باشد و در برخی موارد حرکات بصورت جویدن لب ها است .
اختلالات حسی بصورت احساس بوی نامطبوع و یا اختلال در بینائی و شنوائی و احساس شنیدن صدائی که وجود ندارد ، و یا اختلالات رفتاری بصورت ترس و اضطراب ممکن است مشاهده شود.
عوامل تشنج زای ماشه ای :
بعضی از تشنجات حساس به عوامل خارجی و یا درونی می باشند که این عوامل به محض بروز باعث حمله تشنج می شود. و مانند حالتی است که ماشه تفنگ کشیده می شود و بدنبال آن بیمار دچار حمله صرعی می شود.
بعضی هیجانات ، استرس ، فعالیت های ورزشی شدید ، موسیقی ، صدای بلند ، نورهائی که به صورت فلاش هستند ، مصرف بعضی داروها ، بی خوابی ، خوردن غذا که در سر ساعت نباشد ، تب ، زمان قاعدگی ، کمبودخواب ، و افت قندخون از عوالی هستند که میتوانند ایجاد تشنج کنند.
علائم بعد از تشنج :
درزمان تشنج خود بیمار اطلاعی از تشنج خود ندارد. ووقتی که صحبت می شود و وقایعی که اتفاق افتاده توضیح داده می شود، اظهار بی اطلاعی می کند .
مرحله بعد از تشنج علائم خاص خود را دارد ، که در این مرحله بیمار نیمه هوشیاراست و حالت گیجی و منگی دارد و بیش از اندازه خسته شده ، و معمولا دوست دارد بخوابد ، در این زمان سردرد شدیدی سراغ بیمار می آید . مرحله بعد از تشنج از چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشد. بیمار ممکن است در این مرحله علائم گذرای ضعف دست و یا پا پیدا کند و یا دچار اختلال در تکلم و یا اختلال بینائی شود .
علل صرع و تشنج:
افرادی که دچار تشنجات صرعی می باشند ، اختلال در عملکرد مغز وجود دارد و به همین علت است که حملات صرعی هرچند وقت یک بار اتفاق می افتد، از علل مهم این نوع تشنجات می توان آسیب های مغزی در اثر ضربه و تصادفات و سکته مغزی ، عفونت های مغزی ، تومورهای مغزی رانام برد . از علل دیگر تشنج کاهش قند خون ، و تب ، مصرف بعضی داروها را می توان نام برد.
در برخی موارد صرع زمینه ارثی دارد ، ودر اغلب موارد هیچ علتی را برای صرع
نمی توان یافت.
طرق تشخیصی بیماری صرع:
1 – گرفتن شرح حال بیماری
اولین اقدام تشخیصی در مورد بیماری صرع گرفتن شرح حال از بیمار و افراد خانواده و یا اطرافیان ودوستانی که شاهد بیماری بودند است . از آنجا که این بیماران در ضمن حمله هوشیاری خود را از دست می دهند ، در نتیجه اطلاعی از چگونگی بیماری خود ندارند ، ومعمولا بیماران مصروع بیماری خود را زیاد جدی نمی گیرند ، چون هیچ خبرو اطلاعی از چگونگی بیماری خود ندارند و در بعضی مواقع اظهار می دارند که من هیچ چیزم نیست و یا درمواردی می گویند که من بیمار نیستم . ودراغلب موارد خانواده و اطرافیان بیمار نگران هستند وچون شاهد چگونگی تشنج بیمار بوده اند ، لذا باید علائم دقیق حمله بیماری را پزشک باید از خانواده ویا دوستان و اطرافیان سئوال کند .و با گرفتن شرح حال دقیق در اغلب موارد تشخیص بیماری داده می شود . معمولا زمانیکه بیمار به کلینیک مراجعه کرده هیچ اثر و نشانه ای از بیماری در اغلب موارد یافت نمی شود و پزشک هرچه بیمار را معاینه کند ، هیچ نشانه از بیماری پیدا نمیکند و فقط در موارد نادر امکان دارد آثار سائیده شدن پوست صورت روی زمین ، و یا زخمی شدن نقاط مختلف بدن در اثر سقوط و برخورد با زمین و اشیاء اطراف مشاهده شود.
- انجام آزمایشات خون
در این آزمایشات در مواردی پائین بودن قند خون و یا کلسیم خون و در مواردی عفونت ها و وسایر اختلالات را می توان تشخیص داد .
3- انجام الکتروانسفالوگرافی ویا نوارمغزی :
که یک وسیله تشخیصی غیر تهاجمی وبدون عوارض است و دردوران حاملگی نیز می توان از بیمار نوارمغزی انجام داد . برای انجام ان حسگر هائی در روی پوست را قرار داده میشود که توسط این حسگر ها امواج مغزی به داخل دستگاه نوارمغزی هدایت می شود و سپس پزشک می تواند این امواج را در روی مانیتور ببیند و یا می تواند این امواج را در روی کاغذ چاپ کند . با این وسیله تشخیصی پزشک متخصص می تواند امواج غیر طبیعی مربوط به بیماری صرع را تشخیص دهد . و معمولا انجام نوار مغزی برای مدت 20 دقیقه طول می کشد . ودر این 20 دقیقه امکان دارد آثاری از امواج مربوط به صرع مشاهده نشود ، در این صورت پزشک اگر لازم بداند بیمار را بستری میکند و در بیمارستان نوارمغزی طولانی تری انجام میدهد و یا بیمار را در جلو دوربین مخصوص قرارمیدهد تا چگونگی حرکات و تشنج های بیمار بصورت تصویر ظبط شود و بعدا این تصاویر فیلم توسط پزشک بازبینی می شود ، و برای تشخیص دقیق بیماری کمک کننده است .
در برخی موارد که پزشک مشکوک است ، می توان از هولتر مانیتورینگ نوارمغزی استفاده کرد ، که این دستگاه مثل تلفن همراه وسیله کوچک و سبکی است ، و برروی لباس بیمار وصل میشود و از آن چند حسگر توسط سیم هائی بر روی پوست سر با چسب های مخصوص وصل می شود و در مدت 24 و یا 48 ساعت و در حالیکه بیمار مشغول انجام فعالیت های طبیعی روزانه می باشد ، امواج مغزی در حالت های مختلف استراحت و راه رفتن و خوابیدن و غیره ثبت می شود .که این امواج بعدا توسط پزشک متخصص بازبینی می شود و اگر در این مدت امواج غیرطبیعی ثبت شده باشد توسط پزشک معالج تشخیص داده می شود.
4 –انجام نقشه برداری رنگی مغز یا الکتر.انسفالوگرافی کمٌی :
با این وسیله تشخیصی می توان نحوه فعالیت نواحی مختلف مغز را بصورت تصاویر رنگی نشان داد ، و نرم افزاری که در این دستگاه وجود دارد می تواند میزان غیرطبیعی بودن نواحی مختلف مغز و میزان انحراف از استاندارد را محاسبه و با تصاویر رنگی نشان دهد ،و این دستگاه توانائی آن را دارد که چگونگی فعالیت قسمت های مختلف مغز مارا با نحوه فعالیت مغز هزاران نفر افراد نرمال که هم جنس و هم سن ما باشند ، مقایسه کند ، و نواحی از مغز که غیرطبیعی کار می کند ، مشخص سازد. با این دستگاه می توان کانون خاصی از مغز که فعالیت الکتریکی غیر طبیعی دارد تشخیص داد
.
5 – آزمایش مایع نخاع
درمواردی که علت تشنج بیمار مشکوک به عفونت مغزی بوده باشد ، لازمست مقداری از مایع نخاع را از ناحیه کمر با سوزن مخصوص بیرون کشید و برای آزمایش فرستاد .
6 – انجام ام آر آی و یا سی تی اسکن
این وسایل تشخیصی مستقیما خود بیماری صرع را نشان نمی دهند ولی اگر علت بیماری صرع ناشی از ضایعات مغزی . ضربه های مغزی و سکته مغزی یا تومورهای مغزی باشد ، آنها را مشخص خواهد کرد.
درمان بیماری صرع :
1 – درمان علت بیماری :
بیماری صرع امکان دارد ثانویه به بعضی از بیماریهای دیگر باشد که تظاهرات خود را بشکل تشنج بروز می دهد، مانند عفونت های مغزی ، تومورهای مغزی ، اختلالات عروقی مغز و سکته های مغزی واختلالات متابولیک نظیر پائین آمدن قند خون و غیره ، که در این موارد باید اول علت اصلی بیماری را درمان کرد.
- درمان های داروئی
انواع مختلف دارو وجود دارد که برای درمان صرع بکار می رود ، که با توجه به سن بیمار و و با در نظر گرفتن علائم بالینی وجنس بیمار که مرد یا زن بوده باشد و حامله باشد یا نباشد و یا در آینده قصد باردار شدن را دارد یا ندارد ، پزشک معالج داروی مناسبی را که عوارض کمتری داشته باشد ، انتخاب می کند ، هدف پزشک آن است که داروئی انتخاب شود که کمترین عارضه جانبی وبا حداقل دوز و بهترین تاثیر را داشته باشد، چون در مورد بیماری صرع لازم است بیمار داروی خود را برای مدت زیادی مصرف کند . و باید با انجام آزمایشات خون هر چند وقت یکبار میزان دارو را در خون اندازه گرفت ، وعوارض احتمالی داروها را بررسی کرد.
مهمترین توصیه ای که من به بیماران دارم این است که بیماری صرع با تجویز دارو فقط کنترل می شود ، و نباید فکر کرد که برای مثال بیش از یک سال است که من مشکلی ندارم و بدون مشورت با پزشک معالج اقدام به قطع دارو شود ، یکی از مهمترین علت عود بیماری قطع ناگهانی و بدون مشورت با پزشک است ، من به بیماران خود توصیه می کنم که خوردن منظم دارو از خوردن غذا و صبحانه و ناهار وشام وآب خوردن نیز واجب و ضروری تر است ، زیرا نخوردن یک وعده غذا هیچ مشکلی برای شما ایجاد نخواهد کرد ولی نخوردن بموقع دارو می تواند مشکلات فراوانی را ایجاد کند.
بیماری صرع با دارو قابل علاج نیست ، بلکه با دارو فقط کنترل می شود ، دارو از بروز حملات مجدد پیشگیری می کند. و از بروز اختلالات الکتریکی در مغز جلوگیری می کند .
لازم به توضیح است که در اکثر موارد پس از اولین تشنج دارو تجویز نمی شود.
3 – درمان جراحی:
همان صوری که در آغاز بحث خدمتتان عرض کردم درمان های داروئی فقط در 70% موارد بیماری صرع را می تواند کنترل کند ، گزینه بعدی در مورد درمان صرع انجام عمل جراحی است ، که آن هم در همه موارد موثر نیست و عوارض خاص خود را دارد و بطور کلی انجام اعمال جراحی برای درمان بیماری صرع زیاد موفقیت آمیز نبوده ، و فقط در مورد صرع هائی که کانون تحریکی بخصوص در مغز دارند ، می تواند موثر باشد ، که با انجام عمل جراحی آن کانون تحریکی را برمی دارند .و فقط برای تعداد محدودی از بیماران قابل اجرا است .
4- درمان کتوژنیک:
کتوژنیک یک نوع رژیم غذائی برای لاغری است که در آن مصرف شیرینی جات و مواد نشاسته ای خیلی محدود می شود و کسی که از این روش استفاده می کند باید مصرف گلوکز را خیلی محدود کند ولی در خوردن غذاهای چرب و پروتئینی آزاد است. این نوع رژیم غذائی از آنجا که بمیزان زیاد مواد کتونی تولید میکند ، که برای متابولیسم مغز مفید است ، و از میزان اختلال الکتریکی مغز می کاهد.
5- تحریک عصب واگ یا عصب شماره دهم مغز:
یکی از روش های نسبتا موثر در درمان بیماری صرع است . در این روش الکترودی که بسیار ظریف است و در گردن با عمل جراحی روی عصب واگ قرار داده میشود که این الکترود به دستگاهی وصل است که در زیر پوست بیمار جاسازی شده و پالس هائی را بر روی عصب واگ وارد میکند وبرابر آماری که گرفته شده این روش در درمان بیمارانی که با دارو کنترل نشده اند موثر بوده .
- – درمان های جدید با نورومودالیشن ، با تنظیم وتعدیل نورون ها:
در علت بروز بیماری صرع عرض کردم که در این بیماری در فعالیت الکتریکی سلول های مغزی اختلال ایجاد می شود ، حال اگر ما بتوانیم با روشی این فعا لیت الکتریکی غیرطبیعی وبیش از حد را خنثی کنیم ، خواهیم توانست ، از بروز حمله تشنج پیشگیری کنیم . برای نوروتراپی ویا نورومودالیشن در حال حاضر دوروش جدید در تحقیقات و ازمایشاتی که توسط محققین صورت گرفته ، نتیجه مطلوبی داشته .
الف : تحریک قسمت های عمقی مغز :
این روش عینا مشابه پیس میکری است که در بی نظمی های قلب بکار میرود ، معمولا مردم آن را بنام باطری قلب می شناسند و هر گاه ریتم و ضربانات قلب آن قدر بی نظمی داشته باشد که به روش های داروئی و ساده دیگر جواب ندهد از این روش استفاده می شود.
در مورد مغز نیز می توان یک الکترود ظریف را توسط عمل جراحی در قسمت های عمقی مغز که منشا ء و خواستگاه امواج الکتریکی غیر طبیعی است ، مانند تالاموس ، هیپوتالاموس قرارداد ، و طرف دیگر الکترود به دستگاهی وصل شده که تحریکات الکتریکی با فرکانس و ولتاژ قابل تنظیم ایجاد میکند ، وبا این روش می توان دستگاه را طوری تنظیم کرد که از بروز اختلالات و بی نظمی های الکتریکی در داخل مغز جلوگیری کند و درنتیجه از بروز حمله تشنجی پیشگیری می کند.
ب- استفاده از نوروفیدبک و نوروتراپی .
این روش کاملا بدون عوارض و بدون استفاده از جراحی و یک روش غیرتهاجمی است ، البته توضیح چگونگی اثر نوروفیدبک خارج از بحث این مقاله است ولی من سعی می کنم ، بطور خیلی خلاصه و مختصر مکانیسم اثر نوروفیدبک در مورد پیشگیری از حمله بیماری صرع را شرح دهم .
اصول کار بدین ترتیب است که ابتدا از بیمار نقشه برداری رنگی و یا الکتروانسفالوگرافی کمٌی برمیداریم .که در آن نواحی از مغز که فعالیت اکتریکی غیرطبیعی دارند ، مشخص
می شود . سپس توسط نرم افزارهای مخصوص میزان انحراف از استاندارد را در نقاط مختلف مغز با این وسیله مشخص می کنیم ، بعد از ان حسگررا روی ناحیه ای از مغز که فعالیت الکتریکی غیر طبیعی دارد می چسبانیم ، و طرف دیگر حسگر به دستگاه نوروفیدبک و سپس به کامپیوتر وصل می شود ، بطوری که شخص می توند امواج مغزی خودرادرکامپیوتر ببیند.چون این امواج برای بیمار قابل فهم نیست لذا توسط نرم افزارهای مخصوص این امواج مغزی که غیرطبیعی است ، به بازی رایانه ای تبدیل می شود ، واین بازی دسته بازی ندارد وبا کی بورد نیز هدایت نمی شود ، بلکه با فرمان مغز پیش می رود ، و زمانیکه فعالیت الکتریکی مغز به حالت طبیعی برمی گردد ، بیمار می تواند بازی رایانه ای را پیش ببرد و امتیاز بگیرد ، وبدین ترتیب طی جلساتی یاد می گیرد که چگونه امواج مغزی غیرطبیعی را مهار و امواج مغزی طبیعی و استاندارد را تحریک و تشویق کند، و امتیاز بیشتری بگیرد که میزان امتیازها با میزان بهبودی متناسب است .
ج – استفاده از دستگاه تی ام اس برای درمان بیماری صرع:
این روش یکی دیگر از روش های درمانی نورومودالیشن است که بتازگی مورد بررسی قرارگرفته وتوسط دستگاه تی ام اس امواج مغناطیسی از روی پوست سر وارد مغز می شود ودر مغز این امواج به امواج الکتریکی تبدیل می شوند . البته این دستگاه برای درمان بیماری افسردگی کاربرد دارد ، ولی اخیرا با پروتوکل درمانی و با تنظیمات خاصی که امواج خروجی دستگاه ، باید فرکانس و شدت پائین وخاصیت مهاری داشته باشد تا بتواند ، امواج مغزی غیرطبیعی و بی نظم را مهار کرده و از بروز مجدد حملات صرع پیشگیری کند ، لازم به توضیح است که استفاده از این روش کاملا غیرتهاجمی و بدون عارضه است و به شرطی که صحیح استفاده شود وتنظیمات درست انجام شده باشد ، اثرات مطلوبی در درمان بیماری صرع و تشنج خواهد داشت . و تحقیقات زیادی در مورد این روش درمانی در بیماری صرع در حال بررسی است. که خیلی امیدوار کننده است و نتایج خوبی داشته ولی این روش درمانی هنوز مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار نگرفته ودرحال بررسی است .
منبع-http://onlinesalamat.com
