هیچ کسی در این کره خاکی وجود ندارد که بتواند ادعا کند خواب نمی‌بیند. همه انسان‌ها بلا استثنا خواب می‌بینند فقط شاید گاهی مواقع خوابمان را از یاد ببریم. رویایی که ما در خواب می بینیم، ترکیبی از حواس مختلف مثل حس شنوایی، بینایی و احساسات است. از قدیم تا بحال نظرات گوناگونی در مورد خواب دیدن و پدیده رویا وجود داشته که برخی از آنها غیر واقعی است. اما واقعیت‌هایی در مورد خواب وجود دارد: ۱- همه خواب مى‌بینند
همان‌طور که در مقدمه بیان شد، همه ما انسان‌ها خواب می‌بینیم. مردها خواب مى‌بینند. زن‌ها خواب مى‌بینند. حتى بچه‌ها خواب مى‌بینند. حتى کسانى که ادعا مى‌کنند که خواب نمى‌بینند هم خواب مى‌بینند. در واقع، پژوهشگران دریافته‌اند که افراد معمولا هر شب چند بار خواب مى‌بینند که هر کدام بین ۵ تا ٢٠٠ دقیقه طول مى‌کشد. بنابراین، در یک طول عمر معمولى، افراد به طور میانگین شش سال را صرف خواب دیدن مى‌کنند!
۲- رنگی یا سیاه و سفید؟
با وجودى که در حدود ٨٠ درصد خواب‌ها رنگى هستند اما درصد کمى از افراد ادعا مى‌کنند که فقط خواب‌هاى سیاه و سفید مى‌بینند. در یک مطالعه، افرادى که در حال خواب دیدن بودند را از خواب بیدار مى‌کردند و از آنها مى‌خواستند که از یک طیف رنگ، رنگى که مطابق با خوابشان بوده را انتخاب کنند. بیشترین رنگى که انتخاب شد، رنگ‌هاى روشن و ملایم بودند.
۳- جنسیت در خواب‌ها موثر است
پژوهشگران به تفاوت‌هایى بین محتواى خواب‌هاى زن‌ها و مردها پى برده‌اند. در یک مطالعه، چنین نتیجه‌گیرى شده است که مردها بیشتر از زن‌ها خواب‌هایى درباره پرخاشگرى مى‌بینند. براساس گفته‌هاى ویلیام دامهوف، پژوهشگر خواب، زن‌ها خواب‌هاى طولانى‌تر و با شخصیت‌ها و اشخاص بیشتر مى‌بینند. در ارتباط با شخصیت‌هایى که نوعاً در خواب‌ها ظاهر مى‌شوند، در خواب مردها تعداد شخصیت‌هاى مرد دو برابر تعداد زن‌هاست در حالى که زن‌ها درباره هر دو جنسیت تقریباً به طور برابر خواب مى‌بینند.
۴- رویاهای قابل کنترل
خواب روشن خوابى است که شما با وجودى که هنوز در حال خواب هستید اما از این که دارید خواب مى‌بینید آگاهى دارید. در خلال این نوع خواب، شما مى‌توانید غالباً محتواى خوابتان را کنترل یا هدایت کنید. تقریباً نیمى از مردم مى‌توانند به یاد آورند که حداقل یکبار چنین خوابى را تجربه کرده‌اند و برخى افراد به دفعات چنین تجربه‌اى را داشته‌اند.
۵- خواب دیدن نابینایان
با وجودى که کسانى که قبل از پنج سالگى بینائیشان را از دست داده‌اند، در دوران بزرگسالى خواب‌هاى تصویرى نمى‌بینند امّا هنوز خواب مى‌بینند. علیرغم فقدان تصاویر، خواب افراد نابینا به همان پیچیدگى و روشنى افراد بیناست. خواب افراد نابینا به جاى حس تصویرى، معمولاً شامل اطلاعاتى از دیگر حواس نظیر صوت، لمس، مزه، شنوایى و بویایى است.
۶- خواب‌ها فراموش مى‌شوند
همان‌طور که قبلا گفتیم، بسیاری از خواب‌ها فراموش می‌شوند. براساس برآوردهاى صورت گرفته توسط آلن هابسون، پژوهشگر خواب، در حدود ٩۵ درصد خواب‌ها زمانى پس از بیدار شدن، فراموش مى‌شوند. چرا به یاد آوردن خواب‌ها دشوار است؟ براساس یک نظریه، تغییراتى که در مغز در خلال خوابیدن اتفاق مى‌افتد از پردازش و ذخیره‌سازى اطلاعات که براى شکل دادن حافظه مورد نیاز است، پشتیبانى نمى‌کند. اسکن مغزى از افراد به هنگام خواب نشان داده است که قطعه پیشانى، ناحیه‌اى که نقشى کلیدى در شکل دادن حافظه بازى مى‌کند، در خلال خواب REM (حرکات سریع چشم)، یعنى مرحله‌اى که خواب دیدن اتفاق مى‌افتد، غیرفعال است.
۷- در هنگام خواب دیدن فلج می‌شویم
شخصه خواب REM، مرحله‌اى که خواب دیدن در خلال آن اتفاق می‌افتد، فلج عضلانى است. اما چرا؟! این پدیده، فقدان کشیدگى طبیعى عضلانى در خواب نام دارد و شما را از حرکت و نقش بازى کردن در خواب‌هایتان به هنگام خوابیدن باز مى‌دارد. اساساً به دلیل آن که نورون‌هاى حرکتى تحریک نمى‌شوند، بدن شما حرکت نمى‌کند.
در برخى موارد، این فلج عضلانى حتى تا ١٠ دقیقه پس از بیدار شدن نیز ادامه مى‌یابد. وضعیتى که به آن فلج خواب مى‌گویند. آیا تا کنون برایتان پیش آمده که وسط یک خواب وحشتناک از خواب پریده باشید و ببینید که قادر به حرکت نیستید؟ با وجودى که این تجربه ترسناکى است امّا به عقیده متخصصان کاملاً عادى است و تنها چند دقیقه طول مى‌کشد تا کنترل عادى عضلانى باز گردد.
با اطمینان نمی‌توان در این مورد که حیوانات هم خواب می‌بینند یا نه صحبت کرد اما پژوهشگران معتقدند که حیوانات نیز احتمالاً خواب مى‌بینند. حیوانات نیز مانند انسان‌ها، مراحل خواب شامل چرخه‌هاى REM و NREM را طى مى‌کنند. در یک مطالعه، به گوریلى چند نماد به عنوان ابزار ارتباطى آموخته شد. در یک مقطع، گوریل علامت «شکل خواب» را انتخاب کرد و این احتمالاً نشانگر این بود که تجربه خواب دیدن داشته است.
مغز ما در دوره‌هایی از خواب حتی از زمان بیداری هم فعال‌تر است! بنابر این نمی‌توان گفت در هنگام خواب مغز استراحت می‌کند.
در انسان، هنگام تولد، مدت خواب حداکثر میزان خود را دارد و بین ۲۰ تا ۲۲ ساعت در شبانه‌روز است، سپس به تدریج از میزان آن کاسته می‌شود و در هنگام بلوغ به کمی بیش از ۸ ساعت می‌رسد. متوسط مقدار خواب در بزرگسالان ۵/۷ ساعت است. البته اختلافات انفرادی زیادی نیز در نیاز به خواب و مدت آن مشاهده می‌شود.
در خواب REM ما خواب می‌بینیم و خواب دیدن در روانشناسی از اهمیت زیادی برخوردار است. بسیاری از روان‌شناسان معتقدند که خواب حل تعارض‌های دوران گذشته فرد است. لذا فرد در خواب و با خواب دیدن سعی در تنظیم و تعدیل مسائل فکری، روحی، تعارضات و مشکلات خود دارد. به همین خاطر است که تعبیر خواب در روانشناسی از اهمیت خاصی برخوردار است. البته تعبیر خواب روانشناسی با تعبیر خواب یک معبر خواب‌گذاری، فرق دارد چرا که بعد از خواب‌گذاری قصد پیش‌گویی آینده فرد را از روی خواب او دارد ولی یک روان‌شناس از روی تعبیر خواب به ریشه‌های برخی ناکامی‌ها و تعارض‌های زندگی گذشته فرد پی می‌برد و به عبارتی شخصیت فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد.
آیا می‌توان ادعا کرد که از روی خواب می‌توانیم به شخصیت افراد پی ببریم؟ پاسخ صریح به این سوال کمی سخت است ولی عده‌ای از روان‌شناسان بر این باورند که از روی رویا می‌توان به مشکلات و دغدغه‌هایی که فرد با آنها درگیر بوده است پی برد. الطبع رویا می‌تواند مشکلات فرد، نوع زندگی، سبک شناختی و شیوه کنار آمدن او با مسائل و مشکلات را مشخص‌کند. به عنوان مثال تحقیقات نشان داده که افراد افسرده بیشتر خواب مرده، قبرستان، تاریکی و… می‌بینند. برعکس افراد شنگول خواب‌هایی با زمینه‌های جنسی یا شهوانی بیشتر می‌بینند. اگر فردی خواب بسیار در هم بر هم و به هم ریخته‌ای ببیند نشان‌دهنده فکر بسیار به هم ریخته و نامنظم اوست. معمولا وسواسی‌ها خواب را با جزییات ریز می‌بینند و با همان جزییات هم تعریف می‌کنند.
وقتی از خواب بیدار می شویم و خوابی را که دیده ایم به یاد نمی آوریم، واقعا کلافه می شویم. این اتفاق ممکن است بارها برایتان پیش آمده باشد. گفته می شود پنج دقیقه بعد از تمام شدن رویا، ۵۰۰درصد محتویاتش را فراموش می کنیم و ۱۰ دقیقه بعد، ۹۰ درصد آن را از یاد می بریم.
گفتن جملاتی مثل امشب خوابم را فراموش نمی کنم. قبل از رفتن به رختخواب می تواند در یادآوری رویا موثر باشد. همچنین اگر سعی کنید همیشه آرام از خواب بیدار شوید تا حالت آخرین رویایی که در خواب دیده اید را حفظ کنید نیز در به یاد ماندن موضوع خواب تاثیر دارد. یکی از مهمترین دلایلی که اینقدر زود خوابمان را فراموش می کنیم، این است که بیشتر اتفاقاتی که برای ما در خواب پیش می آید، خیلی واضح نیست و خیلی به هم پیوسته و پشت سر هم اتفاقات جورواجور پیش می آید. برای همین تاثیرگذاری آنها کم می شود. بنابراین در ذهن نمی ماند و خیلی زود هنگامی که از خواب بیدار می شویم، از یاد می بریم.
هنوز هم تحقیقات و مطالعات وسیعی در زمینه خواب و رویا انجام می شود و هر روز نکات جدید و جالب تری کشف می شود. دانشمندان امیدوارند بتوانند با کسی که در حال خواب دیدن است، به نوعی ارتباط برقرار کنند.
منبع: ویکی روان
واقعیات خواب دیدن
خواب دیدن حیوانات
خوابیم ولی…
مرحله REM خواب خیلی مهم است
رویا و شخصیت
بیداری پس از خواب دیدن
