ماه رمضان ماه مهمانی خداست و در این ماه سفره فصل خداوند برای تمام بندگان گسترده است. روزه گرفتن یکی از اعمال واجب در ماه رمضان است و انجام آن بر هر فرد بالغ و مکلف واجب است. اما برخی اقراد هستند که به علت ابتلا به برخی بیماری ها توانایی گرفتن روزه را ندارند. به همین سبب روزه گرفتن بر آنان واجب نیست. در ادامه با دکتر سلام همراه باشید.
در این اسلام از فضیلت های زیادی در رابطه با روزه گرفتن نام برده اند و همچنین پزشکان نیز فواید بسیار زیادی را در این باره برای حفظ سلامتی برشمرده اند اما گاهی افرادی توانایی روزه گرفتن را ندارند و یا در صورت گرفتن روزه به بدن آنها آسیب وارد خواهد شد به همین دلیل دین اسلام وجوب روزه گرفتن را از گردن این افراد برداشته و یا شرایط خاصی را برای آنها در نظر گرفته است.
افرادی که نباید روزه بگیرند
روزه ماه رمضان بر تمام کساني که به حد بلوغ رسيده و ساير شرايط تکليف را دارند، واجب است. در اين ميان تکليف روزه از عهده کساني که به علت پيري يا بيماري و يا شير دادن و مانند آن روزه گرفتن براي آنان مشقت و يا ضرر داشته باشد، برداشته شده است.
از آنجا که به هنگام روزه گرفتن از خوردن و آشامیدن و دیگر مبطلات خودداری و امساک می‌شود. روشن است که چنین امساک و محدودیتی با سلامت و بهبودی انسان بیمار، سازگار نیست. به همین جهت بیماری و مریضی از موضوعاتی است که در قرآن کریم در امر به روزه‌داری مورد توجه و ملاحظه قرار گرفته و در سوره بقره آمده است:
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًی لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَی وَ الْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمُ الشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَ مَنْ کَانَ مَرِیضاً أَوْ عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلَی مَا هَدَاکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ ﴿185﴾
به همین جهت است در باب صوم فقه آمده است که روزه گرفتن برای مریض و کسانی که روزه گرفتن بر ایشان ضرر دارد حرام است و نباید روزه بگیرند.
این ها قوانین کلی هستند و نظر مراجع تقلید در رابطه با افرادی که روزه گرفتن بر آنها واجب و افرادی که این امر بر آنها واجب نیست کمی بایکدیگر تفاوت دارد دارد.
کسی که مریض است و بداند و یا گمان کند که روزه گرفتن برای او مضر است
از شرایط صحیح بودن روزه، نداشتن بیماری یا چشم دردی است که روزه برایش ضرر دارد، به جهت این که روزه باعث می‌شود مرض و درد چشم شدید گردد، یا بهبودی آن طولانی شود و یا دردش بیشتر شود، چه یقین کند که روزه ضرر دارد و چه احتمالی که باعث خوف گردد و ترس از پیدایش مرض و ضرر به واسطۀ روزه، اگر منشأ آن عقلایی و مورد اعتنای عقلا باشد ملحق به موردی است که روزه برای مرض موجود و بالفعل، ضرر دارد، بنا بر این اگر با وجود چنین ترس و خوفی روزه بگیرد، صحیح نیست و روزه نگرفتن جایز است، بلکه واجب است.
حاصل آن که: با توجه به شرط فوق روزه در حال بیماری یا خوف و احتمال مرض و ضرر باطل می‌باشد. بر چنین اشخاصی واجب است که در این حال روزه نگریند. اینان در صورت بهبودی و مرتفع شدن عذر، روزه‌های نگرفته را در ایام دیگر باید قضا کنند که به احتیاط واجب تا ماه رمضان سال بعد باید انجام شود. و چنانچه بدون عذر تا این وقت (ماه رمضان سال بعد) قضا نکنند باید به ازای هر روزه یک مد طعام کفاره تاخیر پرداخت نمایند و در صورتی که بیماری آنان تا ماه رمضان سال بعد دوام و استمرار داشته باشد، قضای روزه‌هایی که به دلیل بیماری افطار شده، ساقط است و بابت هر روز باید یک مدّ طعام کفاره پرداخت کنند.
افراد پیر و مسن و روزه داری
کسى که به علت پیرى نمى تواند روزه بگیرد یا براى او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست، و چنانچه تا رمضان بعد بتواند روزه بگیرد، اقوى وجوب قضا است، و در صورتى که نتواند تا رمضان بعد روزه را قضا کند، واجب است براى هرروز، یک مُد طعام ـ که تقریبا ده سیر است ـ از گندم یا جو و مانند اینها صدقه دهد ، و همچنین کسى که توانایى قضاى روزه را داشته ولى به سبب ندانستن حکم ، قضاى آن را تا رمضان بعد تاخیر انداخته، باید علاوه بر قضاى روزه به مقدارى که گفته شد کفاره بدهد.
افرادی که تازه به سن بلوغ رسیده اند
بر پسر یا دخترى که تازه بالغ شده اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نیست و کفاره هم ندارد ، ولى قضاء دارد .
فردی که تشنگی برای او مضر است و یا نمی تواند تحمل کند
اگر انسان مرضى دارد که زیاد تشنه مى شود و نمى تواند تشنگى را تحمل کند، یا براى او مشقت دارد، روزه بر او واجب نیست، ولى اگر تا رمضان بعد بتواند روزه بگیرد واجب است قضاى آن را بگیرد ، و در صورت عدم توانایى واجب است براى هرروز یک مُد طعام از گندم و جو و مانند اینها صدقه دهد.
زنان باردار و روزه داری
زن بارداری که زاییدن او نزدیک است و روزه براى حملش یا خودش ضرر دارد، واجب است افطار نماید و براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد و در هر دو صورت روزه هایى را که نگرفته، بعدا باید قضا نماید.
مادر شیرده و روزه داری
زنى که بچه شیر مى دهد و شیر او کم است، چه مادر بچه باشد یا دایه او، چه با اجرت شیر بدهد یا بى اجرت، اگر روزه براى خودش یا بچه اى که شیر مى دهد ضررداد، واجب است افطار کند و براى هر روز یک مُد طعام به فقیر بدهد، و در هردو صورت روزه هایى را که نگرفته بعد از بر طرف شدن عذر، باید قضا نماید ، و اگر کسى پیدا شود که بى اجرت بچه را شیر دهد ، یا براى شیر دادن بچه ، از پدر یا مادر بچه یا از شخص دیگرى که اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، واجب است که بچه را به او بدهد و روزه بگیرد.
روزه گرفتن از جمله اعمال واجب دین و از فروع دین اسلام به شمار می آید اما دین اسلام به ضرر رسیدن به فرد راضی نیست و این امر در منابع مختلفی از جمله آیات قرآن و سخنان و احادیث پیامبر و امامان ذکر شده است به همین سبب افرادی که روزه گرفتن برای آنان مضر است لازم نیست اقدام به روزه گرفتن کنند.
به غیر از مواردی که در این مطلب به صورت خلاصه ذکر شد موارد دیگری نیز وجود دارند که فرد را از گرفتن روزه منع می کند که در این رابطه می توانید به رساله ها و یا سایر منابع مراجعه کنید.
در این باره بیشتر بخوانید: باید و نباید های روزه گرفتن در دوران حاملگی
گردآوری و تدوین: حسن جوانبخت
هرگونه استفاده با درج نام دکتر سلام مجاز است
