مدروکسی پروژسترون از جمله قرص هایی است که در آن از هورمون های زنانه استفاده شده و اغلب برای درمان مشکلات جنسی و هورمونی بانوان مورد استفاده قرار می گیرد.

البته مصرف این قرص برای برخی بانوان لا محدودیت هایی مواجه خواهد بود و حتی عوارض جبران ناپذیری را برای فرد مصزف کننده در پی خواهد داشت. در ادامه با دکتر سلام همراه باشید.

قرص مدروکسی پروژسترون، نوعی استروژن سنتتیک است. پروژسترون یکی از هورمون هایی است که سیکل قاعدگی و تخمک گذاری را کنترل می کند و ماهانه یک تخمک را از تخمدان ها آزاد می کند.

پروژسترون همچنین به آماده سازی دیواره رحم برای بارداری کمک کرده و در هر ماه بعد از اینکه بارداری اتفاق نمی افتد دیواره رحم فرو میریزد و شما پریود می شوید.

هر آنچه باید درباره مدروکسی پروژسترون بدانید

مدروکسی پروژسترون نوعی هورمون زنانه (پروژستین) است. این دارو مشابه پروژسترونی است که بدن به طور طبیعی تولید می کند و هنگام عدم استفاده کافی از آن توسط بدن جایگزین هورمون می شود. این دارو کاربردهای مختلفی دارد.

در زنانی که باردار نیستند و یائسگی نشده اند مدروکسی پروژستون برای معالجه خونریزی غیرطبیعی از رحم و ترمیم دوره های قاعدگی طبیعی در زنانی که چندین ماه است خونریزی نداشته اند که از آن به عنوان آمونره  یاد می شود مورد استفاده قرار می گیرد.

آمنوره به عنوان یکی از اختلالات قاعدگی در زنان به معنی عدم خونریزی در زمان قاعدگی در خانم‌ های در سن باروری است. آمنوره فیزیولوژیک در زمان حاملگی و شیردهی مشاهده می شود.

علاوه بر این، مدروکسی پروژسترون به عنوان بخشی از درمان ترکیبی هورمون با استروژن ها برای کاهش علائم یائسگی (به عنوان مثال گرگرفتگی) استفاده می شود. به گزارش وب ام دی، مدروکسی پروژسترون برای کاهش خطر ابتلا به سرطان رحم به درمان جایگزینی استروژن اضافه می شود.

موارد مصرف قرص مدروکسی پروژسترون

قرص مدروکسی پروژسترون در درمان‌ سرطان‌ پستان‌ در دوران‌يائسگي‌، هيپرپلازي‌ آندومتر و نيز سندرم‌ پلي‌كيستيك‌ تخمدان‌ همین طور در درمان خونريزي هاي‌ نامنظم‌ رحم‌، به‌ عنوان‌ جانشين‌ درماني‌ هورموني‌در زنان‌ يائسه‌ و نيز ارزيابي‌ ميزان‌ توليدآندروژن‌ و استروژن‌ بكار مي‌رود.

(اصلی ترین علت مصرف مدروکسی پروژسترون تنظیم سیکل قاعدگی و بهبود اختلالات دوره های جنسی است. دلایل به هم ریختن دوره های قاعدگی و تخمک گذاری متفاوتند اما اصلی ترین علت بروز این اختلالات بروز عدم تعادل هورمونی است. )

این اختلالات شامل  خونریزی غیر طبیعی و نامنظم رحم، آمنوره (قطع شدن پریود)، اندومتریوز و خونریزی شدید و یا زمانی که سلول تخم خارج از رحم در حال رشد است، می باشد.

(از دیگر موارد استفاده از قرص مدروکسی پروژسترون می توان به تحریک خونریزی و تخریب دیواره رحم اشاره کرد. استفاده از این قرص برای درمان ناباروری در زنان صورت می گیرد که همراه با آن دارو های دیگری نیز برای تحریک بارداری مورد استفاده قرار می گیرد.)

تاثیرات مصرف قرص مدروکسی پروژسترون بر بارداری 

زمانی این قرص در زنانی که قصد باردارشدن د ارند تجویز میشود، معمولا به مدت 10 روز این قرص را مصرف می کنند. بعد از آن، باید از 2 تا 10 روز بعد انتظار خونریزی داشته باشید. این روال معمولا برای خانم هایی که قصد باردار شدن دارند در ابتدا یک پریود مصنوعی توسط قرص مدروکسی پروژسترون ایجاد میشود و بعد از آن می تواند داروهای محرک باروری مانند کلومیفن را شروع کرد.کلومیفن در روز سوم، چهارم و یا پنجم سیکل قاعدگی تجویز میشود و به تخمک گذاری کمک میکند.

همچنین این قرص به منظم شدن پریود ها کمک کرده اما با تخمک گذاری ارتباط بهتری دارد. بطور معمول، قرص مدروکسی پروژسترون برای مدت زمان کوتاه و در شرایط خاص تجویز میشود و بطور دائم برای زنان با قصد باردار شدن استفاده نخواهد شد. زیرا مصرف طولانی آن، خود با توقف تخمک گذاری و ضخیم شدن دیواره رحم  شده و لانه گزینی رویان با مشکل انجام خواهد شد

اگرچه این قرص در باردار شدن کمک میکند اما در دوران بارداری توصیه به مصرف آن نمیشود. مدروکسی پروژسترون نوعی پروژسترون است که برای توقف خونریزی پریودی تجویز میشود و وقتی دارو قطع شود، خونریزی برمی گردد.

پس این دارو در بارداری استفاده نمیشود در حالیکه شکل های دیگر پروژسترون ممکن است در طول بارداری استفاده شود.

مدروکسی پروژسترون منظم کردن پریود را بر عهده دارد و زن باردار مصرف آن را باید قطع کند.

نحوه مصرف قرص مدروکسی پروژسترون

مقدار دارو و درمان بستگی به موارد استفاده و نظر پزشک دارد.

  • در كنترل‌ آمنوره‌ ثانویه‌، 5 – 10 mg/day به ‌مدت‌ 5 – 10 روز تجویز می‌شود كه‌ در هرزمانی‌ از سیكل‌ می‌تواند مصرف‌ شود.
  • درخونریزی‌ غیرفونكسیونل‌ رحم‌ mg/day 5 – 10 به‌ مدت‌ 5 – 10 روز تجویز می‌شود كه‌ از روز 16 و یا 21 سیكل‌ قاعدگی‌ باید آغاز شود.
  • برای‌ تحریك‌ بروز قاعدگی ‌mg/day 10 به‌ مدت‌ 10 روز مصرف ‌می‌شود كه‌ از روز 16 سیكل‌ آغاز می‌شود.
  • در كارسینوم‌ آندومتر و كلیه‌ در ابتداء 400 – 1000 میلی‌گرم‌ هفته‌ای‌ یكبار تجویزمی‌شود و مقدار نگهدارنده‌ آن‌ 400 میلی‌گرم‌ یا بیشتر یكبار در ماه‌ می‌باشد.
  • در سرطان‌ پستان‌ خانم‌های‌ یائسه‌mg/day 400 و در مقادیر منقسم‌ مصرف‌ می‌شود.
  • در آندومتریوز، mg/day 10 – 40 به‌ مدت‌ 6-9 ماه‌ مصرف‌ می‌شود.
  • به‌ منظور ارزیابی‌ ترشح‌ استروژن‌آندوژن‌، به‌ میزان‌ mg/day 10 به‌ مدت 5 – 10 روز مصرف‌ می‌شود.
  • در درمان‌هیپرپلازی‌ آندومتر، mg/day 10 و به‌ مدت‌ 3 – 6 ماه‌ مصرف‌ می‌شود.

به‌ منظور جانشین‌ درمانی‌ هورمونی‌ در خانم‌های ‌یائسه‌ 5 – 10 mg/day به‌ مدت‌ 10 – 14 روزدر اول‌ سیكل‌ قاعدگی‌ همراه‌ با تجویز توأم ‌استروژن‌ تجویز می‌شود.

این قرص معمولاً روزانه 10 میلی گرم ار روز 16 سیکل قاعدگی برای 10 روز مضرف می شود شما باید مشکل را با پزشک خود در میان بگذارید زیرا هدف از درمان برای شما مشخص نیست.

عوارض و موارد منع مصرف قرص مدروکسی پروژسترون

موارد منع مصرف

بارداري، سابقه حساسيت به دارو يا اجزاء فرمولاسيون، اختلالات ترومبو آمبولي قبلي يا فعال ، بيماريهاي عروق مغزي ، سرطان پستان،خونريزي رحمي غير طبيعي، سقط فراموش شده ، اختلال كبدی

عوارض مصرف

اعصاب مركزي: افسردگي
قلبي- عروقي: ادم،‌آمبولي ريوي، ترومبو آمبولي، ترومبو فلبيت
چشم: دوبيني ، خشكي چشم
ادراري-تناسلي: ترشح غير طبيعي،آمنوره،خونريزي ناگهاني، ديسمنوره
كبدي: يرقان كلستاتيك
متابوليك: تغيير وزن
پوست: آكنه ، آلوپسي، سفتي اطراف محل تزريق، هيرسوتيسم
ساير عوارض: حساسيت پستان، بزرگ شدن یا ترشح پستان،درد، خارش، بثورات جلدي،آبسه استريل

تهوع، استفراغ، حساس شدن سینه ها، سردرد

*اما اگر شما احساس کردید که این علائم بارداری است حتما به پزشک اطلاع دهید.*

نحوه استفاده از مدروکسی پروژسترون

قبل از شروع استفاده از این دارو و هر بار دوباره شارژ کردن آن بروشور اطلاعاتی درباره این دارو را بخوانید و در صورت داشتن هر گونه سوالی با پزشک یا داروساز صحبت کنید.

این دارو به صورت خوراکی زیر نظر پزشک مصرف شود و دقت داشته باشید برنامه درمانی را با دقت دنبال کنید و دارو را سر ساعت مشخص بخورید. در صورت داشتن هر گونه ابهام در روند درمان باید پزشک خود صحبت کنید. در نظر داشته باشید دوز دارو بر اساس شرایط پزشکی فرد و پاسخ به درمان تعیین می شود.

برای استفاده در درمان جایگزینی هورمون با استروژن ها این دارو را به طور معمول یک بار در روز به تعداد روزهای تعیین شده در ماه طبق دستور پزشک مصرف کنید.

برای درمان دوره های قاعدگی متوقف شده (آمنوره) و خونریزی غیرطبیعی از رحم مدروکسی پروژسترون را به طور معمول یک بار در روز به مدت 5 تا10 روز در نیمه دوم چرخه قاعدگی برنامه ریزی شده یا بر اساس دستور پزشک مصرف کنید. خونریزی اغلب طی 3 تا 7 روز پس از قطع مصرف دارو اتفاق می افتد.

بیشتر بخوانید:قرص پنتوپرازول برای چیست؟ / دوز مناسب و عوارض مصرف بیش از حد آن

اثرات جانبی مصرف مدروکسی پروژسترون

از عوارض ناشی مصرف مدروکسی پروژسترون می توان به حالت تهوع، نفخ، حساسیت پستان ها، سردرد، تغییر در ترشحات واژن، نوسانات خلقی، تاری دید، سرگیجه، خواب آلودگی و افزایش یا کاهش وزن می توان اشاره کرد. در صورت تداوم یا تشدید هر یک از این عوارض بلافاصله به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.

به یاد داشته باشید پزشک با علم بروز این عوارض این دارو را برای شما تجویز کرده، بنابراین وی تشخیص داده منفعت مصرف این دارو برای شما بیش از عوارض آن است. البته در نظر داشته باشید بسیاری از افراد هم این دارو را مصرف می کنند ممکن است هیچ گونه عارضه جانبی را تجربه نکنند.

در صورت بروز هر یک از این عوارض جانبی جدی مانند خونریزی غیرمعمول واژن (به عنوان مثال، لکه بینی، خونریزی)، تغییرات ذهنی / خلقی (به عنوان مثال، افسردگی و از دست دادن حافظه)، تورم دست ها / پاها، تکرر ادرار/ سوزش / ادرار دردناک، توده های پستان، بروز لکه های تیره روی پوست یا صورت، زردی چشم / پوست، خستگی غیرمعمول بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

مدروکسی پروژسترون به ندرت باعث ایجاد مشکلات بسیار جدی (به احتمال زیاد کشنده) از لخته های خون (به عنوان مثال، حمله قلبی، سکته، لخته شدن خون در ریه ها یا پاها، نابینایی) می شود، بنابراین در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر بلافاصله به دنبال مراقبت پزشکی باشید:

درد قفسه سینه / فک / بازوی چپ، ضعف در یک سمت بدن، اختلال در گفتار، تغییرات ناگهانی بینایی (به عنوان مثال، تاری دید / دوبینی، از دست دادن بینایی و برآمدگی چشم)، گیجی، سردرد شدید ناگهانی، سرگیجه شدید، غش کردن، مشکل تنفسی، سرفه خونین، درد / قرمزی / تورم / ضعف بازوها / پاها، درد/ تورمی که در اثر لمس گرما است.

بروز واکنش آلرژیک بسیار جدی نسبت به مدروکسی پروژسترون نادر است. با این حال، در صورت مشاهده علائم هر یک از علائم واکنش آلرژیک جدی مانند بثورات پوستی، خارش/ تورم (به ویژه در صورت / زبان / گلو)، سرگیجه شدید و مشکل تنفسی بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

این فهرست کاملی از عوارض جانبی احتمالی مصرف مدروکسی پروژسترون نیست، بنابراین در صورت مشاهده سایر عوارض در پی مصرف این دارو با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

موارد احتیاط درباره مصرف مدروکسی پروژسترون

قبل از مصرف مدروکسی پروژسترون در صورت داشتن حساسیت و آلرژی نسبت به این دارو پزشک را در جریان قرار دهید. برخی از مارک های کانادایی این محصول حاوی مواد غیرفعال است که می تواند باعث بروز واکنش های آلرژیک یا بروز سایر مشکلات شود.

برخی از افرادی که نسبت به بادام زمینی حساسیت دارند ممکن است نسبت به مصرف این دارو نیز حساسیت داشته باشند، بنابراین برای اطمینان خاطر با پزشک خود مشورت کنید.

در صورت داشتن بیماری خاص از این دارو استفاده نمی شود. در صورت وجود مواردی مانند لخته شدن خون، سابقه خونریزی در مغز، بیماری کبد، سرطان پستان یا سایر اندام های زنانه، خونریزی واژینال به علت نامشخص، از دست دادن بارداری با برخی بافت باقی مانده در رحم (“سقط جنین از دست رفته”)، سکته مغزی یا حمله قلبی اخیر (در عرض 1 سال) قبل از استفاده از این دارو با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

قبل از استفاده از این دارو حتما درباره سابقه پزشکی خود به ویژه درباره سابقه پزشکی خانوادگی (توده های پستان و سرطان)، بیماری کلیوی، چاقی، بیماری قلبی (به عنوان مثال، حملات قلبی گذشته، بیماری عروق کرونر و نارسایی احتقانی قلب)، فشار خون بالا، تشنج، سردردهای میگرنی، آسم، سطح کلسترول / چربی خون بالا، افسردگی، دیابت و سکته های مغزی با پزشک خود صحبت کنید.

این دارو ممکن است باعث سرگیجه یا خواب آلودگی شود کع مصرف الکل یا ماری جوانا می تواند باعث تشدید آن شود، بنابراین تا زمان به دست آوردن هوشیاری کامل از انجام کارهایی مانند رانندگی با کار با ماشین آلان سنگین خودداری کنید. حتی مصرف نوشیدنی های حاوی الکل را محدود یا قطع کنید. در صورت استفاده از ماری جوانا نیز به پزشک اطلاع دهید.

در صورت جراحی یا مدت طولانی نشستن روی صندلی یا دراز کشیدن روی تخت (مانند هواپیما در پروازهای طولانی) پیش از این به پزشک خود اطلاع دهید. به دلیل افزایش خطر لخته شدن خون شاید لازم باشد مصرف دارو را برای مدتی قطع کنید یا اقدامات احتیاطی ویژه ای انجام دهید.

سیگار نکشید زیرا سیگار کشیدن همراه با مصرف این دارو خطر سکته مغزی، لخته شدن خون، فشار خون بالا و حملات قلبی را افزایش می دهد.

این دارو احتمال می رود باعث ایجاد لکه ها یا حتی لکه های تیره در پوست صورت و پوست شود و نور خورشید ممکن است این اثر را تشدید کند، بنابراین زمان سپری شدن در آفتاب را کاهش دهید، از دستگاه های سولار و چراغ های خورشیدی پرهیز کنید و در فضای باز از ضدآفتاب استفاده کنید و لباس محافظ بپوشید.

این دارو نباید در دوران بارداری به ویژه در 4 ماه نخست بارداری استفاده شود زیرا به نوزاد تازه متولد شده آسیب می رساند. در صورت بارداری یا تصور اینکه باردار هستید بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. این دارو به شیر مادر منتقل می شود، بنابراین قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.

فعل و انفعالات مدروکسی پروژسترون

تداخلات دارویی نحوه عملکرد داروها را تغییر می دهد یا باعث افزایش خطر بروز عوارض جانبی جدی می شود. این سند شامل همه تداخلات دارویی احتمالی نیست. فهرستی از تمام محصولاتی که استفاده می کنید (از جمله داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی) تهیه کنید و آن را با پزشک و داروساز خود به اشتراک بگذارید. در نظر داشته باشید بدون تایید پزشک دوز داروها را شروع، متوقف یا تغییر ندهید.

برخی از داروهایی که با مدروکسی پروژسترون تداخل ایجاد می کنند عبارتند از: آمینوگلوتتیمید، داروهایی که روی آنزیم های کبدی تاثیر می گذارند و باعث از بین رفتن مدروکسی پروژسترون از بدن می شوند (مانند ریفامپین، خار مریم، ضد قارچ های آزول از جمله ایتراکونازول، داروهای ضد تشنج خاص از جمله کاربامازپین / فنوباربیتال / فنی توئین)

علاوه بر این، این دارو می تواند بر نتایج برخی آزمایش ها نیز تاثیر بگذارد، بنابراین اطمینان حاصل کنید پرسنل آزمایشگاه و کلیه پزشکان از استفاده شما از این دارو مطلع هستند.

مصرف بیش از حد مدروکسی پروژسترون

اگر کسی بیش از حد مدروکسی پروژسترون مصرف کرده و علائم جدی مانند از دست دادن یا مشکل تنفسی دارد با اورژانس تماس بگیرید. علائم مصرف بیش از حد آن ممکن است همراه با حالت تهوع و استفراغ شدید نیز باشد. دقت داشته باشید این دارو توسط پزشک برای شما تجویز شده است، بنابراین از تجویز آن برای دیگران خودداری کنید.

به صورت منظم و دوره ای به پزشک برای بررسی و کنترل بیماری و علائم به پزشک مراجعه کنید. باید به صورت کامل از نظر جسمی مورد معاینه قرار گیرید که شامل اندازه گیری فشار خون و معاینات پستان / لگن در فواصل منظم (مانند سالی یک بار) یا طبق دستور پزشک باشد. دستورالعمل های پزشک خود را در مورد چگونگی معاینه پستان های خود و گزارش بلافاصله توده ها دنبال کنید، همچنین باید به طور مرتب از نظر سرطان دهانه رحم (به عنوان مثال با انجام آزمایش پاپ اسمیر) مورد غربالگری قرار گیرید و با توجه به تعیین پزشک ماموگرافی دوره ای انجام دهید.

بیشتر بخوانید:بی‌خوابی مزمن و پیامدهای ناگوارش

دوز از دست رفته مدروکسی پروژسترون

در صورت فراموشی دوز مصرفی باید به محض یادآوری آن را مصرف کنید، اما اگر نزدیک به زمان مصرف دوز بعدی باشد باید از مصرف دوز فراموش شده صرف نظر کنید و دوز بعدی را در زمان معین مصرف کنید.  دقت داشته باشید برای دوز فراموش شده اندازه دارو را افزایش ندهید.

نحوه نگهداری مدروکسی پروژسترون

مدروکسی پروژسترون در دمای اتاق بین 59 تا 86 درجه فارنهایت معادل 15 تا 30 درجه سانتیگراد دور از نور و رطوبت نگهداری شود. در حمام و محل مرطوب نیز نباید نگهداری نشود در ضمن همه داروها را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.

داروها را داخل چا توالت و فاضلاب نریزید مگر اینکه اجازه انجام این کار را داشته باشید. مدروکسی پروژسترون را به درستی منقضی کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه دور ریختن دارو با خیال راحت با داروساز یا شرکت محلی دفع زباله مشورت کنید.

قرص مدروکسی پروژسترون از جمله دارو های هورمونی است که مصرف آن بدون تجویز پزشک اصلا توصیه نمی شود. بطور کلی به دلیل اینکه مصرف دارو های هورمونی بر روی ترشح هورمون ها در بدن تاثیر می گذارند عوارضی را برای سلامت شما در پی خواهند داشت. پس لازم است تا مصرف آنها تحت نظر پزشک متخصص صورت پذیرد.

مترجم: الهه زارعی

در این باره بیشتر بخوانید: درمان ناباروری با تنظیم عادت ماهیانه

تدوین و گردآوری: حسن جوانبخت

هرگونه استفاده با درج نام دکتر سلام مجاز است