وقتی حادثه ای برای شما رخ می دهد و شما راهی بیمارستان می شوید، پزشک معالجتان با توجه به معاینه های انجام شده و تشخیص خود روش های مختلفی را برای درمان شما در نظر می گیرد. کاپنوگرافی یکی از ساده ترین بررسی ها و در عین حال امری بسیار مهم و حیاتی است که به وسیله دستگاف کاپنوگراف اطلاعاتی را در اختیار پزشک قرار می دهد. در ادامه با دکتر سلام همراه باشید.
کاپنوگرافی چیست؟
کاپنوگرافی یک روش مانیتورینگ بیهوشی است که با استفاده از آن فشار نسبی کربن دی‌اکسید در هوای بازدمی بیمار سنجیده می‌شود. بیشترین توسعه و اصلی‌ترین کاربرد این وسیله در هنگام بیهوشی و مراقبت‌های ویژه پزشکی می‌باشد.
عمل های جراحی از جمله پرکاربرد ترین روش ها در درمان اغلب بیماری ها و اختلالات به شمار می آیند. اما نکته ای که در اینجا مورد توجه قرار دارد این است که بیماران در حین عمل جراحی باید بیهوش باشند. در هنگام بیهوشی کنترل سطح هوشیاری و همچنین تنفس بیمار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. کنترل سطح اکسیژن مورد استفاده بدن در زمان بیهوشی به وسیله کاپنومتری مشخص می شود.
این وسیله میزان کربن دی‌اکسید در هوای بازدمی را به شکل یک نمودار برحسب میلیمتر جیوه و زمان نشان می‌دهد یا به شکل کمتر مرسوم آن میزان حجم هوای بازدمی را نمایش می‌دهد. همچنین با استفاده از این وسیله می‌توان میزان کربن دی‌اکسید در هوای دمی وقتی از سیستم تنفس مجدد در هنگام بیهوشی استفاده می‌شود را تشخیص داد.
کاپنوگرام به صورت مستقیم فشار نسبی کربن دی‌اکسید هوای دمی و هوای بازدمی بوده و به صورت غیرمستقیم بیان کننده فشار نسبی کربن دی‌اکسید در خون شریانی است. در افراد سالم و در شرایط نرمال بین فشار نسبی کربن دی‌اکسید هوای بازدمی وفشار نسبی کربن دی‌اکسید در خون شریانی تفاوت اندکی وجود دارد اما در شرایطی مانند بیمارهای ریه و یا نارسایی قلبی این تفاوت به بیش از kPa ۱ (کیلو پاسکال) می‌رسد.
چه زمانی کاپنوگرافی صورت می گیرد؟
استفاده تشخیصی
کاپنوگرافی اطلاعات کافی در مورد تولید CO2، خونرسانی ریه، تهویه کیسه هوایی، الگوی تنفسی و میزان حذف CO2 از سیستم تنفسی حین بیهوشی را نشان می‌دهد.
استفاده در بیهوشی
در طی بیهوشی بین بیمار و دستگاه بیهوشی یک اثر متقابل وجود دارد. معمولاً ارتباط حیاتی بین دو جز شامل لوله تراشه یا ماسک و کربن دی‌اکسید برقرار است که معمولاً توسط این وسیله کنترل و مانیتور می‌شود. کاپنوگرافی به طور مستقیم منعکس کننده میزان حذف CO2 از جریان خون توسط ریه درحین بیهوشی می‌باشد و به طور غیر مستقیم بیان کننده میزان تولید CO2 توسط بافت و جریان خون ریه می‌باشد.
کاپنوگرافی در موارد اورژانس
کاپنوگرافی در خدمات اورژانس (EMS) برای تشخیص و درمان مصدومان و نیازمندان به کمک در خارج بیمارستان به طور فزاینده‌ای در حال استفاده شدن است. به عنوان مثال برای تأیید محل صحیح لوله تراشه یا زمانی که از یک وسیله برای بازکردن راه هوایی بیمار استفاده می‌شود از کاپنوگرافی استفاده می‌شود زیرا اگر لوله گذاری تراشه به درستی انجام نشود احتمال مرگ بیمار وجود دارد.
آنچه که باید در رابطه با کاپنوگراف و نحوه استفاده از آن بدانید
کاپنومتر ها ابزار هایی برای اندازه گیری میزان کربن دی اکسید در هوای بازدمی هستند. این ابزار میزان اکسیژن مصرف شده توسط بدن را مورد بررسی قرار می دهند و حجم کربن دی اکسید باقی مانده را مورد اندازه گیری قرار می دهند. این بررسی اطلاعات بسیار مهمی را در اختیار پزشک معالج قرار می دهد که با استفاده از آن می تواند وضعیت عمومی بیمار را مورد بررسی قرار دهد.
کاربرد آنها در مراقبت پیش بیمارستانی ، به ویژه برای ارزیابی جای گیری صحیح لوله داخل نای به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
عدم وجود دی اکسید کربن در هوای بازدمی قویاً نشان می دهد که لوله در مری قرار گرفته است ؛ وجود دی اکسید کربن ، جای گیری صحیح لوله داخل نای را نشان می دهد. کاپنوگرافی می تواند برای حصول اطمینان از محل صحیح لوله به دنبال قرار دادن آن در داخل نای و برای کنترل محل لوله در طی تهویه و CPR به کار برده شود.
در زمان احیاء قلبی ریوی وجود دی اکسید کربن در بازدم علاوه بر تایید محل صحیح قرارگیری لوله داخل نای ، کفایت ماساژ و کفایت گردش خون ریوی و سیستمیک را نشان می دهد.
کاپنومترها به صورت وسایل سنجش یک بار مصرف با کمک رنگ ها (در مقایسه با رنگ های استاندارد) یا به صورت مانیتورهای الکترونیکی در دسترس هستند.
این وسایل در امتداد یا در کنار لوله داخل نای و وسیله تهویه متصل می شوند. تغییر رنگ در وسیله سنجش یک بار مصرف یا نوعی نور در مانیتور الکترونیکی جای گیری صحیح لوله را تأیید می کند. در وسیله سنجش یک بار مصرف ، محتوای کم CO2 در هوای دمی باعث ارغوانی شدن وسیله می شود. در حالی که محتوای بالاتر CO2 در هوای بازدمی آن را زرد رنگ می کند. در حال حاضربرخی از انواع الکترونیکی ، پالس اکسی متری ، میزان ETCO2 ، فشارخون ، سرعت نبض ، سرعت تنفس ، و درجه حرارت بدن را دریک دستگاه واحد نشان می دهند.
کاپنوگرافی به طور فزاینده ای برای ارزیابی بیماران بدون لوله تراشه نای نیز به کار می رود. این کار می تواند اطلاعات مهمی را در رابطه با وضعیت بیمار ، به ویژه در مورد بیماری ناشی از اسپاسم برونش (آسم ، COPD) فراهم کند ، یعنی می تواند در مراحل اولیه مشخص کند که وضعیت تنفسی بیمار در حال تغییر است یا نه. همچنین ، کاپنوگرافی می تواند وضعیت خونرسانی را کنترل کرده و به صورت زودرس شوک قریب الوقوع را اطلاع دهد.
در این باره بیشتر بخوانید: شرح کامل و مفصل در ارتباط با پایش دی اکسید کربن-کاپنومتری
تدوین و گردآوری: حسن جوانبخت
هرگونه استفاده با درج نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
