انجام آزمایش یکی از راه های تشخیص بیماری ها است که توسط پزشکان برای بیماران تجویز می شود. آزمایش های مختلف با توجه به تجویز پزشک معالج از بیمار گرفته می شود. یکی از انواع آزمایش هایی که پزشکان برای بیماران تجویز می کنند آزمایش ABG است که از روی نمونه خون فرد گرفته می شود. در ادامه با دکتر سلام همراه باشید.
ABG چیست؟
آزمایش گاز خون شریانی یا به اصطلاح ABG در پزشکی، به آزمایشی گفته میشود که بر روی نمونه خون گرفته شده از سرخرگ (شریان) رادیال انجام شده و طی آن، میزان فشار اکسیژن محلول در خون و همچنین PH خون محاسبه میگردد. برخلاف اكثر آزمايشهاي خوني، كه نمونه خون از سياهرگها گرفته ميشود، نمونه اين آزمايش از خون سرخرگي بدست مي‌آيد. در اين آزمايش، اكسيژني كه در خون، از ريه‌ها به بافتهاي بدن حمل مي‌گردد، همچنين دي‌اكسيد كربني كه از سلولهاي بدن توليد شده و توسط خون به ريه‌ها، كليه‌ها و كبد منتقل مي‌گردد، اندازه‌گيري ميشود. نمونه گیری توسط سرنگ نازک و ویژه و توسط پزشک و یا پرستار ماهر باید انجام شود. معمولا نمونه خون از شريان راديال در ناحيه مچ دست تهيه ميشود.
علل انجام ABG کدامند؟
اين تست برای تعیین اين كه شش ها به اندازه کافی عملکرد خوبی برای تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن دارند، اگر فرد علائم مشکل تنفسی دارد؛ برای تعیین اين كه فرد عدم تعادل در میزان گاز اکسیژن (O2) یا دی اکسیدکربن (CO2) در خون خود و یا عدم تعادل اسید- باز دارد که ممکن است اختلال تنفسی، متابولیک یا کلیوي را نشان دهد؛ يا هنگامی که فرد به سختی تنفس مي كند، تنگی نفس، یا تنفس سریع دارد.
تست گاز خون هنگامی درخواست مي شود که فرد علائم عدم تعادل اکسیژن/ دی اکسیدکربن یا عدم تعادل pH، نظير سختی تنفس، تنگی نفس، تهوع یا استفراغ دارد؛ هنگامی که فرد بيماري تنفسی، متابولیک یا بیماری کلیوی دارد و نارسايي تنفسی را تجربه مي كند؛ هنگامی که فرد ترومای سر يا گردن دارد، يعني آسیب هايی که ممکن است بر تنفس تاثیر بگذارند.
چه اطلاعاتی از آزمایش ABG بدست می آید؟
عامل اصلی که توسط آزمایش ABG مورد بررسی قرار می گیرد میزان گاز های خونی است که به وسیله سنجش میزان PH و دی اکسید کربن موجود در خونی که مورد نمونه گیری قرار گرفته است بررسی می شود. با توجه به اندازه گیری های صورت گرفته میزان PH بدن باید در میزان تقریبا خنثی یعنی مابین مقادیری بین 7/35 تا 7/45 قرار داشته باشد که در غیر این صورت حالت اسیدی اسیدوز و حالت بازی نیز آلکالوز نامیده می شود.
pH: تعادل اسید و بازها در خون را اندازه گیری مي كند. pH خون با افزایش دی اکسیدکربن (PCO2) و اسیدهای دیگر کاهش می یابد، بیشتر اسیدی مي شود. pH خون با کاهش دی اکسیدکربن یا افزایش بازهایی نظیر بی کربنات (HCO3 -) افزایش می يابد، بیشتر قلیایی مي شود.
فشار جزئی اكسيژن (PO2): مقدار گاز اکسیژن در خون را اندازه گیری مي كند.
فشار جزئي دي اكسيدكربن (PCO2): مقدار گاز دی اکسید کربن در خون را اندازه گیری مي كند. با افزايش سطح PCO2؛ pH خون کاهش مي يابد، بیشتر اسیدی مي شود؛ با كاهش PCO2، مقدار pH خون افزايش مي يابد، خون را قليايي تر مي كند (آلكالين).
محاسبه یا اندازه گیری نیز می تواند انجام شود تا به پارامترهای دیگر مانند :
O2 اشباع: درصد هموگلوبین حامل اکسیژن را محاسبه مي كند. هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که حامل اکسیژن از عروق خونی به بافت، در سراسر بدن است.
بی کربنات (HCO3 -): شكل اصلی CO2 در بدن است، می توان آن را از pH و PCO2 محاسبه كرد.
اندازه گيري تعادل اسید- باز تركيبات متابولیکي است. HCO3- در پاسخ به عدم تعادل pH، توسط کلیه ها دفع و بازجذب مي شود و با سطح pH رابطه مستقیم دارد. با افزايش مقدار HCO3 -، مقدار pH افزايش مي يابد.
مازاد باز/ کمبود باز: عدد محاسبه شده اي است که نشان دهنده جمع كل عوامل بافر متابولیک (آنیونها) در خون است؛ این آنیونها شامل هموگلوبین، پروتئین ها، فسفات و HCO3- (بی کربنات که آنیون غالب) است.
آنیونها سعی در جبران عدم تعادل در pH خون دارند. پزشک نتایج HCO3- و مازاد باز/ کمبود باز را بررسي مي كند تا کل ظرفیت بافری را در هنگام تصمیم گیری در مورد درمان عدم تعادل، ارزیابی كند.
نحوه تفسیر آزمایش ABG
تفسیر یک آزمایش نیاز به دانش و تجربه کافی دارد و هرکسی قادر به انجام این کار نیست. اما تفسیر آزمایش کار چندان سختی نیست و با کمی مطالعه و آموزش قادر خواهید بود این آزمایش را تفسیر کنید اما لازم است تا برای تشخیص نهایی و درست به پزشک متخصص مراجعه کنید.
با دانستن چند عدد و انجام مراحل زیر به راحتی می توانید برگه ABG بیمار را تفسیر کنید.
ابتدا لازم است مقادیر طبیعی فاکتورهای گاز شریانی را بدانید.
PH=7.40
paco2=40
pao2=80-100
BE=-3,+3
Hco3=24
o2sat=up 98%
قانون اول:
ابتدا وضعیت PH را مشخص کنید. اگر بالای 7.40 بود آلکالوز و اگر پایین 7.40 اسیدوز حساب کنید.
قانون دوم:
هر آیتمی که هم جهت با PH بود، اولیه به حساب می آید و هر آیتم مخالف با PH ثانویه است. مثلا اگر PH اسیدوز بود و میزان فشار دی اکسید بالای 40 و بی کربنات بالای 24
اسیدوز تنفسی (بدلیل بالا بودن دی اکسید و هم جهت بودن با PH ) اولیه است و آلکالوز متابولیک (بدلیل بالا بودن بی کربنات) ثانویه حساب می شود.
قانون سوم:
اگر پارامتر دوم طبیعی بود ، اسیدوز یا آلکالوز به تنهایی است و مکانسیم جبرانی ندارد.
نکته: شرایط زیر دلیل بر هیپوکسی است
فشار اکسیژن شریانی پایین تر از 60
میزان اشباع اکسیژن شریانی کمتر از 90
در این باره بیشتر بخوانید: آزمایشات روتین و تفسیر هر کدام
تدوین و گردآوری: حسن جوانبخت
هرگونه استفاده با درج نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
