مصرف نوشابه‌هاي گازدار و تهدید سلامت شما!

 متوسط سرانه مصرف نوشابه‌هاي گازدار در جهان براي هر فرد، حدود 10 ليتر و در ايران،‌ نزديک به 30 تا 40 ليتر است. 

برخي از کشورها،‌ استاندارد مصرف نوشابه‌هاي گازدار را به زير 8 ليتر هم رسانده‌اند. يکي از مهم‌ترين زيان‌هايي که براي مصرف نوشابه‌هاي گازدار عنوان مي‌شود،‌ خطرهاي ناشي از دريافت قند فراوان آنهاست.
اسيد فسفريک و دي‌اکسيدکربن موجود در اين محصولات هم که باعث توليد گاز مي‌شوند، عوارض زيادي براي مصرف‌کننده دارند.»

قند هر يک قوطي نوشابه، برابر با چند قند يا چه مقدار شکر است؟

قند هر قوطي نوشابه گازدار، برابر با 10 قاشق غذاخوري شکر است. اين مقدار نوشابه، حدود 150 تا 200 کيلوکالري انرژي دارد. حالا فکرش را بکنيد فردي که در يک وعده،‌ بيش از يک ليوان يا يک قوطي کوچک نوشابه مصرف مي‌کند، چه مقدار قند و کالري به بدنش مي‌رساند؟

از مهم‌ترين مضرات مصرف نوشابه‌هاي گازدار :

از بحث چاق‌کنندگي نوشابه‌هاي گازدار که بگذريم،‌ مصرف اين نوشيدني‌هاي بسيار شيرين مي‌تواند تحريک کاذب ترشح انسولين و بالا رفتن کاذب سطح قند خون را در پي داشته باشد. در نتيجه، به مرور زمان احتمال بالا رفتن مقاومت بدن به انسولين بالا مي‌رود و زمينه ابتلا به ديابت، به‌خصوص در آنهايي که از نظر سابقه خانوادگي مستعد ابتلا هستند، فراهم مي‌شود. از طرف ديگر، وقتي اسيد فسفريک و دي‌اکسيد کربن موجود در نوشابه‌ها، وارد معده مي‌شود، pH اسيدي آن را خنثي و هضم را مختل مي‌كند. کافئين موجود در نوشابه‌ها هم 30 تا 40 دقيقه بعد از ورود به بدن، به‌خصوص در بچه‌ها مشکلات مختلفي مانند گشادي مردمک چشم يا افزايش اضطراب و استرس ايجاد مي‌کند. به‌علاوه،‌ حدود يک ساعت بعد از جذب قندها و ترکيب‌هاي موجود در نوشابه‌هاي گازدار، جذب عناصر فلزي و نادر موجود در بدن مانند کلسيم، منيزيم، روي و آهن پايين مي‌آيد و به ‌اين ترتيب، متا‌بوليسم پايه افزايش مي‌يابد. زياده‌روي در مصرف اين محصولات، باعث مي‌شود کليه‌ها هم ديگر قادر به دفع مناسب اسيد فسفريک نباشند. از طرفي، با برداشت کلسيم از بافت استخواني، امکان افزايش رسوب آنها در کليه و احتمال ايجاد سنگ کليه به‌وجود مي‌آيد. 

 چرا با تمام مضراتي که براي مصرف نوشابه‌ها مطرح مي‌شود،‌ بازهم شاهد ورود روزانه محصولات جديد و متنوع اين نوشيدني به بازار هستيم؟

متاسفانه شرکت‌هاي توليد‌کننده محصولات مضري مانند نوشابه‌ و فست‌فود، با ترفندهاي تبليغاتي مختلف و سرمايه‌گذاري‌هاي متعدد، ‌سعي مي‌کنند رضايت‌ مشتري‌ها را جلب کنند و به آنها نشان بدهند که محصولات جديدشان، ضرري براي مصرف‌کننده‌ها ندارند. به‌تازگي، گزارش‌هاي جديدي درباره ميزان سود کارخانه‌هاي توليد نوشابه‌هاي گازدار منتشر شده که نشان مي‌دهد هر 15 ثانيه‌اي که يک مصرف‌کننده جديد به جمع مصرف‌کنندگان غذاهاي آماده و نوشابه‌هاي گازدار افزوده مي‌شود، سود توليدکنندگان حدود 200 ميليون پوند بالاتر مي‌رود بنابراين بديهي است که توليدکنندگان، هر روز در پي توليد محصولات جديدتري براي افزايش سوددهي خود باشند.

 نوشابه‌هاي زيرو، لايت و رژيمي هم برتري خاصي بر نوشابه‌هاي معمولي ندارند؟

به‌ هيچ‌وجه. به تمام نوشابه‌هاي گازدار براي ايجاد طعمي مطلوب و مشتري‌پسند، يک ماده قندي اضافه مي‌کنند. اين مواد قندي مي‌توانند شيرين‌کننده‌هايي مانند ساکاروز و گلوکز باشند يا شيرين‌کننده‌هاي مصنوعي. شايد شيرين‌کننده‌هاي مصنوعي مانند قندهاي طبيعي، باعث افزايش چشمگير دريافت کالري نشوند اما مي‌توانند به مرور زمان، باعث تغيير ذائقه و حس چشايي فرد شوند و به‌صورت پنهان، زمينه مصرف قند و شيريني را در برنامه غذايي افراد فراهم کنند بنابراين ما اصلا نمي‌توانيم بگوييم که مصرف نوشابه‌هاي رژيمي، لايت و زيرو از نوشابه‌هاي معمولي بهتر است و زياده‌روي در مصرف آنها، عوارضي نخواهد داشت. ضمن اينکه مصرف طولاني‌مدت برخي شيرين‌کننده‌هاي مصنوعي و محصولات غذايي حاوي آنها، مي‌تواند آثار سرطان‌زايي هم در بدن داشته باشد. 

 بهترين جايگزين‌هاي نوشابه‌هاي گازدار چه نوشيدني‌هايي هستند؟

آب، لبنيات، دوغ بدون نمک و گاز،‌ نوشيدني‌هاي تهيه‌شده از عرقيات سنتي و عصاره‌هاي گياهي که بدون گاز و قند فراوان هستند، مي‌توانند جايگزين‌هاي مناسبي براي نوشابه‌هاي گازدار باشند. 

 چه اقدام‌هايي براي کاهش مصرف نوشابه‌هاي گازدار در کشور انجام شده يا قرار است انجام شود؟

شوراهاي سلامت امنيت غذايي و سازمان‌هاي نظارتي، سال‌ها بر اين عقيده بودند که جلوي توليد نوشابه گرفته يا ميزان توليد آن کاهش داده شود،‌ اما اين کار نه تنها چندان عملي و اجرايي نيست، بلکه درست هم نيست زيرا در دنيا کسي جلوي توليد چنين محصولاتي را نمي‌گيرد بنابراين بحث اطلاع‌رساني و آگاهي دادن به افراد جامعه در مورد زيان‌هاي مصرف نوشيدني‌هاي گازدار بايد در دستور کار دانشگاهيان، ‌بدنه صنعت، سازمان‌هاي نظارتي و رسانه‌ها قرار بگيرد تا مردم، با آگاهي درباره مضرات مصرف نوشابه‌هاي گازدار، حق انتخاب داشته باشند. از طرف ديگر، اقدام موفق ديگري که مي‌تواند در روند توليد و ميزان مصرف برخي خوراکي‌هاي مضر مانند نوشابه‌هاي گازدار اثر بگذارد، افزايش ماليات بر ارزش افزوده چنين محصولاتي است. زماني که ماليات بالا مي‌رود، قيمت تمام‌شده محصول کم‌ارزشي مانند نوشابه هم افزايش مي‌يابد و قدرت خريد براي تهيه چنين کالايي که جزو کالاهاي اساسي هم نيست، کم مي‌شود. به اين ترتيب،‌ تعادلي در روند توليد و مصرف نوشابه در ايران مانند تمام دنيا، اتفاق مي‌افتد. زماني که مردم، ‌تفاوت بسيار چشمگيري بين قيمت يک بطري نوشابه‌ گازدار با يک بطري آب معدني يا دوغ بدون گاز ببينند، احتمالا درصدد خريد محصول سالم‌تر و به مراتب ارزان‌تر برمي‌آيند. اين در حالي است که کم بودن تفاوت قيمت اين نوشيدني‌ها در سال‌هاي اخير، افزايش مصرف نوشابه را به دنبال داشته است. اگر اين اتفاق نيفتد،‌ هزينه‌هاي درماني بيشتري به دليل افزايش مصرف نوشابه‌هاي گازدار، بر دوش جامعه خواهد افتاد. از طرف ديگر، بايد نحوه عرضه و توزيع خوراکي‌ها و آشاميدني‌هاي مضر هم کنترل شود. درواقع، خود مردم با كمك آموزش و پرورش و اولياي مدرسه، بايد دست در دست هم بدهند تا کاهش مصرف نوشابه‌هاي گازدار از سنين مدرسه آغاز شود؛ يعني بايد قانوني در جهت ممنوعيت مطلق فروش نوشابه در بوفه مدارس و حتي مغازه‌هاي اطراف مدارس وضع و اجرا شود تا امروزه با آمارهايي که نشان مي‌دهند حدود 60 درصد بچه‌هاي بالاي 12 سال، روزي 1 بار نوشابه مي‌خورند، مواجه نباشيم.