خیلی از افرادی که تصمیم به روزه گرفتن در ماه رمضان، با وجود داشتن بیماری، می کنند، اندکی نگران مصرف داروهایشان هستند. بهتر است طریقه ی مصرف صحیح دارو در ماه مبارک رمضان را مطالعه کنند تا مبادا روزه داری باعث وخیم تر شدن بیماری آنها شود. با دکتر سلام همراه باشید تا ببینید چگونه می توانید با روزه داری، برنامه ی مصرف داروی مناسبی داشته باشید.
یکی از دغدغه های بیماران در ماه رمضان روزه داری و چگونگی مصرف دارو می باشد، در این ماه تغییرات بسیار زیادی در فرایندهای معمولی بدن رخ می دهد که این امر می تواند بر روی وضعیت بیماری و دارو درمانی افراد تأثیر بگذارد.
نکته اصلی که باید به آن اشاره کرد آن است که بارداری، شیردهی و برخی از بیماری ها مانند دیابت، فشار خون، روده تحریک پذیر، یبوست، زخم های گوارشی (معده و دوازدهه)، اختلالات کلیوی، بیماریهای اعصاب و روان و آسم همگی از شرایط جسمی هستند که بیمار باید پیش از روزه داری، با پزشک معالج خود درباره روزه گرفتن مشورت کند. بیماران نباید بدون مشورت با داروساز یا پزشک معالج خود، اقدام به قطع دارو، تغییر یا کاهش دوز مصرفی و یا تغییر زمان مصرف کنند.
راه های مختلف مصرف دارو در زمان روزه داری
یکی از کارهای قابل انجام برای دارودرمانی بیماران در طول ماه مبارک رمضان، استفاده از شیوه های مختلف مصرف است.
با توجه به قوانین مذهبی روزه داری، بسیاری از روش های مصرف دارو در طول روزه داری برای فرد روزه دار با توجه به مجتهد مورد تقلید او می تواند بدون اشکال باشد.
دوز مصرف با توجه به ویژگی های بیماری فرد می تواند در طول ماه مبارک رمضان تغییر نماید. بیمارانی که مجبور به مصرف دارو ها هستند، در صورتی که با یک بار مصرف دارو در روز علایم بیماری آنها کنترل می شود، برای ادامه مصرف دارو های خود در زمان روزه داری با مشکل خاصی رو به رو نیستند.
اگرچه بیمارانی که روزی دو بار مجبور به مصرف دارو هستند نیز ممکن است در صورت تایید پزشک معالج خود قادر باشند داروهای خود را در فاصله بین افطار تا سحر مصرف کنند. این بیماران می توانند زمان مصرف دارو خود را در فاصله بین افطار تا سحر قرار دهند. در صورتی که لازم است داروی خود را با معده خالی مصرف کنند، بهترین زمان مصرف دارو برای آنها یک ساعت قبل از سحری و یا دو ساعت بعد از افطاری است.
البته در این موارد نیز باید توجه داشت که مصرف بعضی از داروها در سحر یا افطار ممکن است تاثیرات درمانی متفاوتی ایجاد کند، برای مثال داروهایی مانند انالاپریل، پروپرانولول و دیگوگسین در صورتی که صبح ها مصرف شوند اثربخشی بهتری دارند. به همین دلیل مصرف این داروها در سحرهای ماه رمضان ارجح است.از طرف دیگر، داروهایی مانند کورتیکواستروییدها (خوراکی و استنشاقی)، H2 بلوکرها و دیلتیازم در بعد از ظهرها اثربخشی بهتری دارند و بهتر است بعد از افطاری مصرف شوند.
در مواردی خاص ممکن است پزشک معالج قادر باشد با جایگزینی داروهای بیماران، امکان روزه داری را برای این گروه از بیماران نیز فراهم نماید. در این موارد می توان از اشکال دارویی غیرخوراکی، اشکال طولانی اثر داروها و در مواردی از داروهای مشابه در یک گروه درمانی که نیمه عمر طولانی تری دارند و در نتیجه امکان مصرف یک بار در روز را فراهم می کنند برای بیمار استفاده کرد. برای مثال در گروه داروهای داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، ناپروکسن و یا پیروکسیکام را می توان یک بار در روز تجویز کرد.
در بین خانواده آنتی بیوتیک ها نیز این امکان وجود دارد. در مواردی نیز ممکن است با تعویض گروه فارماکولوژیک داروها و استفاده از سایر گروه های دارویی که همان کاربرد درمانی را دارند امکان روزه داری را برای بیماران فراهم کرد.
زمان مصرف دارو در ماه رمضان
جدول زمان بندی دوزهای دارویی با توجه به شرایط موجود در ماه رمضان تغییر می کند، به طور معمول دو نوع جدول زمان بندی مصرف دارو مورد استفاده قرار می گیرد:
۱- دوز منفرد در طول شبانه روز: نحوه مصرف دارو در این نوع درمان در طول ماه رمضان تغییری نمی کند چرا که این روش تداخلی با روزه داری ندارد، در مورد این نوع نحوه مصرف باید گفت که در صورتی که لازم است دارو با معده خالی مصرف شود، بهترین زمان مصرف یک ساعت قبل سحری یا دو ساعت بعد افطار می باشد.
۲- دوز چندگانه در طول شبانه روز: بیمارانی که مجبور به مصرف روزی دو یا چند بار دارو هستند، ممکن است پس از مشورت با پزشک معالج خود قادر باشند داروهای خود را در فاصله بین افطار تا سحر استفاده کنند، در مواردی خاص ممکن است پزشک معالج قادر باشد با جایگزینی داروهای این بیماران با انواع طولانی اثر آنها و یا تعویض دارو با یک داروی مشابه با نیمه عمر طولانی تر امکان روزه داری برای این بیماران زا فراهم نمایند، آنتی بیوتیکها از جمله داروهایی هستند که حتمأ باید در زمان مشخص خود مصرف شوند و امکان تغییر ساعت آنها وجود ندارد اما پزشک معالج می تواند با در نظر گرفتن نوع بیماری، آنتی بیوتیکی را انتخاب کند که با برنامه روزه داری تداخل پیدا نکند.
راه تجویز دارو
انتخاب دارو و راههای مناسب مصرف دارو نیاز به هماهنگی پزشک و فتوای مراجع دینی دارد اما به طور کلی راه های تجویز زیر سبب ابطال روزه نمی شود:
۱- قطره های چشم و گوش و بینی به شرطی که دارو به حلق نرسد.
۲- تمامی مواردی که از طریق پوست جذب بدن می شوند مثل: کرم ها، پمادها و نوارچسب های حاوی مواد دارویی
۳- شیاف ها، محلول های واژینال و کرمهای واژینال
۴- آمپول های با تزریق زیر پوستی، عضلانی، مفصلی یا وریدی به استثنای تغذیه از راه وریدی، سرم و آمپول های تقویتی
۵- شیاف ها و پمادهای مقعدی
مصرف داروهای خاص در ماه رمضان
بیماران مبتلا به بیماری انسدادی ریوی و صرع خصوصاً در معرض خطر تغییر دوز دارو در ایام روزه داری هستند.
پزشکان علاوه براینکه باید به بیماران صرعی که با قطع دارو دچار بازگشت حملات تشنجی می شود مشاوره دقیق بدهند، باید به بیماران مبتلا به آسم که با قطع داروهای استنشاقی و افشانه های تنفسی دچار حملات آسمی می شوند توصیه های لازم را ارائه دهند. مطالعات به عمل آمده روی داروهای ضد فشار خون و ضد انعقاد خون نشان می دهد که روزه داری تأثیر خاصی بر اثربخشی این داروها ندارد. البته گاهی اوقات لازم است در مورد داروهای مدر (ادرار آور)، برای جلوگیری از کم شدن آب بدن، پزشک به کاهش دوز این داروها در بیماران روزه دار اقدام کند.
برخی از داروهای ضد التهاب این قابلیت را دارند که دوبار در طول روز مصرف شوند. مصرف این گونه داروها را می توان با مشورت پزشک و داروساز به زمان افطار یا سحر موکول کرد.
نبض ما
