تمام احساسات ما از قبیل غم و شادی، استرس، افسردگی و غیره نتیجه عملکرد مغز انسان است. زمانی عملکرد مغز بهینه است که بتواند با صرف کمترین میزان انرژی بهترین بازده و عملکرد را دریافت نماید. این اتفاق زمانی خواهد افتاد که مغز از داشته ها و منابع خود بیشترین استفاده را ببرد. نوروفيدبك این امکان را به مغز می دهد که توانمنديهاي خود و ساير اجزاي بدن را افزايش دهد. در واقع در این روش به جای غذا دادن به مغز، به آن طرز درست کردن غذا و فوت و فن های آن یاد داده می شود.
یکی از روشهای بدون دارو و بدون عارضه که حدود 80 سال قدمت دارد نوروفیدبک است. در نوروفیدبک دقیقا برای امواج مغزی و عملکردهای فیزیولوژیک مغز با سایر اندامهای ما، به عنوان یک آینه پیشرفته عمل میکند. نوروفیدبک با استفاده از ابزارهای الکترونیک پیشرفته و کامپیوتر به ما کمک می کند تا از آنچه در مغز ما در حال رخ دادن است، آگاه شویم.
کدام اختلالات روانی با نوروفیدبک قابل درمان است؟
نوروفیدبک باید صرفاً برای برخی اختلالات روانی خفیف مورد استفاده قرار گیرد و در عین حال تأثیر این درمان در مقایسه با درمان های استاندارد دارویی کمتر است و استفاده از آن در درمان افسردگی شدید یا اعتیاد مردود است.
همچنین با یکی دو بار به کار بردن نوروفیدبک در دوره امتحانات، نمی‌توان تمرکز را افزایش داد، اما با گذراندن جلسات مداوم درمان، می‌شود تمرکز را تا حدی بیشتر کرد که به این ترتیب، توانایی حفظ کردن هم در فرد افزایش پیدا میکند.
صرع، اختلال کاهش توجه (بیش فعالی)، بیماری های اضطرابی همچون وسواس، افسردگی در سطح خفیف، اختلالات یادگیری مانند اختلال در خواندن و نوشتن، از جمله مواردی است که در مقالات پژوهشی به درمان آنها با نوروفیدبک اشاره شده است و همچنین در برخی مقالات گفته شده که می توان با این روش درمانی، کارکرد مراجع را برای افزایش مهارت هایی همچون نواختن آلات موسیقی، تغییر داد.
برخی کاربردهای درمان نوروفیدبک
- بیش فعالی کمبود توجه
- صرع
- افسردگی
- سندرم تورت (نوعی تیک)
- وزوز گوش
- اختلالات خواب
- درد مزمن، سردردهای تشنجی و میگرنی
- شب ادراری و ناخن جوی
- دندان قروچه
- اختلالات گفتار و زبان
- مسایل جنسی مانند پرکاری، کم کاری میل جنسی، خودارضایی
- اختلالات مربوط به سوء استفاده مواد
- استرس پس از سانحه
- سازماندهی، بازداری پاسخ، نظم، توانایی حل مسئله
- ارتقاء یادگیری( املا،ریاضی، انشاء، انگلیسی)
کاربرد نوروفیدبک در ارتقای عملکرد فردی
- بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان
- افزایش تمرکز و توجه و حافظه
- مدیریت استرس و هیجانات
- ارتقای عملکرد مغز
- افزایش توانایی یادگیری و سرعت عملکرد مغز
- تقویت ارتباط نیمکره های مغزی
- بهبود کیفیت خواب
- تقویت ابعاد مختلف هوش
- افزایش حافظه
نوروفیدبک چگونه انجام می شود؟
در این روش شما در مقابل یک مانیتور می نشینید و الکترودی که روی سر شما قرار دارد امواج مغزی شما را دریافت و به کامپیوتر هدایت می کند .حالا شما با دیدن امواج مغزی خود روی صفحه مانیتور می توانید به تنظیم و کنترل آنها بپردازید و در تمام این مراحل درمانگر در کنار شما نشسته و به شما یاد می دهد که چگونه می توانید این کار را انجام دهید.
درواقع نوروفیدبک شما را قادر به دیدن دنیای درون مغزتان می کند ، به عنوان مثال در صفحه مانیتور شما یک شکل شبیه سازی شده امواج مغزی را به شکل یک بازی می بینید و با نگاه کردن به صفحه مانیتور و بدون استفاده از دست شروع به بازی می کنید. دستگاه الگوهای امواج مغزی شما را پردازش می کند و در صورتیکه این الگوها مناسب باشد شما در بازی به جلو خواهید رفت و در غیر اینصورت شکست می خورید ،به این ترتیب شما یادمیگیرید که مثلا در شرایط اضطراب چگونه می توانید مغز خود را طوری تنظیم کنید که آرامش جایگزین اضطراب شود.
مکانیزم اثر نوروفیدبک
فعالیت های الکتریکی و شیمیایی دو مکانیزمی هستند که عملکرد مغز ما را سازماندهی می کنند. داروها بر روی فعالیت های شیمیایی مغز اثر دارند در حالیکه نوروفیدبک یا نوروتراپی، بر روی فعالیت های الکتریکی آن اثر گذار هستند.
قبل از بیان فواید، مزیتها و عوارض نورو فیدبک لازم به اشاره است که مغز، استعداد شگفت انگیز ی در یادگیری مجدد خود نظم بخشی دارد. در اصل همین استعداد مغز در یادگیری و بازیابی تنظیم مجدد است که زمینه به کارگیری ابزاری به نام نوروفیدبک را فراهم نموده است. نوروفیدبک بعنوان یک روش از نوروتراپی با تکیه بر این اصل، شرایطی برای فراگیری فرد جهت اعمال مدیریت بر عملکرد مغزی فراهم نموده است. به عبارتی نوروفیدبک کارکرد صحیح را به نورون های مغزی یاد می دهد.
آیا این روش علمی است؟
روش نوروفیدبک توسط اداره غذا و داروی آمریکا ( معتبرترین سازمان جهانی پزشکی) جهت درمان اضطراب ،استرس،افسردگی،بیش فعالی کم توجهی، سردرد (میگرن)، دردهای مزمن، اختلالات خواب، سوء مصرف مواد، وسواس، صرع(تشنج) و بازتوانی سکته مغزی مورد تایید قرار گرفته است.
فواید و مزیتهای نوروفیدبک
بنابر آنچه گفته شد از مهمترین مزیتهای نوروفیدبک، نسبت به دارو (در اختلالاتی که به علت ناهماهنگی در فعالیت مغزی، پدید می آیند) ویژگی مبتنی بر علت بودن آن روش جدید در درمان بیماری ها می باشد که با کاهش یا افزایش فعالیت امواج در نقاط مختلف مغز (با توجه به پروتکل درمانی تهیه شده) علت پدیدآیی اختلالاتی که به خاطر بهم خوردن نظم در فعالیت الکتریکی مغز پدیدار شده اند، را از بین می برد.
از فواید و مزیت های دیگر این روش می توان گفت از آنجا که نوروفیدبک به تنظیم کارکرد مغز می‌پردازد، لذا این روش در ارتقاء توانمندی ها و مهارت های مختلف ذهنی و شناختی مانند بهینه سازی تصمیم گیری ، افزایش خلاقیت ، تقویت حافظه و یادگیری، افزایش تمرکز، بیش فعالی، کاهش استرس و اضطراب ، افسردگی و میگرن بسیار اثر گذار است. همچنین نوروفیدبک، در افزایش هماهنگی جسم و بدن (بویژه در ورزشکاران)، افزایش توانمندی‌های هنری از جمله در موسیقی و … تأثیر فوق‌العاده‌ای دارد.
امروزه بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌های معتبر جهانی از جمله ناسا (سازمان علوم فضایی آمریکا) از این روش و سایر روشهای مبتنی بر بیوفیدبک، به منظور بهینه‌سازی عملکرد پرسنل خود استفاده می کنند.
این روش که توسط متخصصین نورولوژی، روانشناس و روانپزشک به کار برده می شود، امروزه در بینش طبی به عنوان یک روش بی بدیل برای سلامت روان مطرح گردیده و روز به روز بر توسعه آن افزوده می گردد. این روش مورد تایید بزرگترین سازمان بهداشتی جهان، یعنی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و وزارت بهداشت در کشورمان قرار گرفته است. اما برخلاف بسیاری از کشورهای توسعه یافته، در کشور ما هنوز آن طور که شایسته است، شناخته شده نیست.
عوارض جانبی این روش چیست؟
نوروفیدبک عوارض جانبی دارو درمانی را ندارد و اثرات درمانی پایدارتری نیز دارد،فعالیت های کل مغز را کنترل می کند وبهبودی پایدار بیماری را شامل می شود.
چرا به نوروفیدبک دوپینگ اخلاقی می گویند؟
دلیلش این است که در حال حاضر بسیاری از ورزشکاران در کشورهای پیشرفته و همچنین بسیاری از سازمان های معتبر جهانی از جمله ناسا (سازمان علوم فضایی آمریکا) جهت ارتقا مهارت های ذهنی و شناختی و بهینه سازی تصمیم گیری ،افزایش خلاقیت، تقویت حافظه و افزایش هماهنگی جسم و ذهن از این روش استفاده می کنند.
به عنوان مثال تیم ملی ایتالیا، تیم آث میلان، بسیاری از برندگان طلای المپیک مثل ماری پیرس و چاد کاروین رسما اعلام کردند که جهت بهبود کارکرد ذهنی برای آمادگی مسابقات از نوروفیدبک استفاده می کنند.
آیا در آمریکا و کشورهای پیشرفته از این روش استفاده می شود؟
در آمریکا بیش از 1000 مرکز نوروفیدبک وجود دارد که این رقم در 5 سال گذشته از کمتر از 100 مرکز به این تعداد رسیده که این موضوع خود حاکی از میزان اهمیت و محبوبیت این روش درمانی در کشورهای پیشرفته می باشد .
تاثیر نوروفیدبک بر درمان اختلالات بیش فعالی
گرد آوری و تدوین: مهدیه انیسی
هرگونه استفاده با درج نام دکتر سلام و با لینک دهی مستقیم مجاز می باشد.
