برای خیلی از ما اتفاق افتاده که در اثر خوردن بستنی و یخ کردن دندان، به شدت احساس درد در عمق دندان کرده ایم یا اینکه پس از خوردن شیرینی، مجبور شده ایم که سریعا دهان خود را بشوییم تا از شدت دندان درد ایجاد شده کاسته شود. این درد ناگهانی دندان ناشی از چیست؟
حساسیت عاجی چیست؟
حساسیت عاجی (Dentin hypersensitivity) به حساسیتی گفته میشود که دندان در هنگام استفاده از مواد یا خوراکی‌های سرد، داغ، اسیدی و … درد می‌گیرد. بهترین مثال برای این حساسیت، درد هنگام خوردن بستنی یخی می‌باشد که در صورت تماس با دندان، آن دندان به شدت درد می‌گیرد.
چرا دندان ها حساس می شوند؟
عاج دندان از ساختار های میکروسکوپی به نام توبول های عاجی تشکیل شده که در قسمت تاج دندان توسط مینا و در ریشه توسط سمنتوم پوشانده شده است. توبول ها از یک سو با پالپ دندان که حاوی اعصاب حسی است در ارتباط هستند و از طرفی با مینا و سمنتوم مرتبط اند.
زمانی كه پوسیدگی به مغز دندان نزدیك میشود، برآمدگی داخل پالپ ایجاد میشود كه در مراحل اولیه قابل برگشت است، اما اگر بیمار به دردهای هشداردهنده توجهی نداشته باشد و برای درمان اقدام نكند، بافت پالپ بتدریج دچار مشكلات برگشت‌ناپذیر خواهد شد.
دلایل ایجاد حساسیت دندان
- پوسیدگی دندان (حفره)
پوشاندن آن با مواد ترمیمی همرنگ دندان توصیه می شود.
- دندان شکسته
- بیماری لثه
در شرایطی که تحلیل لثه وجود دارد، درمان شامل جراحی لثه است.
- مینای دندان فرسوده
- ریشه دندان در معرض مواد خارجی (هر آنچه که وارد دهان میشود و به این قسمت نفوذ می‌کند همانند: آب، خوراک و …)
- مسواک زدن با روش غلط یا استفاده از مسواک نامناسب
- ترمیم‌های نزدیک به عصب
- ترشی‌ها و غذاهای اسیدی (پس از خوردن مواد ترش حتما مسواک بزنید)
- درمان‌های دندانپزشکی (جرمگیری، پرکردگی و سفیدکردن دندان‌ها می تواند آنها را حساس کند که گذراست)
- داشتن بیماری مثل دندان قروچه:
باعث سایش مینای دندان و در نتیجه از بین رفتن پوشش عاج می شود که در این مورد استفاده از نایت گارد (محافظ شبانه دندان ها) به بیماران توصیه می شود.
حساسیت دندان به شیرینی:
اصولا حساسیت دندان به شیرینی نشان دهنده این است که در نقطه ای از دندان، عاج باز وجود دارد.
دلایل باز شدن روی عاج دندان
1. دندان شما پوسیده است و مینای روی آن از بین رفته است.
2. بر اثر ضربه و … مینای روی دندان پریده است.
3. به دلیل تحلیل لثه، بخشی از ریشه که در استخوان بوده به محیط دهان اکسپوز شده که معمولا حساسیتهای دندانی شدیدی را باعث میشود.
4. زیر پر کردگی قدیمی شما، پوسیدگی جدیدی ایجاد شده است.
دلیل درد گرفتن تمام دندان ها پس از خوردن بستنی یا چایی
گاهی در اثر خوردن و یا نوشیدن خوراکی‌های داغ یا سرد همه دندان‌ها هم‌زمان درد می‌گیرند، این طبیعی است و دلیلی بر حساس بودن دندان‌ها نیست در این موارد فقط باید دمای غذا را تعدیل کرد و آن را اندک اندک خورد.
زمانی‌که یک دندان و یا چند دندان در بخش ویژه‌ایی از فک در اثر سرما یا گرما و لمس (مثل مسواک زدن و یا ناخن کشیدن) درد می‌گیرند و یا اصطلاحاً تیر می‌کشند، این درد را حساسیت دندانی می‌گوییم و به بیمار می‌گوییم دندانهای شما حساس شده‌اند.
چرا حساسیت دندانی از گردن دندان شروع می شود؟
چون مینا که لایه محکم پوشاننده دندان است در این نواحی گردن دندان کمترین ضخامت را دارد و به آسانی در اثر وارد آمدن نیروی زیاد دچار ترک میشود و یا اگر بهداشت دهانی را رعایت نکنید دندان از گردن دچار پوسیدگی شده و حساس خواهد شد.
بعضی از بیماران ترک‌های ریزی در سطوح دندان‌هایشان دارند و بیشتر به سرما حساسند این ترک‌ها در رادیوگرافی (عکس دندان) به سختی قابل تشخیص‌اند این ترک‌ها دندان‌ها را حساس می‌کند راه چاره هم فقط این است که دندانهای ترک‌دار را زیر روکش ببریم تا حساسیت برطرف شود.
پیشگیری از حساس شدن دندان
بهترین روش این است که شرایطی را که باعث حساس شدن دندان‌ها می‌شوند در دهان از بین ببریم. با رعایت بهداشت دهان، روزی 2 بار مسواک زدن و استفاده از دهانشویه فلوراید و مراجعه منظم به دندانپزشک از پوسیدگی دندان‌ها و تحلیل لثه جلوگیری کنیم. اگر دندان قروچه دارید و یا دندان‌هایتان را روی هم فشار می‌دهید، باید با ورزش‌های فکی و کم کردن استرس‌های روزانه این فشارها را از روی دندان‌ها حذف کنید گاهی دندانپزشک برایتان یک محافظ شبانه شفاف (تایت گارد) می‌سازد که به کاهش فشار دندان قروچه از روی دندان‌ها کمک می‌کند.
اگر حساس شدن دندان در اثر روکش بلند است باید با مراجعه به دندانپزشک روکش و ترمیم اصلاح شود. بیماران باید روش درست مسواک زدن را از دندانپزشکان بیاموزند.
استفاده از لیزر در کاهش حساسیت دندانی
اخیرا استفاده از لیزر نیز نتایج موفقیت آمیزی به همراه داشته است. لیزر با انعقاد پروتئین ها دهانه توبول ها را می بندد و از طرف دیگر بر فعالیت اعصاب دندانی موجود در پالپ دندان تاثیر می گذارد و در نتیجه باعث کاهش حساسیت دندانی می شود.
درمان الکتریکی حساسیت دندان چیست؟
اگر هیچ یک از این درمان های خانگی و دندانپزشک، حساسیت دندانتان را از بین نبرد، دندانپزشک ممکن است روش استفاده از جریان الکتریکی برای کشیدن فلورور بر روی مجاری را توصیه کند. این کار در مطب دندانپزشک انجام میشود.
اگر با این مراقبت‌ها، حساسیت دندان‌ها کاهش پیدا نکرد، چه کنیم؟
در این صورت باید در مطب دندانپزشکی محلول‌های حساسیت‌زدا روی دندان‌ها مالیده شود و فلوراید با غلظت بالا روی سطوح دندانی قرار درمانی شود. اگر همچنان حساسیت باقی بود، با مواد هم رنگ دندان نواحی که باعث حساسیت دندان هستند را ترمیم می‌کنیم. فلوراید و مواد حساسیت‌زدا دهانه لوله‌های عاجی را مسدود می‌کنند و با جلوگیری از حرکت مایع درون این لوله‌ها، مانع تحریک انتهای اعصاب دندان و بروز درد و حساسیت می‌شوند.
خمیر دندان مناسب در زمان حساس شدن دندان ها
در موارد حساسیت خفیف، باید از خمیر دندانی که دارای نیترات پتاسیم که یک ماده کلینیکی تایید شده ضد حساسیت می باشد استفاده کنید. همچنین دهان شویه های دارای نیترات پتاسیم هم وجود دارد که باید از آنها به عنوان تقویت کننده های اضافه استفاده کرد. باید از مسواکهای بسیار نرم استفاده کنید تا از آسیب رساندن بیشتر به دندانهای خود جلوگیری بعمل آورید.
آسیب به دندان با مسواک زدن سریع بعد از غذا خوردن
مسواک زدن دندان‌ها ظرف نیم ساعت بعد از مصرف یک وعده غذایی یا نوشیدن یک فنجان قهوه، می‌تواند آسیب جدی به دندان‌ها وارد کند. پس از مصرف مایعات یا مواد غذایی اسیدی، این اسید می‌تواند مینای دندان و حتی لایه زیرین آن موسوم به دنتین را تخریب کند.
دکتر هووارد آر.گامبل، رییس آکادمی دندانپزشکی عمومی در انگلیس در این باره می گوید: مسواک زدن سریع پس از غذا خوردن باعث می شود که اسید با عبور از مینای دندان و رسیدن به لایه های عمیق تر، باعث پوسیدگی شدید دندان گردد.
چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:
۱. بعد از خوردن یا نوشیدن چیزی خنک دندان درد می‌گیرد.
۲. دندان‌ها در پاسخ به گرما درد نمی‌گیرند.
۳. حساسیت در یک دندان متمرکز است.
۴. خمیر دندان در رفع حساسیت دندان مؤثر نیست.
گردآوری: فرزانه پاشایی
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز می باشد.
بیشتر بدانید:
جراحی دندان عقل نهفته و مراقبت بعد از آن
زغال فعال راهکاری برای سفید کردن دندان