امروزه دارو های هورمونی نقش بسیار پر رنگی را در زندگی افراد دارند. هورمون ها را می توان پیام های عصبی و یا پیک های شیمیایی دانست که موجب راه انداری اعمال مختلفی در بدن می شوند. دارو های هورمونی نیز به همین دلیل مورد استفاده قرار می گیرند. کتوکونازول از جمله دارو های هورمونی است که سبب بروز اعمال مختلفی در بدن فرد می شود. که در ادامه به تشریح عملکرد این دارو، عملکرد، عوارض و همچنین موارد مصرف آن اشاره خواهیم کرد. با دکتر سلام همراه باشید.

کتوکونازول

کتوکونازول در درمان کچلی تنه و کشاله ران (Tinea Corporis and Cruris) ناشی از تریکوفیتونها و اپیدرموفیتون فلوکوزوم، تینا ورسیکالر (Tinea Versicolor) ناشی از پیتیروسپوروم فورفور، کاندیدیاز جلدی(Cutaneous Candidiasis)، درماتیت سبورئیک Seborrheic Dermatitis، کچلی سر Tinea Capitis، کچلی ریش (Tinea Barbae)، کچلی پا (Tinea Pediss) و عفونتهای قارچی ناخن(Paranychia) استفاده می شود. شامپو کتوکونازول ۲۲% در درمان تیناورسیکالر ( پیتیریازیس ) ناشی از پیتیروسپروم اوربیکولار که بعنوان مالاسزیا فورفور و یا مالاسزیا اوربیکولار نیز شناخته شده است مصرف میگردد. اگر سندرم کوشینگ به علت ترشح نابجای ACTH از یک تومور غیر قابل جراحی باشد، برای تخفیف علائم پرکاری آدرنال می‌توان از مهار کننده‌های آنزیمی آدرنال مانند کتوکونازول استفاده کرد.

علل و نحوه مصرف

الف) شوره سر

بزرگسالان: به روی سر مالیده و پس از یک دقیقه، موی سر را شسته و دوباره شامپو روی سر مالیده شده و پس از سه دقیقه شسته و آبکشی می شود. شامپو دو بار در هفته به مدت چهار هفته استفاده می شود. فاصله استفاده از شامپو حداقل سه روز است.

ب) عفونتهای شدید قارچی ناشی از ارگانیسمهای حساس.

بزرگسالان: ابتدا، مقدار mg/day 200 به صورت مقدار واحد از راه خوراکی مصرف می شود. در صورت عدم پاسخ، مقدار مصرف ممکن است تا mg/day 400 افزایش یابد.
کودکان بزرگتر از 2 سال: mg/Kg 6/6-3/3 خوراکی روزانه به صورت دوز واحد مصرف می شود.
پ) درمان موضعی تینئاکورپوریس (سر)، تینئاکروریس (ناحیه شرمگاهی) و تینئاورسیکالر.
بزرگسالان و کودکان: یک یا دو بار در روز به مدت دو هفته بر روی موضع مالیده شود.
ت) سرطان پروستات ، اختلال انعقادی منتشر مربوط به سرطان پروستات.
mg 400 خوراکی روزانه هر 8 ساعت مصرف می شود.

 

روش مصرف با توجه به سن و وزن

بالغین و کودکان با وزن بیشتر از 40 کیلوگرم: در شروع 200 میلی گرم از راه خوراکی (یک عدد قرص) روزانه به صورت دوز واحد مصرف می شود. دوزاژ ممکن است در بیمارانی که به دوز پایین تر پاسخ نمی دهند ، تا 400 میلی گرم (دو عدد قرص) یکبار در روز افزایش یابد.

کودکان با وزن 20 تا 40 کیلوگرم: 100 میلی گرم (نصف قرص) از راه خوراکی روزانه به صورت دوز واحد مصرف می شود.

کودکان با وزن کمتر از 20 کیلوگرم: 50 میلی گرم (یک چهارم قرص) از راه خوراکی روزانه بصورت دوز واحد مصرف می شود.

از کرم موضعی کتوکونازول ، یک یا دوبار در روز به مدت 2 هفته استفاده می شود.

نحوه مصرف شامپو کتوکونازول در درمان شوره سر: شامپو به مدت یک دقیقه بر روی سر مالیده می شود و بعد از 3 دقیقه شستشو انجام می گیرد. شامپو باید دو بار در هفته و به مدت 44 هفته مصرف شود.

 

نحوه اثر کتوکونازول (Ketoconazole)

اثر ضدقارچ: کتوکونازول برحسب غلظت دارو قارچ کش و متوقف کننده رشد قارچ است. اين دارو با مهار دمتيله شدن لانسترول نفوذپذيري غشا را تغيير داده و انتقال پورين را مهار مي کند. در شرايط آزمايشگاهي، اين دارو در اکثر قارچهاي بيماري زا مؤثر است. با اين وجود، بعد از مصرف خوراکي دارو غلظت آن در مايع مغزي – نخاعي (CSF) قابل پيش بيني نيست.

اين دارو نبايد در درمان مننژيت قارچي استفاده شود ، و پيش از درمان بايد نمونه هايي برا ي انجام آزمون حساس بودن به دارو تهيه شود. آزمونهاي موجود ممکن است فعاليت اين دارو را در بدن به طور دقيق منعکس نسازند. بنابراين، نتايج بايد با احتياط تفسير شوند.

عوارض جانبی مصرف این دارو

  • اعصاب مرکزی: سردرد، عصبانیت، سرگیجه، خواب آلودگی، افکار خودکشی
  • پوست: خارش
  • دستگاه گوارش: تهوع ، استفراغ، درد شکم، اسهال، یبوست، نفخ
  • عوارض خونی: آنمی همول یتیک، لکوپنی، ترومبوسیتوپنی
  • كبد: افزایش آنزیمهای کبدی، مسمومیت کشنده کبدی
  • ژنیکوماستی همراه حساس شدن پستان به فشار یا لمس در مردان
  • تب
  • فتوفوبی

توجه: در صورت افزایش مشهود نتایج آزمونهای عملکرد کبد یا علائم بالینی اختلال کار سلولها ی کبدی، باید مصرف دارو قطع شود

مسمومیت و درمان

تظاهرات بالینی: سرگیجه، وزوز گوش، سردرد، تهوع، استفراغ، اسهال.
بیماران مبتلا به کم کاری غده فوق کلیوی یا آنهایی که به مدت طولانی کورتیکواستروئید مصرف کرده اند، ممکن است علائم بحران کار غده فوق کلیوی را نشان دهند.
درمان: شامل ایجاد استفراغ و شستشو با بیکربنات سدیم، و به دنبال آن تجویز ذغال فعال و یک مسهل، و انجام اقدامات حمایتی، در صورت لزوم، است.

موارد منع مصرف:

  • افرادی که حساسیت مفرط به دارو دارند.

موارد احتیاط:

  • افرادی که بیماری کبدی دارند.

تداخلات دارویی:

  • مصرف همزمان این دارو با آنتی اسید ها ، سایمتیدین ، رانیتیدین و ترکیبات آنتی موسکارینی باعث کاهش جذب کتوکونازول می شود.
  • مصرف ریفامپین باعث کاهش سطح سرمی این دارو می شود.
  • مصرف همزمان این دارو با سایر داروهای هپاتوتوکسیک ( داروهایی که باعث سمیت کبدی می شود ) باعث تشدید عوازض کبدی این دارو می شود.
  • مصرف همزمان این دارو با داروهای ضد انعقادی خوراکی باعث افزایش اثرات ضد انعقادی این داروها می شود.
  • کتوکونازول غلظت سرمی سیکلوسپورین را افزایش می دهد.
  • مصرف همزمان این دارو با فنی توئین منجر به تغییر در متابولیسم یکی از این دو دارو و یا هر دوی آنها می شود.

مصرف در بارداری و شیردهی

دوران بارداری و شیردهی از جمله حساس ترین دوران در زندگی هر مادری به شمار می آید. در این دوران مادر علاوه بر حفظ سلامت خود مسئولیت حفظ سلامت فرزند را نیز به عهده دارد. یکی از مهم ترین نکات در دوران بارداری مصرف دارو هاست که در صورت مصرف غلط و بدون تجویز پزشک حتی ممکن است منجر به سقط جنین شود. پس لازم است تا قبل از مصرف هر نوع دارویی به ویژه دارو های هورمونی با پزشک خود مشورت کنید.

  • در زمینه مصرف کتوکونازول در دوره بارداری مطالعات کافی انجام نشده و توصیه می شود در این دوران مصرف نشود. این دارو در شیر مادر ترشح می شود و احتمال بروز کرنیکتروس را در شیرخوار افزایش می دهد . تغذیه با شیر مادر در حین درمان با این دارو و 48 ساعت پس از قطع دارو توصیه نمی شود.

نکات مهمی که در هنگام بارداری

FDA طبقه بندی: C. دارو را در خانمهاي باردار تجو يز نکنيد.

نکات مهمی که در دوران شیردهی باید مد نظر داشته باشید

کتوکونازول ممکن است در شير ترشح شود. شيردهي در دوران مصرف ا ين دارو توصيه نمي شود.

مقدار مصرف مجاز

برای اطلاع از مقدار و نحوه مصرف دارو با پزشک مشورت کنید.

نکات ایمنی

ارگانيسم بايد مشخص شود، اما درمان نبايد تا حصول نتايج آزمونهاي آزمايشگاهي به تأخير افتد.
بيمار از نظر بروز علائم مسموميت کبدي، تهوع مداوم، خستگي غيرمعمول، يرقان، ادرار تيره و مدفوع کمرنگ پيگيري شود.
کتوکونازول مؤثرترين داروي خوراکي ضدقارچ است.

اطلاعات دیگر:

  • طبقه‌بندی فارماكولوژیك: مشتق ایمیدازول
  • طبقه‌بندی درمانی: ضدقارچ
  • طبقه‌بندی مصرف در بارداری: رده C

نکات قابل توصیه به بیمار

کتوکونازول برای جذب احتیاج به محیط اسیدی دارد و در بیماران مبتلا به آکلرهیدری بی تأثیر است. در صورتی که به آکلره یدری مبتلا هستید، کتوکونازول را به

نحوه مصرف کتوکونازول

قرص را در چهار میلی لیتر محلول مایع 2/0 نرمال اسید کلریدریک حل کرده و از طریق نی پلاستیکی یا شیشه ای مصرف نمایید تا از آسیب دیدگی دندانها جلوگیری شود.
در صورت بروز سرگیجه یا خواب آلودگی از رانندگی و انجام فعالیتهای مخاطره آمیز خودداری کنید. این عوارض معمولاً در اوایل درمان بروز می‌ کنند و با ادامه درمان برطرف می شوند.
هرگونه تغییر مصرف دارو باید زیر نظر پزشک باشد. درمان را تا رفع کامل عفونت فعال قارچی ادامه دهید تا از عود مجدد عفونت جلوگیری شود.
برای به حداقل رساندن تهوع ، دارو را با غذا و یا در مقادیر منقسم مصرف نمایید. تهوع برطرف خواهد شد.
دارو را با آب، آب میوه، قهوه یا چای میل کنید.
از مصرف سرخود دارو برای درمان دیسترس گوارشی خوددار ی کنید، زیرا ممکن است غلظت pH معده را تغییر داده و با اثر دارو تداخل کند.

کتوکونازل از جمله دارو های ضد باکتریایی و قارچی به شمار می آید؛ عده ای این دارو را به عنوان قرص ضد چاقی و برای کاهش وزن مورد استفاده قرار می دهند. شاید این دارو وزن شما کمی کاهش دهد اما می بایست حواستان به بهایه گزافی که برای این امر پرداخت می کنید هم باشد. عوارض مصرف کتوکونازل متفاوتند و به همین سبب هرگز بدون دستور پزشک این دارو را مصرف نکنید.

 

در این باره بیشتر بخوانید: درمان و رفع شوره سر

تدوین و گردآوری: حسن جوانبخت

هرگونه استفاده با درج نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است