صرع یکی از شاخه های تشنج است که بودن هیچ دلیلی و با داشتن سابقه قبلی در فرد متشنج ایجاد می شود. افراد زیادی در دنیا وجود دارند که از ابتلا به صرع و داشتن تشنج های گاه و بیگاه رنج می برند؛ نکته مهم در رابطه با بیماران مبتلا به صرع و یا تشنج اینجاست که در هنگام بروز تشنج فرد هیچ اختیاری را از خود ندارد و این اطرافیان وی هستند که می بایست اقدامات ضروری را انجام دهند.
تشنج در واقع اختلال گذرای عملکرد مغزي است که در اثر تخليه الکتريکي غیر طبیعی در سلولهای عصبی مغز پيدا مي شود و سبب ایجاد علائم گوناگونی مثل از دست دادن ناگهاني هوشياری، انقباض عضلات و یا تغییرات حسی و رفتاری در فرد می شود. این امواج الکتریکی غیر طبیعی همان چیزی است که ما آنرا در نوار مغزی ثبت می کنیم.
زمانیکه فردی بدون عامل برانگیزاننده خاصی مثل افت قند خون، تب، کمبود کلسیم و… مکرراً دچار حملات تشنج شود، می گویند دچار صرع یا اپی لپسی شده است. بنابراین به مجرد یک حمله تشنج نمی توان گفت فردی به بیماری صرع مبتلا شده است. در مواردیکه تشنج در اثر عامل برانگیزاننده بروز کرده باشد با رفع آن علت مثلاً افت قند خون و یا کمبود کلسیم، حملات تشنج نیز متوقف می شوند. اما اگر بعد از رفع عوامل برانگیزاننده حملات تشنج بازهم تکرار شود آن موقع بیماری صرع مطرح می شود.
گاه علت صرع وجود یک اختلال ساختمانی در مغز مانند تومور است اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمیشود. در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنج به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای شدید بروز میکنند و گاه هیچ عامل شروع کنندهای وجود ندارد.از علل شناخته شده صرع تومورهای مغزی، بیماریهایی که بر رگهای خونی مغز اثر میگذارند و انواع سموم میباشد. به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست.
انواع اختلالات صرع و تشنج
– تشنج پیچیده جزئی : مشکلات در توجه و یا کنترل خلق و خو.
– تشنج سمت چپ : اضطراب و ناامیدی به علت مشکلات در درک و بیان.
– تشنج سمت راست : مشکلات اجتماعی و رفتار بدون فکر.
– تشنج جلوی مغز : بهم ریختگی و اقدام بدون توجه به عواقب.
عوامل ایجاد کننده صرع
صرع را می توان یک بیماری ارثی نامید البته عوامل ارثی تنها موارد ایجاد صرع نیستند اما می توان از ژنتیک به عنوان مهم ترین عامل در ایجاد صرع نام برد؛ علاوه بر این نیز عفونت های شدید در بدو تولد و دوران طفولیت را به همراه داشتک سابقه مننژیت می توان از جمله علل اصلی ابتلا به صرع نام برد؛ البته عوامل دیگری نیز در ایجاد این اختلالات نقش دارند که می توان به تومور و سکته های مغزی است به ویژه اینکه اگر فردی در دوران کودکی دچار ضربه و خونریزی های مغزی شده باشد اشاره کرد.
صرع های ارثی از دوران کودکی تا 25 سالگی بروز می کنند و اگر کسی بعد از 25 سالگی دچار صرع شود حتما باید از نظر وجود ضایعات مغزی و عروقی و تومور مورد بررسی قرار گیرد.
اقدامات پیشگیرانه
– در ماشین، کمربند را ببندید، کلاه کاسکت در موقع موتورسواری بگذارید تا جلوی ضربات سر و صرع را بگیرید.
– به مقدار کافی بخوابید.
– به تغذیه خود اهمیت دهید.
– زنان باردار مراقب فشار خونشان باشند و از عفونت های دوران بارداری جلوگیری کنند تا به مغز جنین آسیبی وارد نشود.
– بیماری های قلبی و عروقی، فشار خون بالا، عفونت و دیگر مشکلات باعث ایجاد صرع در بزرگسالی و پیری می شود.
– غربالگری ژنتیک و تشخیص قبل از تولد، یکی از راه های جلوگیری از صرع می باشد.
اقدامات ضروری اطرافیان در رابطه بافرد مبتلا به صرع
1- زمانی که برای فرد بیمار حالت تشنج به وجود بیاید لازم است تا اطرافیان وی با اقدامات ضروری در این زمان آشنایی کافی را داشته باشند؛ زیرا در این هنگام خطرات زیادی هم فرد بیمار و هم اطرافیان او را تهدید خواهند کرد. بنابراین حداکثر تلاش خود را بکنید تا اقدامان گفته شده را مو به مو انجام دهید.
2- اولین اقدام، اطمینان از امنیت بیمار و خودمان است. اگر بیمار در مکانی خطرناک مثل استخر یا بلندی قرار گرفته، وی را از محل دور می کنیم.
3- پس از برقراری امنیت با اورژانس پیش بیمارستانی (115) تماس می گیریم.
4- مانند تمامی حوادث باید در ابتدا راه هوایی بیمار امن گردد. برخلاف تصور عامه نیازی به باز کردن دهان بیمار نیست. گاز گرفتگی زبان نه تنها مشکلی ایجاد نمی کند، بلکه در صورت اعمال زور برای باز کردن دهان جهت رهایی زبان ممکن است به دندان ها آسیب وارد شود. عده ای از انگشت خود برای باز کردن دهان استفاده می کنند که می تواند به آسیب های شدید تا حتی قطع انگشت منجر گردد.
5- برای برقراری امنیت راه هوایی بیمار کافی است وی را به یک سمت برگردانیم تا ترشحات دهانی به راحتی خارج شده و وارد راه های هوایی نشود.
6- به دلیل کاهش هوشیاری و خواب آلودگی بیماران، نباید مواد غذایی یا مایعات به آن ها داد. مواد غذایی می تواند به دلیل خواب آلودگی و کاهش هوشیاری بیمار، وارد مجاری هوایی گردد.
7- بیماران تشنجی به دلیل سقوط به دنبال تشنج، مستعد آسیب به سر، ستون فقرات و در رفتگی در کتف می باشند. بنابراین در بیماری که خواب آلود است و ما از میزان آسیب ستون فقراتش اطلاع نداریم، انتقال با احتمال آسیب مهره ای انجام شود.
8- نیازی به کنترل حرکات پرشی بیمار نیست. کنترل این پرش ها دشوار بوده و می تواند آسیب رسان باشد. تنها مراقب باشید که اگر بیمار در محلی واقع شده است که احتمال افتادن دارد از سقوطش ممانعت گردد. آرام بیمار را روی زمین و یک پهلو بخوابانید و اجازه بدهید حرکاتش را انجام بدهد.
9- داروهای مصرفی و داروهای در دسترس بیمار، در صورت شک به استفاده ی خودسرانه، و مدارک بیمار (سی تی اسکن مغز یا نوار مغزی) را به اطلاع پرسنل 115 رسانده و با خود به بیمارستان ببریم.
وظایف پرستاران
1- اطراف بیمار را خلوت کنید و وی را از دید افراد کنجکاو دور نگه دارید (بیمارانی که دارای اورا (10) میباشند، فرصت دارند تا مکانی خلوت و ایمن را بیابند.)
2- در صورت امکان ، بیمار را بر روی زمین قرار دهید و اگر بیمار در ارتفاع است (مثلاً نزدیک راه پله) بیمار را از خطر سقوط محافظت نمایید.
3- سر را با استفاده از یک بالش محافظت نموده و از بروز آسیب دیدگی سر پیشگیری کنید.
4- لباس های تنگ بیمار را باز کنید.
5- هرنوع اسباب و لوازم پیرامونی را که ممکن است هنگام بروز تشنج به بیمار آسیب برساند، را به کناری انتقال دهید.
6- اگر بیمار روی تخت قرار دارد، بالش ها را برداشته و نرده های کناری تخت را بالا ببرید.
7- اگر قبل از بروز حمله اورا وجود دارد، برای کاهش احتمال گازگرفتگی زبان با لب ، یک ایروی دهانی (11) برای بیمار کار بگذارید، یا یک دستمال تمیز را چند لایه کرده و و بین دندان های او قرار دهید.
8- هرگز سعی نکنید تا فکهای بیمار را که در اثر اسپاسم به هم فشرده شده اند را به زور باز کنید و چیزی را بین آنها قرار دهید؛ نتیجه ی چنین کاری میتواند شکستن دندان ها و آسیب دیدگی زبان و لب باشد.
9- هیچ کوششی در جهت مهار یا محدود کردن حرکات بیمار در خلال تشنج نباید صورت گیرد، چون انقباضات عضلانی قوی بوده و مهار حرکات بیمار میتواند سبب آسیب دیدگی شود.
10- در صورت امکان بیمار را به یک پهلو خوابانده و سر وی را اندکی به طرف جلو خم نمایید تا زبان به سمت جلو متمایل شده، تخلیه بزاق و موکوس به راحتی صورت گیرد. اگر دستگاه ساکشن موجود می باشد، در صورت ضرورت برای پاک کردن ترشحات از آن استفاده نمایید.
11- باید به خانواده بیمار این نکته را گوشزد کرد که در صورت وجود این موارد، حتماً باید با اورژانس تماس گرفته شود:خوآب آلودگی بیش از 30 دقیقه بعد از وقوع تشنج، تشنج های مکرر (تشنج هایی که بیش از یکبار در 24 ساعت اتفاق می افتد)، طول کشیدن تشنج بیش از 5 دقیقه.
اقدامات ضروری بعد از گذراندن تشنج
- برای پیشگیری از بروز آسپیراسیون، بیمار را در همان وضعیت خوابیده به پهلو نگاه دارید. از باز بودن راه هوایی اطمینان حاصل نمایید.
- معمولاً پس از تشنج ، بیمار طی دوره ای دچار کانفیوز(12) و خوآب آلودگی می گردد.
- در خلال بروز تشنج های عمومی یا بلافاصله پس از آن، ممکن است دوره کوتاه قطع تنفس بوجود آید.
- بعد از اینکه بیمار بیدار شده و هوشیاری خود را بدست آورد، باید وی را نسبت به محیط آشنا کرد.
- اگر بیمار پس از تشنج (یا پس از غش) دچار هیجانات شدید شد، وی را به خونسردی و آرامش دعوت کرده و از وسایلی استفاده نمایید که حرکات وی را کنترل کند.
در این باره بیشتر بخوانید: تا چه حد با بیماری صرع آشنا هستید؟
تدوین و گردآوری: حسن جوانبخت
هرگونه استفاده با درج نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
