یکی از ابزارهایی که در ارتودنسی برای رفع ناهنجاری های فکی مورد استفاده قرار می گیرد، هدگیر است. ناهنجاری های فکی در صورتی با استفاده از این ابزار دندانپزشکی، برطرف می شود که در زمان کودکی یا اوایل نوجوانی اقدام گردد. بنابراین توجه به مشکلات فکی کودکانتان، می تواند از عوارض شدیدتر در آینده و همچنین هزینه های بیشتر جلوگیری کند.
هدگیر دستگاه خارج دهانی ، ارتودنسی پیشگیری
از این دستگاه معمولا برای ممانعت از رشد فک بالا در سن رشد در بیمارانی که فک بالای جلو ، صورت کشیده و یا فک پایین عقب رفته دارند استفاده می شود و جهت کنترل رشد و حرکات دندانی استفاده مي‌شود و دندان‌ها را در موقیت صحیح خود نگه می‌دارد تا فک‌های بالا و پایین به بهترین شکل بر روی هم منطبق شوند. در مواردی که دستگاه برای عقب بردن یا عقب نگهداشتن دندانهای بالا تجویز می شود. البته جهت عقب بردون دندان های آسیا و تامین فضا برای رفع بهم ریختگی سایر دندان ها نیز استفاده می شود. دستگاه ممکن است در سنین پس از رشد نیز به کار رود.
این وسیله باعث کند شدن سرعت رشد فک میشود و از هدگیر برای درمان بیمارانی استفاده میشود که با مشکل اوربایت، یعنی جلوتر بودن فک بالایی نسبت به فک پایینی و یا آندربایت، یعنی جلوتر بودن فک پایینی نسبت به فک بالایی، مواجه هستند. هدگیر به آرامی بر روی دندان‌ها فشار می‌آورد و مانع از رشد بیشتر دندان‌ها و فک بالایی شما به طرف جلو میشود.
انواع هدگیر
هدگیر با توجه به محل قرار گرفتن کش یا تسمه خارج دهانی به انواع مختلف تقسیم میشود که نوع و جهت اتصال تسمه دستگاه و همینطور فرم سیم های کمانی آن (فیس بو) ، جهت و محل اعمال نیرو به فک و دندان را مشخص می کند لذا به هیج وجه نباید توسط بیمار تغییراتی در دستگاه ایجاد شود.
اجزای هدگیر
1.فیس بو
در ابعاد مختلف برای تطابق با قوس های دندانی موجودند و بر روی دندان های مولر اول دائمی (معمولا)، اسپلینت و یا دستگاه فانکشتال قرار میگیرند.
مراحل تنظیم فیس بو:
بند های مولر و تیوب های هدگیر (و هر ضمیمه ی دیگری که ممکن است بعد ها نیاز شود) تنظیم و سمان میشود.
کمان های داخلی فیس بو در سایز های مختلف رائه می شوند که باید از تمام دندان ها بجز محل تیوب های مولر فاصله داشته باشند.(4-3mm)
به منظور جلوگیری از ایجاد کراس بایت هنگام تصحیح کلاس 2؛کمان داخلی می بایست به میزان 2mm به صورت قرینه گسترش داده شود، به گونه ای که وقتی درون تیوب یک طرف قرار میگیرد، درست بیرون تیوب طرف دیگر واقع شود.
میزان بیرون زدگی انتهای کمان درست باید در لبه ی انتهایی تیوب قطع شود تا از آزردگی بافتی پیشگیری شود.
کمان خرجی نیز باید از بافت نرم گونه چند میلیمتر فاصله داشته باشد.
هد کپ یا بند گردنی با اندازه ی مناسب انتخاب و تنظیم میشود.
توصیه میشود برای تامین نیرو از یک مکانیسم فنری استفاده شود زیرا میتوان نیرویی یکنواخت و به راحتی قابل تنظیم وارد کرد.
2.بند گردنی یا هدکپ (تکیه گاه)
از هدکپ یا بند گردنی به منظور تعیین جهت نیرو استفاده می شود و به دو صورت بالای پلن اکلوزال یا پایین پلن اکلوزال، میتوان از آن استفاده کرد.
ساعات استفاده از هدگیر
√ در روز اول استفاده از دستگاه فقط ۲ تا ۳ ساعت از دستگاه استفاده نمایید.
√ در روزهای بعدی هر روز ۱ ساعت به این مدت زمان اضافه نمایید تا بعد از یک تا دوهفته تمام مدت روز (جز در موقع غذا خوردن و مسواک زدن) از دستگاه استفاده کرده باشید.
√ پس از این مدت مواقع خوابیدن را نیز باید به ساعات استفاده از دستگاه بیفزایید تا به مدت زمان استفاده مطلوب از دستگاه هدگیر (مدت زمان توصیه شده توسط متخصص ارتودنسی) برسید.
√ هدگیر جهت موثر بودن باید حداقل ۱۶ تا ۱۸ ساعت و یا بیشتر استفاده شود.
√ حین فعالیتهای فیزیکی و یا ورزش به هیچ عنوان از هدگیر استفاده ننمایید.
√ استفاده از هدگیر معمولا در هنگام خواب نیز توصیه می گردد.
√ مدت استفاده از دستگاه در روز و طول مدت درمان توسط متخصص ارتودنسی تعیین می گردد.
نحوه گذاشتن هدگیر
روی حلقه ای که دور دندانهای آسیای بزرگ فک بالا قرار می گیرد معمولا قسمت لوله ای (Tube Headgear ) تعبیه شده است که قسمت انتهایی کمان داخلی هد گیر در داخل این تیوب قرار می گیرد.
ابتدا مقابل آینه ایستاده و هدگیر را در یک دست بگیرید و توجه داشته باشید که قسمت حلقوی کمان همیشه به سمت بالا قرار بگیرد.
با انگشت دست مخالف خود گوشه دهان را کنار زده و قسمت انتهایی سمت داخلی کمان را در امتداد لوله قرار داده و با فشار دست در درون لوله آن سمت قرار دهید.
سپس سمت مخالف را به همان روش و با کمی فشردن کمان در داخل لوله سمت دیگر قرار دهید.
حال باید قسمت گردنی یا پشت سری را به کمان فلزی متصل نمایید.
کش یا فنر پلاستیکی را پشت گردن و یا دور سر انداخته و آنرا به دور انتهای کمان خارجی در یکطرف بیندازید.
سپس در حالیکه با انگشت دست کمان بیرونی هدگیر را نگه داشته اید از سمت مقابل کش یا فنر پلاستیکی متصل شده را کشیده و به دورانتهای کمان خارجی سمت دیگر بیندازید.
استفاده از هدگیر برای ایجاد فضای بیشتر دندانی
هدگیر را میتوان برای ایجاد فضای بیشتر دندانی نیز استفاده کرد. در این نوع درمان، هدگیر را از طریق باند و تیوب‌هایی به دندان های مولر متصل می‌نماییم و این امر کمک می‌کند تا دندانهای مولر به سمت عقب در دهان جابه‌جا شوند و برای دندانهای جلویی فضایی ایجاد شود تا با استفاده از بریس و باند آن‌ها را به عقب هدایت کنیم.
استفاده از هدگیر برای نگهداری فضای دندانی
از هدگیر همچنین میتوان برای نگهداری فضای دندانی نیز استفاده کرد. به این صورت که در بیمارانی که برای بستن فاصله دندانی خود و اصلاح دندان نیش اقدام به کشیدن دندان نموده‌اند، می‌توانیم با استفاده از هدگیر از حرکت دندانهای عقبی فک بالا، به سمت جلو جلوگیری کنیم و فضای دندانی را حفظ نماییم.
لوازم متعددی معمولاً همراه با هدگیر استفاده می‌شوند، ازجمله: زنجیرهای لاستیکی یا پاورچین، فنرها، تویین بلاک، پلیت و یا ریتینرها، فیس ماسک، ضربه‌گیر لب و گونه، اپلاینس پالاتال، کشهای لاستیکی، بایونیتورها، هربست، ویلسون، توین بلاک هیبریدی و جاسپر جامپر.
نحوه نگهداری هدگیر
برای حفظ ابزارهای ارتودنسی، نظافت دقیق دندان‌ها و ابزارها بسیار مهم است. اگر مواد غذایی باقی‌مانده بین دندان‌ها و ابزارها به‌خوبی برداشته نشوند، ممکن است باعث پوسیدگی دندان و مشکلات لثه شما گردد.
√ همیشه هدگیر خود را قبل از مسواک زدن دندان‌ها درآورید.
√ برای تمیز کردن دندان‌هایی که بند ارتودنسی دارند، مسواک خود را با شیب 45 درجایی که لثه و بند ارتودنسی به هم رسیده‌اند قرار دهید و آنجا را با حرکت مچ به شکل چرخشی حداقل 10 بار تمیز کنید.
√ همیشه به یاد داشته باشید که داخل و خارج بند ارتودنسی را مسواک بزنید.
√ بقیه دندانهای خود را به‌طورمعمول مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
نیروی هدگیر توسط متخصص تنظیم می شود و شما باید کش را به همان صورت تنظیم شده استفاده شود و یا قطعه پلاستیکی را در سوراخ مخصوصی که به شما گفته شده است به میله هدگیر متصل نمایید.
√ در صورتیکه کسی بخواهد هدگیر را مثلا جهت شوخی از دهان شما خارج نماید سریعا انگشت دست را جلوی کمان خارجی هدگیر قرار دهید تا از در رفتن کش و آسیب احتمالی به صورت جلوگیری نمایید.
√ بعضی هدگیرها دارای مکانیزم ایمنی مخصوصی است که در صورتیکه با فشار کشیده شوند از محل خود خارج می شود تا قسمت میله ای آسیبی به صورت وارد نکند.
معایب هدگیر
√ از معایب این دستگاه میتوان به مشکل ظاهری و مشخص بودن آن بر روی صورت اشاره کرد.
√ همچنین امکان ضربه خوردن به دستگاه در صورت بی احتیاطی وجود دارد.
√ امروزه با کاربرد پیچ های داخل استخوانی (مینی اسکرو) دستگاههای داخل دهانی با کارکرد مشابه طراحی شده است هر چند که در همه موارد به خوبی هدگیر عمل نمی نمایند.
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است.
بیشتر بخوانید:
ابزارهای فضا نگهدار ارتودنسی چیست؟
