شاه توت یکی از میوه های بسیار خوشمزه می باشد که دارای خواص درمانی بسیاری است. با خوردن شاه توت می توانید اسهال خونی را درمان کنید و همچنین باعث تقویت قدرت حافظه می شود. در این مقاله از دکتر سلام به خواص درمانی شاه توت پرداخته ایم. توصیه ما این است که این بخش را از دست ندهید.
برزک کاشان با تولید تولید شاه توت در سطح 20 هکتار از باغات این محصول، مرکز تولید مرغوب‌ترین شاه توت کشور است.
شهر برزک در فاصله 45 کیلومتری جنوب غربی کاشان و در دامنه کوه‌های کرکس با آب و هوای معتدل و کوهستانی و طبیعت زیبا واقع‌شده است که چهار محصول گل محمدی ، شاهتوت، آلو و گردو این شهر به ترتیب از محصولات شاخص و مرغوب آن می‌باشد و از شهرت خاصی برخوردار است.
شهردار برزک کاشان در این خصوص گفت:شهر برزک مرکز تولید مرغوب‌ترین شاه توت کشور برداشت منحصر به فرد این محصول را دارد.
مسعودرضا فلاح، با اشاره به اینکه هر ساله از اوایل تیرماه تا اواخر مرداد ماه بیش از یک هزار خانوار برزکی در حال جمع آوری این محصول منحصر به فرد می‌شوند گفت: شهر برزک علاوه بر تولید 80 درصدی گل محمدی، سهم عمده‌ای از تولید شاهتوت کشور را نیز بر عهده دارد.
وی،تصریح‌کرد:با توجه به شرایط مناسب آب و هوایی و خاک غنی شهر برزک سطح زیر کشت این محصول طی سال‌های گذشته به بیش از 10 برابر افزایش یافته که با به ثمر نشستن تدریجی این درختان پیش بینی میشود برداشت این محصول امسال به بیش از 400 تن برسد.
به‌گفته وی، شاه توت مرغوب شهر برزک، علاوه بر تامین بازارهای استان اصفهان به استان‌های تهران، کرمانشاه و مرکزی نیز ارسال میشود.
شهردار برزک اظهارداشت: هر ساله گردشگران زیادی به بهانه فصل برداشت شاه توت برای تهیه این محصول به شهر برزک مسافرت و ضمن استفاده از طبیعت بکر این شهر از مکان های تفریحی و تاریخی این شهر نیز بازدید می‌کنند.
شاهتوت غذای کامل و سلطان میوه‌ها
رئیس باغ گیاهشناسی کاشان، نیز در ادامه گفت:شاه توت میوه ایی است با ارزش غذایی منحصربفرد و یکی از سه گونه جنس توت محسوب میشود.این گونه به دلیل ارزش غذایی و اهمیت کاربرد اندامهای مختلف آن در طب سُنتی، “سلطان میوه‌ها” نام گرفته‌شده‌است.
بتولی افزود: ارتفاع تاج این درخت بین چهار تا 10 متر میرسد که درنمونه‌های کُهنسال، تا ارتفاع تا 20 متر نیز گزارش شده‌است.
به گفته وی، درخت شاه توت علاوه بر میوه ارزشمند آن، به واسطه وجود برگ های درشت به رنگ سبز تیره و چتر گُسترده، اغلب از سایه آن نیز استفاده می شود.
وی، با تاکید بر اینکه جنس توت بهعنوان یکی از درختانی محسوب میشود که در بین ایرانیان مقدس و در عرف عامیانه به «درخت سید» معروف بوده‌است گفت:درختانی همچون توت سفید و شاه توت، بیشتر در کنار اماکن مقدس نظیر مساجد، امامزاده‌ها، تکیه‌ها و به ویژه اطراف چشمه‌سارها و مسیر جوی های اصلی آب کاشت می‌شده‌است.
به گفته وی، بر اساس بررسی های انجام گرفته در مناطق مختلف کاشان، میتوان به پایه هائی از درختان کُهنسال شاه توت در اطراف امامزاده بابا افضل‌الدین روستای مرق و امامزاده پیرداوود شهر قمصر اشاره‌کرد.
مسئول ایستگاه تحقیقات مناطق خشک و بیابانی کاشان، ،گفت: درخت شاه توت علاوه برتاج، پوشش متراکم، تنه‌ای با پوست قهوه‌ای، شاخه‌های جوان سبز روشن، برگ ها، متراکم و فشرده و دارای جوانه‌های ضخیم و بیضوی شکل روی ساقه آن است.
بتولی،با اشاره اینکه برگهای این درخت دارای پهنک، ساده و کنگره دار یا اره‌ای شکل به طول پنج تا 18 سانتیمتر و عرض هشت سانتیمتری است گفت: روی پهنک برگ سبز تیره و پشت آن سبز روشن است.
شکوفائی گل های شاهتوت در اردیبهشت‌ماه
بتولی، شکوفائی گل آذین شاه توت را در اردیبهشت‌ماه یادآورشد و گفت: زمان رسیدن میوه آبدار، بستگی به متوسط درجه حرارت رویشگاه گیاه دارد که معمولا از اواسط خردادماه تا اواسط مردادماه ادامه داشته‌باشد.به عبارت دیگر، هر چه هوا گرم‌تر باشد میوه آن نیز زودتر میرسد.
وی،منشاء این گیاه را آسیای جنوب غربی از جمله ترکیه و عراق دانست و گفت:در برخی منابع علمی، ایران نیز منشاء و خاستگاه شاهتوتمعرفی شده‌است.
به گفته وی، روش تکثیر این گیاه از طریق بذر،پیوند، قلمه و شاخه خوابانیدن است که بهترین شیوه تکثیر آن از طریق پیوند است زیرا نهالهای حاصل از جوانهزنی بذر، نسبت به تنشهای محیطی حساس می‌باشد در حالیکه در نمونههای پیوندی، به دلیل انتخاب پایه مقاوم در برابر تنشهای محیطی، از ماندگاری بیشتری برخوردار است.
قدمت یکصدساله کشت شاهتوت در برزک
مجری باغ گیاهشناسی کاشان، گفت: شاهتوت در بیشتر نقاط کوهستانی کاشان به‌صورت موردی بسته به علاقه و سلیقه کشاورزان آن منطقه در کنار سایر درختان مُثمر باغات میوه نظیر بادام، گردو، سیب، آلو، آلوچه، زردآلو و غیره کشت می‌شده است.
بتولی، اظهارداشت: شاهتوت بواسطه اینکه گیاهی پُرآب است، عموما در حاشیه جوی‌های اصلی مزارع کشت می‌شده است و معمولا توصیه‌می‌شود در نقاطی از کشور که دارای اقلیم معتدل،خنک و واجد بارندگی سالیانه بیش از 600 میلیمتر،باغات شاهتوت احداث شود.
وی تصریح‌کرد:بر اساس شواهد موجود، بیشترین سطح زیرکشت شاهتوت در نقاط کوهستانی کاشان، در شهر برزک متمرکز شده است.
کاربردهای دارویی و درمانی شاهتوت
رئیس باغ گیاهشناسی کاشان، گفت: ریشه این گیاه به‌صورت دم‌کرده در درمان اسهال خونی در طب سُنتی قدیم استفاده می‌شده‌است و همچنین برای دفع کرم کدو و انگل‌های روده‌ای توصیه میشود.
بتولی،استفاده از دم‌نوش برگهای این گیاه را بدلیل اینکه سرشار از ترکیبات کربنات کلسیم است، بهعنوان کاهش دهنده قند خون برای بیماران دیابتی توصیه‌کرد و گفت: ضُماد برگ ساییده شده شاهتوت نیز همراه با روغن زیتون برای ترمیم زخم‌های پوستی بویژه سوختگی‌های ناشی از آتش و حرارت مناسب است.
وی،عصاره برگ شاهتوت را دارای اثر ضد خارش بویژه برای گزش ناشی از نیش حشرات و قرمزی و سوزش آن دانست و گفت: جوشانده برگ آن برطرف کننده حالت تهوع است و بر خلاف توت سفید که برگ آن بهعنوان غذای کرم ابریشم استفاده میشود، برگهای شاه توت به دلیل مسهل بودن، برای نوغان توصیه نمیشود.
بتولی با اشاره به اینکه شاهتوت از لحاظ طب قدیم دارای طبیعت سرد و خشک است و به‌جهت داشتن تانِن، اثر قابض دارد گفت: میوه شاه توت باعث افزایش اشتها میشود و در طب قدیم برای رفع زخم‌های روده استفاده‌می‌کردند.
به‌گفته‌وی، پژوهشهای اخیر نشان داده،شاهتوت دارای اثر تقویت کننده روی هیپوتالاموس مغز بوده، به این دلیل در قدرت حافظه و افزایش یادگیری موثر است.
بتولی، افزود:بدلیل اینکه شاهتوت غذای کامل است،توصیه می شود با معده پُر مصرف نشود، چون باعث نفخ میگردد و قبل از غذا بدلیل اشتهاآوردن بودن، مصرف شود.
وی، با اشاره به اثر ضدالتهابی شاهتوت بویژه ضد التهاب دردهای مفاصل به ویژه بیماری آرتریت درماتوئید، موثر است افزود: هرگز شاهتوت را روی ماست استفاده نشود،زیرا باعث اسهال میگردد.
شاهتوت برای درمان کم‌خونی
مجری باغ گیاهشناسی کاشان، با تاکید بر اینکه میوه آبدار و رسیده شاهتوت بسیار مناسب برای افراد دارای کم‌خونی است گفت:پتاسیم موجود در میوه، باعث کنترل ضربان قلب و فشارخون میشود.
بتولی، بیشترین اهمیت کاربرد این گیاه را میوه آن دانست. میوه به رنگ قرمز تیره یا ارغوانی با مزه تُرش و شیرین و مطبوع عنوان‌کرد و گفت: خوردن میوه تازه، به‌صورت خام و پخته آن در تهیه مربا، شربت و ترشی مرسوم است.
به گفته وی، آب شاه توت بهعنوان افزودنی به صنایع غذائی، نظیر طعم دهنده و عطردهنده در بستنی‌ها و پخت انواع کیک‌ها استفاده میشود.
وی،با اشاره به‌اینکه شاه‌توت‌ها دارای کالری پایینی است و به‌ازای هر 100 گرم 43 انرژی تولید میشود گفت: شاهتوت منبع خوبی از انواع ویتامین‌هایA، B، C، E، Kو همچنین کمپلکس ویتامین BنظیرB6، نیاسین و ریبوفلاوین است.
به‌گفته‌وی، شاهتوت منبع خوبی از آنتی‌اکسیدان، فولیک اسید و سرشار از املاح معدنی پتاسیم، منگنز، کلسیم، منیزیم و آهن می باشد.
ویژگی‌های خوراکی شاه توت
رییس باغ گیاهشناسی کاشان، استفاده از آب تازه و تُرش مزه این میوه را باعث رفع عطش و بهعنوان تصفیه‌کننده خون اعلام‌کرد و گفت: میوه نرسیده آن نیز دارای اثر قابض و ضد اسهال است ولی میوه رسیده آن چون اثر ملین دارد، توصیه نمود صبح ناشتا مصرف شود تا باعث رفع یبوست شود.
بتولی، شاخصه برجسته این میوه شاه توت را ترکیب آنتی اکسیدانی آن تاکیدکرد و گفت:محققان انجمن تغذیه آمریکا بررسی کردند شاهتوت در مقایسه با 40 میوه تازه دیگر، به عنوان اولین میوه‌ای است که از لحاظ فعالیت آنتیاکسیدانی قوی معرفی نمودند به این دلیل به عنوان ضد سرطان بویژه سرطان پستان شناخته شده است.
وی،تصریح‌کرد:شاهتوت از نظر فعالیت آنتیاکسیدانی یکی از بهترین خوراکی‌هاست که دارای فیتوکمیکال‌های قوی مانند آنتوسیانین است.
خواص شاه توت فرآوری شده
به‌گفته‌وی، رنگ قرمز میوه آبدار شاهتوت به لحاظ داشتن آنتوسیانین به عنوان رنگدانه‌ای است که از این رنگ طبیعی در قدیم برای رنگرزی نخ، ابریشم و پارچه استفاده می‌شده است.
بتولی،افزود: باوجودی که شاهتوت میوه‌ای ترش و شیرین و دارای قند گلوکز و فروکتوزگزارش شده است ولی توصیه شده است بیماران دیابتی میوه خشک آن را جایگزین قند استفاده کنند.
وی افزود:شاهتوت خشک همچنین جایگزین سماق میشود و قرقره آب شاهتوت به جهت دارا بودن ویتامین C برای ورم گلو،حنجره و زخم‌ها و جوش‌های دهان (بویژه آفت دهان) موثراست.
به‌گفته‌وی، ویتامنA موجود در میوه آبدارشاه‌توت در شادابی و طراوت پوست موثراست و بخاطر داشتن تانن، در استحکام دیواره رگها و جلوگیری از خونریزی و کنترل بیماری واریس بویژه در زنان تاثیرگذاراست.
مسئوول ایستگاه تحقیقات مناطق خشک و بیابانی کاشان، گفت: آب شاه توت همراه با ماست به عنوان ماست رنگی غنی شده با عصاره شاتوت استفاده میشود و عصاره برگ آن برای درمان پارکینسون نیر مفیداست.
بتولی، با اشاره به رنگ ویژه میوه، برای برطرف نمودن رنگ در موقع خوردن میوه،چنانچه دستها را با برگ شاهتوت شسته شود، باعث از بین رفتن رنگ آن روی دست و لباس میشود اظهارداشت:چون ماندگاری این میوه کم است بصورت تازه استفاده یا فریز شود یا آب آن گرفته شود یا مربا شود چون ویتامین C ماندگاری آن کم است.
منبع: باشگاه خبرنگاران
