اسکیزوفرنی یکی از بیماری های جدی، مزمن و ناتوان کننده مغز است. تقریبا یک درصد از جمعیت در طول زندگی خود دچار اسکیزوفرنی می شوند. در این مقاله از دکتر سلام به راه های درمان و مواد غذایی مفید و مضر برای اسکیزوفرنی پرداخته ایم. با ما همراه شوید.
اسکیزوفرنی در سراسر جهان دیده می شود. شدت و جدیت علائم و وضعیت مزمن و ماندگار آن معمولاً در بیماران ایجاد از کار افتادگی و ناتوانی می کند.
داروها و سایر روش های درمانی برای اسکیزوفرنی ، اگر به طور مرتب و بنا بر تجویز استفاده شوند، می تواند به کاهش و کنترل علائم پریشان کننده بیماری کمک کند. اما، در برخی از افراد این دارو و درمان های شیمیائی کمک چندانی نمی کند و گاهی به خاطر عوارض جانبی این داروها یا سایر دلایل، درمان قطع می شود.
این بیماری معمولاً در مردها زودتر و در سنین جوانی بروز می کند. اما در خانم ها در اواخر بیست سالگی و اوایل سی سالگی ایجاد می شود. کودکان بالای ۵ سال نیز ممکن است به اسکیزوفرنی مبتلا شوند، اما بروز این بیماری قبل از دوره نوجوانی بسیار نادر است.
علائم اسکیزوفرنی
علائم خاص این بیماری شامل احساس فریفتگی، خیال‌های باطل، توهم، از بین رفتن معانی در گفتار، از بین رفتن تفکر منطقی، پراکندگی و عدم انسجام در گفتار و غیر قابل فهم بودن گفتار است.
دیدگاه اسکیزوفرنی از دنیا شامل موارد زیر می شود:
تحریف درک فرد از واقعیت
زندگی کردن در دنیایی که از توهمات و هذیان ها تحریف شده است، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی همیشه احساس ترس، اضطراب و پریشانی می کنند.
خیال و توهمات
صداهایی که فرد می شنود می تواند وصف فعالیت های او باشد، گفتگو با کسی، هشدار از خطرات قریب الوقوع، و از این قبیل.
پندارهای بیهوده
این پندارها می تواند موضوعات مختلفی داشته باشد. برای مثال، بیمارانی که از علائم نوع پارانوئید رنج می برند که تقریباً یک سوم افراد مبتلا به شیزوفرنی را تشکیل می دهند معمولاً تصور می کنند که تحت تعقیب اند یا کسی می خواهد آنها را فریب دهد، اذیتشان کند، به آنها سم بدهد، یا به آنها خیانت کند.
این بیماران، ممکن است تصور کنند که خودشان، یا یکی از اعضای خانواده یا نزدیکانشان، در مرکز این آزار و اذیت قرار دارد. بعلاوه، هذیان بزرگی و عظمت که در آن بیمار تصور می کند فردی بسیار معروف و مهم است، نیز می تواند در اسکیزوفرنی اتفاق بیفتد.
درمان اسکیزوفرنی
برای درمان اسکیزوفرنی ابتدا برای جلوگیری از پیشرفت این بیماری باید از مصرف انواع ترشیجات اعم از میوه ، غذا و لبنیات، شوری، عدس پرهیز کرده و سعی کند بر عکس علائمی که در بالا ذکر شد برخورد نماید و سپس شروع به مصرف داروهای موثر برای این بیماری کند.
در ضمن برای بهبود روال درمان این بیمار اطرافیان سعی کنند تا بیشتر با بیمار گفت و شنود داشته باشند و حتی الامکان از گوشه نشینی و در فکر فرو رفتن بیمار جلوگیری به عمل آورند.
روش های درمانی دیگری که علاوه بر دارو درمانی مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از:
بازتوانی اجتماعی
در این روش درمانی، یک گروه از متخصصان ، درمان را برنامه ریزی کرده و پشتیبانی از بیماران را در منزلشان بر عهده دارند. این برنامه بسیار تاثیرگذار و موفقیت آمیز است.
بازتوانی حرفه ای
در این روش بیماران بابت کاری که انجام می دهند دستمزد می گیرند. این روش تاثیر خوبی در بهبودی آن ها دارد. پیشرفت قابل توجهی پس از گذشت یک سال مشاهده می شود.
با این روش اعتماد به نفس بیمار تقویت و به سوی زندگی سوق داده می شود. بازتوانی حرفه ای شامل روان درمانی شغلی، رهنمودهای شغلی، روش های کنترل مالی، نحوه استفاده ی حمل و نقل عمومی و فراگیری مهارت های ارتباطی در محیط کار است.
درمان شناختی رفتاری
این روش با هدف کاهش توهم و هذیان در رفع نشانه های مثبت و منفی بیمار موثر است. این روش با استفاده از تمرین های ذهنی و خود مراقبتی، توانایی های بیمار را جهت تفکر طبیعی ارتقاء می بخشد. بیماران آموزش می بینند که هذیان ها را عاقلانه بررسی و به روشی هوشمندانه آن ها را کنترل کنند.
درمان روانی اجتماعی
در روش درمانی روانی-اجتماعی مکانیسم هایی برای اداره و کنترل ابعاد مختلف بیماری اسکیزوفرنی مورد استفاده قرار می گیرد. درمان ها به مبتلایان امکان حضور در محل کار و اجتماع را خواهند داد.
در روش درمانی روانی اجتماعی از بیمار خواسته می شود تا برنامه دارویی خود را در محل کارش قرار دهد و این امر خود باعث می شود دفعات عود بیماری و بستری شدن در بیمارستان کاهش یابد.
درمان گیاهی اسکیزوفرنی
در علم طب سنتی از علائم اسکیزوفرنی می توان استدلال بر بیماری سودا که یکی از بیماری های طحال می باشد نمود. جنیگوبیلوبا یک داروی گیاهی است که وقتی به رژیم درمانی ضد سایکوز افزوده می شود عوارض جانبی داروها را کاهش داده و نشانه ها را برطرف می سازد.
تغذیه و اسکیزوفرنی
شیوع بیشتر مشکلات تغذیه‌ای در بیماران اسکیزوفرن به رفتارهای نادرست تغذیه‌ای و عوارض داروهای روان گردان نسبت داده می‌شود. برخی مطالعات حاکی از آن است که وزن بیماران اسکیزوفرن قبل از شروع بیماری مشابه همسالانشان بوده، اما با شروع بیماری شروع به وزن‌گیری کرده‌اند. به علاوه، مشکلات تغذیه‌ای موجب تشدید عوارض روانی بیماری می‌شود، بنابراین ارتباط تغذیه و بیماری اسکیزوفرن دوطرفه است.
رفتارهای نادرست تغذیه‌ای علاوه بر عوارض جسمی موجب شدت یافتن مشکلات روحی می‌شود به طوری که افزایش مصرف قندهای تصفیه شده، گوشت قرمز و تخم‌مرغ و کاهش دریافت لبنیات با شیوع بیشتر افسردگی و سایر مشکلات اسکیزوفرنی همراه است. ارتباط منفی بین مصرف حبوبات، ماهی و غذاهای دریایی با شدت اسکیزوفرنی هم مشاهده شده است. دریافت بالای اسیدهای چرب اشباع، غذاهایی با نمایه گلایسمی بالا و دریافت پایین اسیدهای چرب امگا-۳ هم ممکن است علائم را بدتر کند.
مطالعه بیماران اسکیزوفرن در ایران حاکی از مصرف بیشتر نوشابه‌های گازدار و مصرف کمتر روغن‌های گیاهی و مغزها در آنها است که موجب کاهش دریافت آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب ضروری می‌شود. به علاوه، شیوع چاقی هم در این بیماران بالاتر است.
استرس اکسیداتیو که در ایجاد بسیاری از بیماری‌ها نقش دارد، در این بیماران بالاتر می‌باشد که ممکن است ناشی از افزایش پراکسیداسیون در فاز حاد بیماری، افزایش مصرف سیگار یا درمان طولانی مدت با داروهای روان گردان باشد. به علاوه، برخی محققین بر این باورند که استرس اکسیداتیو با صدمه به سیستم عصبی مرکزی ممکن است در ایجاد بیماری اسکیزوفرن نقش داشته باشد.
مواد غذایی مفید در اسکیزوفرنی
ساردین، ماهی خال مخالی، ماهی آزاد و کیلکا از منابع غنی اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که ممکن است در مبتلایان به اسکیزوفرنیا تحلیل رفته باشند. جانشین کردن آب میوه‌های کم کالری به جای نوشیدنی‌های قندی برای افرادی که دچار خشکی دهان و تشنگی ناشی از مصرف دارو هستند، توصیه می‌گردد. غلات صبحانه، نان‌ها، برنج و ماکارونی سبوسدار دارای مقدار قابل توجهی ویتامین‌های گروه B هستند. کمبود این ویتامین‌ها باعث برانگیختن و تشدید علائم اسکیزوفرنی می‌شود.
مواد غذایی که باید در اسکیزوفرنی پرهیز شوند
غذاهای تهیه شده از گندم و فرآورده‌های لبنی گاه باعث تشدید علائم اسکیزوفرنی می‌شوند. در برخی افراد حذف این مواد از رژیم غذایی می‌تواند باعث بهبود علائم بیماران شود. کره، مارگارین و روغن، توسط افرادی که از فنوتیازین و دی‌بنزودیازپین استفاده می‌کنند، بایدکاهش یابد زیرا افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند در معرض خطر افزایش وزن قرار دارند.
سندرم متابولیک و اسکیزوفرنی
شایع‌ترین اختلال مرتبط با تغذیه در بیماران اسکیزوفرن، سندرم متابولیک است که شامل چاقی شکمی، سطح بالای قند، چربی و پرفشاری خون است. شایع‌ترین عوارض مشاهده شده این سندرم در این بیماران چاقی، دیابت و هیپرلیپیدمی می‌باشد.
پیشنهاداتی برای بهبود سلامت عمومی و کاهش خطر سندرم متابولیک در بیماران اسکیزوفرن:
بهترین راهکار توصیه رژیم DASH است. این رژیم توصیه به دو برابر کردن مصرف میوه و سبزی و افزایش دریافت غلات کامل و لبنیات کم چرب می‌کند. به علاوه، مصرف چربی‌ها، به ویژه چربی‌های اشباع و کلسترول را محدود می‌کند. بنابراین:
۱- مصرف لبنیات کم چرب به ویژه از نوع پره یا پروبیوتیک را افزایش دهید.
۲- روزانه حداقل ۲۵ گرم سویا مصرف کنید. سویا در کنترل وزن و چربی‌های خون نقش مهمی دارد.
۳- وزن خود را در محدوده طبیعی نگه دارید. اگرچه کاهش وزن از طریق کاهش دریافت غذا در این بیماران دشوار است، اما می‌توان با انتخاب‌های صحیح غذایی خطر اضافه وزن را کاهش داد. همواره باید در نظر داشت که گرسنگی عامل محرک در اختلالات روانی به شمار می‌رود و یک بیمار اسکیزوفرن هرگز نباید گرسنه بماند. افزایش مصرف سبزیجات و میوه‌جات و استفاده از غلات سبوسدار کمک‌کننده است.
۴- فعالیت بدنی خود را افزایش دهید. افزایش فعالیت بدنی کمک موثری به کنترل وزن می‌کند.
۵- از مصرف قندهای ساده خودداری کنید. بیماران اسکیزوفرن علاقه زیادی به مصرف قندهای ساده دارند که عامل خطر مهمی است. به منظور کاهش مصرف قندهای ساده باید قند، شکر، آب‌نبات و شکلات‌های شیرین را از دسترس آنان دور کرد و به جای آن از خرمای خشک، توت خشک و یا کشمش استفاده نمود. نوشیدنی‌های حاوی قند و نوشابه‌های کربناته نیز باید با آب‌میوه‌های طبیعی و لبنیات جایگزین شوند.
۶- دریافت اسیدهای چرب امگا-۳ را افزایش دهید. دریافت امگا-۳ علاوه بر کمک به کنترل وزن و چربی‌های خون در بهبود اختلالات روانی هم موثر است. آجیل، روغن کلزا و ماهی‌های چرب منابع خوب امگا-۳ هستند که باید به مقدار کنترل شده‌ای مصرف شوند.
۷- مصرف روغن‌های جامد، کره، مارگارین و گوشت‌های قرمز را به حداقل برسانید.
منبع: نبض ما
