در بدن شما هر روز سلول های سرطانی شروع به رشد می کنند و به وسیله سیستم ایمنی بدن کشته و نابود می شوند؛ اما در برخی موارد از بین بردن این سلول ها ممکن نیست و در صوت عدم تشخیص، توده سرطانی بزرگی را به وجود می آورند و شما را به سرطان مبتلا می سازند. سرطان تخمدان را می توان یکی از انواع خطرناک ترین سرطان را نام برد که امروزه به دلیل تلاش های دانشمندان زمینه های درمان آن به وسیله رگ زایی فراهم شده است. بادکتر سلام همراه باشید.
رگ زایی و درمان سرطان
آنزیوژنز در بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیک و پاتولوژیک از جمله رشد تومور دخالت دارد. بنابراین رگ زایی درمانی، می تواند روش کارآمدی برای درمان سرطان محسوب گردد. بدین منظور شناسایی جنبه های مختلف آنزیوژنز در تومور بسیار مهم است. تکوین رگهای عملکردی در درون تومورها برای رشد آن ضروری است، رگ زایی در تومور با میانجیگری مولکولهای مختلف القا می‌شود. تعادل بین عوامل پیشبرنده و مهار کننده رگ زایی این فرآیند را بهشدت کنترل میکند، این واقعیت منجربه طراحی عوامل درمانی بر علیه رگ زایی در تومور شده است.
اخیرا مهار کنندههای رگ زایی بهصورت درونزاد (همچون اینترلوکین-8) و برونزاد (نظیرAvastin) طبقهبندی شده اند. این عوامل با تشکیل رگها به صورت نرمال در بسیاری از فرآیندهای پاتولوژیک تداخل می کنند. علاوه بر آن مشخص شده است که درمان تومور به وسیله ترکیبی از عوامل ضد رگ زایی و ضد سرطانی میتواند از کاربرد هر یک به تنهایی موثرتر باشد. همچنین به علت عدم موتاژنیک بودن سلولهای اندوتلیالی طبیعی امکان مقاوم شدن این سلولها به عوامل ضد رگ زایی بسیار اندک است و از آنجایی که رشد و پیشرفت تومور وابسته به تکوین عروق خونی در آن است بنابراین مهار رگ زایی روش مناسبی برای درمان تومور میباشد.
سرطان تخمدان
سرطان تخمدان (به انگلیسی: Ovarian cancer) نوعی از سرطان است که از تخمدان شروع می‌شود.
ابتلا به سرطان رابطه مستقیمی با سبک زندگی شما دارد؛ سرطان موجب به وجود آمدن سلول هایی در بدن شما می شود که بدون هیچگونه کنترلی شروع به تقسیم می کنند و حجم عظیمی از یاخته های سرطانی را به وجود می آورند. در ابتدا تشخیص سرطان ممکن نیست؛ اما با پیشرفت سرطان احتمال بروز علائم بیشتر می شود. علائم می‌توانند شامل نفخ، درد لگن، تورم شکم، و دیگر علائم باشند. نواحی که احتمال گسترش سرطان به آن‌ها وجود دارد شامل این موارد هستند:
- دیوارهٔ شکم
- غدد لنفاوی
- ریه‌ها
- کبد
خطر ابتلاء به سرطان تخمدان در کسانی که بیشتر تخمک‌گذاری می‌کنند بیشتر است؛ بنابراین کسانی که هیچ وقت فرزندی نداشته‌اند در معرض خطر بالاتری هستند. همچنین کسانی که تخمک گذاریشان در سنین پایین‌تری آغاز می‌شود یا در سن بالاتری یائسه می‌شوند نیز در معرض چنین خطری هستند.
سرطان تخمدان و رگ زایی
1- استفاده از جوانه زنی در رگ زایی (sprouting angiogenesis)
رگ زایی یا شکل گیری مویرگهای جدید از رگهایی که وجود داشته اند از مدتها قبل به عنوان مکانیزم اصلی رگزایی در طی مراحل تکوین طبیعی و سرطانها محسوب می گردد. جوانه رگی به وسیله سلول راسی که دارای فیلی پودیاهای زیادی است به سمت تحریک کننده های رگ زایی هدایت می‌شود. در پی سلول راسی،رسلول هایی با عنوان سلول های ساقهای قرار دارند که تقسیم می شوند و باعث طویل شدن جوانه می گردند. سلولهای راسی دوجوانه کناری می توانند با یکدیگر بپیوندند و تولید جوانه رگی بزرگتری را نمایند این روند به وسیله ماکروفاژها میانجیگری می‌شود. سپس رگهای جدید تغییر مدل داده و سلولهای دیواری رگها را تشکیل میدهد.
2- نوع vascular co-option در رگ زایی
عبارت است ازنفوذ سلولهای سرطانی به بافتهای سالم در طی این فرآیند رگهای موجود از به وسیله سلولهای سرطانی مهاجرت کرده به کار گرفته می‌شوند تا رگهای جدید ایجاد گردد. این روند را می توان بخشی از فرآیند تهاجم نیز به شمار آورد.
3- نوع vascular intussusecption در رگ زایی
شامل شکلگیری رگهای جدید به وسیله تهاجم سلولهای اندوتلیال، شکلگیری و تقسیم داخل لومنی آن‌ها میباشد. رگزایی داخلی اولین بار درتکوین رگ های فیزیولوژیکی شرح داده شد ولی اخیرا مشاهده شده است که در رگزایی توموری نیز دخالت دارد. پیشنهاد می گردد که رگ زایی با واسطه جوانه زنی برای ایجاد سریعتر رگها به رگزایی داخلی تغییر می یابد. مکانیزم مولکولی این فرآیند هنوز روشن نیست.
4- رگ زایی تقلیدی (vasculogenic mimicry)
شامل فرآیندی است که طی آن سلولهای سرطانی جایگزین سلولهای اندوتلیال می شوند و تولید لومن می کنند. این نیز شامل فرآیندی طبیعی در رگزایی نرمال می باشد که در سرطانها نیز رخ میدهد.
5- رگ زایی با استفاده از سلول های بنیادی و مغز استخوان (bone marrow-derived vasculogenesis)
شامل به کارگیری سلولهای پیش ساز اندوتلیالی با منشا مغز استخوان در گردش خون و تجمع آن‌ها به صورت رگهای خونی میباشد. مطالعات با استفاده از سلولهای مغز استخوان که با پروتئین سبز فلوروسنت نشانه گذاری شده بودند نشان داد که کمتر از یک درصد سلولهای اندوتلیالی دیواره عروق از این سلولها تشکیل می شوند. برخی از مطالعات نیز نشان میدهد که این سلولها با سلولهای اندوتلیال دیواره عروقی یکپارچه نمی شوند و فقط در اطراف آن‌ها در فضای دور عروقی باقی می مانند. بنابراین پیشنهاد شده است که سلولها با منشا مغز استخوان به صورت پاراکرین رگ زایی را حمایت میکند.
6- سلولهای شبه بنیادی سرطانی ایجاد کننده عروق (cancer stem-like cell derived vasculogenesis):
در سال 2010 تمایز سلولها شبه بنیادی به سلولهای اندوتلیال را در محیط برونتنی گزارش نمودند. بنابراین می توان عنوان نمود که سلولهای بنیادی سرطانی با اتحاد با دیواره رگهای موجود و تمایز به سلولهای اندوتلیالی میتواند در رگزایی در تومور شرکت داشته باشد.
7- رگ زایی با هدایت سلولهای میلوئیدی (myeloid cell-driven angiogenesis)
سلولها میلوئیدی مشتق شده از مغز استخوان نیز می توانند بر روند رگ زایی در تومور موثر باشند. به خصوص منوسیت/ ماکروفاژ نیز در روند رگزایی اثر دارد و میتواند از نظر فتوتیپی قطبی شوند و در اینحالت اثرات مخالفی داشته باشند. منوسیت/ ماکروفاژ M1 عامل ضد رگ زایی است ولی بر عکس منوسیت/ ماکروفاژ M2 عامل رگزا است که مواد رگزا و تومورزای زیادی را ترشح می‌کنند و مهار این سلولها می تواند باعث توقف رشد توموری گردد.
روش درمان رگ زایی
بطور معمول عادی ترین روش درمان که برای انواع سرطان ها مورد استفاده قرار می گیرد شیمی درمانی است. اما رگ زایی روشی است که دانشمندان به تازگی برای درمان سرطان تخمدان به آن پی برده اند.
ضد رگ زایی درمانی در تومور عبارت است از مهار تشکیل رگهای جدید در تومور و یا هدفگیری رگهایی که از قبل تشکیل شدهاند، روش ضد رگزایی درمانی منجر به طراحی و تکوین ترکیباتی شده است که رشد تومور را بهو سیله بلوکه کردن توانایی تشکیل رگ های تغذیه کننده و یا هدف گیری رگهای موجود مهار می کند، اساس طراحی این عوامل بر این واقعیت استوار است که رگهای درونی تومور از نظر فنوتیپی با رگهای موجود در ارگانهای طبیعی تفاوت دارند، بنابراین به طور انتخابی به وسیله آنتی بادی ها و لیگاندها قابل شناسایی هستند.
بر این اساس طی دو دهه گذشته عواملی برای هدفگیری رگ زایی در تومور ساخته شده است. بیشتر این عوامل به صورت غیر مستقیم عمل می کنند و فاکتورهای رشد رگ زایی را از گردش خون حذف می کنند و یا با رسپتورهای و پیامرسانی این فاکتورهای رشد تداخل ایجاد می نمایند، گروهی دیگر از عوامل ضد رگ زایی آنژیواستاتیک هستند و مستقیما بر اندوتلیوم اثر گذاشته و مسیرهای تنظیم سلولی را مستقل از سلولهای توموری متاثر می کنند.
به نظر می رسد درمانهایی که مستقیما سلولهای اندوتلیالی پایدار را هدفگیری می کنند، خطر کمتری را از نظر ایجاد مقاومت به داروها در پی دارند و از این لحاظ مشکل مقاوم شدن تومورها نسبت به درمانها بر طرف می شود. مهار کننده ها می توانند رگ زایی را در مراحل تکثیر سلولهای اندوتلیالی، اتصال به ماتریکس خارج سلولی و مهاجرت آن‌ها مهار کنند، همچنین این عوامل قادر به مهار متاستاز و تهاجم سلولهای توموری از طریق بلوکه کردن ماتریکس خارج سلولی میباشند.
ماتریکس خارج سلولی برای تهاجم، مورفوژنژ و تمایز و پایداری سلولهای اندوتلیال مورد نیاز میباشد بنابراین عوامل ضد رگ زایی می توانند متاستاز را که مسئله مهمی در مباحث مربوط به درمان سرطانهای بدخیم میباشد نیز مهار کند.
به هرحال پیشرفت این روش امیدوار کننده به علت فقدان دانش کافی در باره مسیر عملکرد ترکیبات موثر بر این روند در مراحل بسیار ابتدایی است. رگ زایی یک روش نو ظهور است و دست یابی به نتایج بهتر از این روش نیازمند صرف وقت بیشتر و تحقیقات گسترده تر در این رابطه است.
در این باره بیشتر بخوانید: نشانه های خطرناک سرطان تخمدان
هرگونه کپی برداری با درج نام دکتر سلام مجاز است
