دیورتیکول رحمی چیست؟ رحم یکی از اندام های جنسی در زنان است و فعالیت های متعددی را بر عهده دارد که از مهم ترین آنها می توان به انجام عمل لقاح در این اندام اشاره کرد. بروز حالت عادت های ماهانه و قاعدگی نیز به دلیل ریخته شدن دیواره رحم است که علل مربوط به خود را دارد. دیورتیکول از جمله اختلالاتی است که سلامت رحم را تهدید می کند؛ در این مطلب قصد داریم تا به بررسی علل ابتلا و روش های درمان این اختلال بپردازیم؛ با دکتر سلام همراه باشید.
نگاهی کلی به دیورتیکول
ديورتيكول كيسه كوچكي است با گردني باريك كه برآمده شده و از ديواره روده بيرون مي زند. ديورتيكول ها يعني چند ديورتيكول. ممكن است در هر جايي از روده به وجود آيند، اما اغلب در كولون (كه گاهي روده بزرگ ناميده ميشود) ايجاد ميشوند.اغلب در بخشي از كولون كه به ركتوم منتهي ميشود و در آنجا مدفوع سفت تر ميشود ايجاد مي شوند. ركتوم در سمت چپ شكم قرار دارد. ممكن است در طول زمان چندين ديورتيكول ايجاد شوند.در برخي از افراد نهايتا تعداد زيادي ديورتيكول ايجاد ميشود. ايجاد ديورتيكول رايج است. رواج آنها در افراد مسن بيشتر است. تقريبا بيش از نيمي از انگليسي ها تا سن 50 سالگي ديورتيكول دارند. از هر 10 نفر 7 نفر تا رسيدن به سن 80 سالگي ديورتيكول خواهند داشت.
دیورتیکول رحم
ديورتيكول حقيقي رحم يك آنومـالي بـي انـدازه نـادر ، بـه صورت يك ساختمان توبولار متصل بـه حفـره رحـم اسـت كـه انتهاي آن به شكل بـن بـست مـي باشـد. در مـورد علـت بـه وجود آمدن اين عارضه اتفاق نظـر وجـود نـدارد. برخـي اعتقـاد دارند كه آندومتريوز يا آدنوميوز مي توانند سبب تضعيف ميومتر و ايجـاد ديورتيكـول شـوند ولـي ديورتيكـول حقيقـي رحـم احتمــالا” از دوپليكاســيون منطقــه اي قــسمت ديــستال مجــراي ساكولاسـيون رحـم كـه در مولرين يك طرف ناشي مي شود.
آن ديواره از لايه نازكي از ميومتر تشكيل شده و احتمالاً به علت صدمه قبلي به رحم (كورتاژ يا جراحي رحمي) ايجاد مـيشـود و ناهنجاري نميباشد و از ديورتيكول متفاوت است.
سابقه ابتلا به دیورتیکول رحم
دیورتیکول انواع مختلفی دارد که قسمت های متعددی در بدن فرد به وجود می آیند اما دیورتیکول رحمی نوعی نادر به شمار می آید البته این امر نشان از عدم گسترش این بیماری نیست! علت اصلی عدم وجود علائم مشخص در بروز این اختلال است که تشخیص آنرا با مشکلاتی رو به رو ساخته است.
در سال 1984 Engel وRushovich در مقاله خود موردي از ديورتيكول رحم را كه به محوطه آندومتر مرتبط بود در يـك خانم نولي پار گزارش كردند. نامبردگان مـدعي شـدند كـه ايـن هـم چنـين بيمار دومين مورد گزارش شده در اين باب اسـت. در سال 2004 مـوردي از ديورتيكـول رحـم، در يـك خـانم 54 سـاله يائـسه كـه سـبب خـونريزي غيـر طبيعـي رحمـي در غيـاب هورمون درماني جايگزين شده بود، گزارش شد كه تشخيص داده شـده بـود.
از جمله روش های تشخیص دیورتیکول می توان به استفاده از سونوگرافی سه بعدی اشاره کرد که از دقت بسیار بالایی برخوردار است. نويسندگان اين مقاله مدعي شدند كـه ايـن سـومين مـورد منتـشر شده و اولين مورد تشخيص داده شده با سونوگرافي سـه بعـدي و اگرچـه كـه مـا در جـستجوي خـود هيستروسكوپي مي باشد. چند گزارش موردي ديگر مربوط به سال هـاي 1953 دو مـورد و 1968 يافتيم كه چون بسيار قديمي بودند حتي خلاصه مقالات آن ها نيز موجود نبود. در اين جا مجددا” اهميت توجه به ناهنجاري هاي مادرزادي مولرين در هنگام مواجهه با مواردي چون خونريزي غيـر طبيعـي رحمي، درد لگني، نازايي و حاملگي هاي عارضه دار و اطلاع ازنحـوه تــشخيص و اداره آن هـا قبــل و بعـد از بــه وجـود آمــدن عوارض مرتبط مورد تاكيد قرار مي گيرد.
علائم بروز دیورتیکول رحمی
از هر 4 نفري كه ديورتيكول دارند در 3 نفر علامت يا مشكلي وجود ندارد. اصطلاح ديورتيكولوز يعني ديورتيكول ها وجود دارند اما عارضه يا مشكلي ايجاد نكرده اند.در اغلب موارد، چون علائمي وجود ندارد فرد متوجه وجود ديورتيكول ها نميشود.گاهي ممكن است به صورت تصادفي در نتيجه دادن آزمايشاتي مثل كولونوسكوپي يا باريوم انما براي دلايل ديگر شناسايي شوند.
علائم بيماري ديورتيكولي مي تواند مشابه بيماري كه سندروم روده تحريك پذير (IBS) ناميده ميشود باشد. با اين وجود،IBSمعمولا افراد جوان را تحت تاثير قرار مي دهد.بنابراين، علائمي كه معمولا در جوانترها به وجود مي آيد بيشتر به خاطر IBS و علائمي كه در پيرها به وجود مي آيد به احتمال زياد به خاطر بيماري ديورتيكولي است. با اين وجود، در برخي موارد به سختي مي توان تشخيص داد علائم به خاطر يبماري ديورتيكولي است يا IBS.
علل بروز دیورتیکول رحمی
- كورتاژ
- جراحي رحمي
روش های تشخیص دیورتیکول رحمی
1- یوروتروسکوپی:
می‌تواند قدم بعدی پس از ارزیابی‌های اولیه باشد. به وسیله آن می‌توان پاتولوژی‌های موجود در مجرا و مثانه را بررسی و به‌طور تی‌پیک سوراخ دیورتیکول داخل مجرا قابل رویت است. حساسیت این روش پایین بوده و در یک مطالعه بر روی 68 بیمار فقط در 6/42% سوراخ دیورتیکول دیده شد.
2- VCUG:
یک روش نسبتا راحت بوده و رادیولوژیست‌ها به‌خوبی با آن آشنا هستند. از طریق کاتتر مجرا ماده حاجب تزریق می‌شود که به داخل دیورتیکول نفوذ کرده و قابل رویت می‌شود. اشکال مهم این روش عدم امکان تعیین محل سوراخ دیورتیکول است.
3- سونوگرافی:
به‌طور روزافزونی سونوگرافی جهت بررسی ابنر مالیتی‌های مجاری ادرار استفاده می‌شود. یورترا از طریق ترانس ابدومینال- پرینه‌ال، ترانس واژینال، ترانس انال و ترانس یورترال قابل ارزیابی است. در روش ترانس ابدومینال مثانه باید پر باشد و حساسیت کمی جهت تشخیص دیورتیکول دارد.
روش ترانس واژینال حساسیت بیش‌تری دارد. اما جهت بررسی، یورترا باید کاملا توسط پروب فشرده شود در نتیجه آناتومی دیورتیکول دستخوش تغییر می‌شود. در یک مطالعه بر روی 255 بیمار با مشکوک به دیورتیکول یورترا، سونوگرافی واژینال 10 مورد دیورتیکول را مشخص کرد. سونوگرافی اندویورترال بیش‌ترین حساسیت را دارد ولی گران بوده و به‌راحتی قابل دسترسی نیست. بیش‌ترین مشکل در روش‌های مختلف سونوگرافی Resolution پایین بافت نرم و وابستگی به میزان مهارت سونوگرافیست است.
4- MRI:
در حال حاضر روش تصویربرداری انتخابی برای تشخیص دیورتیکول بوده و هم‌چنین اطلاعات آناتومیک دقیق و تصاویر بارز و رزلوشن بالا به‌دست می‌دهد.
روش های درمان دیورتیکول رحمی
دیورتیکول نوعی کیسه است که در اطراف اندام هدف نمایان می شود. به همین سبب برداشتن این اندام و یا از بین بردن آن؛ مناسب ترین روش برای درمان است.
برداشتن دیورتیکول به روش جراحی و بازسازی مجدد مجرا استاندارد طلایی است. بیمارانی که علایم مختصر و کمی دارند می‌توان به‌طور کانزرواتیو درمان کرد. درمان عفونت ادراری و در صورت عفونت ادراری راجعه کموپروفیلاکسی لازم است. در مواردی که دیورتیکول یورترا بدون علامت بوده و به‌طور اتفاقی در معاینات بالینی کشف می‌شود، نیاز به جراحی نبوده و فقط بیمار باید Follow up شده و عوارض و مشکلات ناشی از دیورتیکول که ممکن است در آینده بیمار با آن مواجه شود توضیح داده شود.
درمان جراحی برای بیمارانی که علایم مشکل‌ساز داشتند و به درمان‌های نگه‌دارنده و غیر جراحی پاسخ نمی‌‌دهند لازم است. تکنیک‌های مختلفی در این رابطه ارایه شده است شامل:
- ترانس یورترال
- باز کردن و مارسوپیلیزاسیون
- برداشتن دیورتیکول به طریق ترانس یورترال با چاقوی الکتریکی
- الکتروکواگولاسیون ترانس یورترال و پرکردن دیورتیکول با موادی مانند سلولز یا تفلون
در این باره بیشتر بخوانید: علل برداشتن رحم و تخمدان کدامند؟ عوارض این کار چیست؟
هرگونه کپی برداری با درج نام دکتر سلام مجاز است
