دیابت را می توان از جمله بیماری های شایع در سرتاسر دنیا نام برد. علل ابتلا به دیابت متفاوتند، اما شایع ترین علت ابتلا به دیابت مربوط به ژنتیک افراد است که از والدین به فرزندان انتقال می یابد. ابتلا به دیابت عوارض مختلفی را برای فرد در پی دارد که از جمله خطرناک ترین آنها می توان به رتینوپاتی دیابتی اشاره کرد. در ادامه به بررسی علل ابتلا به این بیماری و روش های درمان آن خواهیم پرداخت. با دکتر سلام همراه باشید.
ديابت يا بيماي قند به علت ناتواني بــدن در توليــد يــا بــه كــارگيري انـسولين پديــد مــيآيــد. انــسولين مـاده اي اسـت كـه در بـدن توسـط لوزالمعده توليد مي شـود و باعـث ميشود قند يا به عبـارتي مهمتـرين منبــع انــرژي بــدن مــورد اســتفاده سلولها قرار گيرد. اگر مبتلا به ديابت هستيد، بدن شما نميتواند بدرستي از قند موجود در خونتان استفاده كند، در نتيجه غلظت قندخون افزايش مـييابـد.قند خون بالا ميتواند سبب پيدايش تغييراتي در رگهاي كوچك بدن شود و از اين طريق ديابت روي بينايي اثر ميگذارد.
رتینوپاتی
رتینوپاتی را می توان از جمله خطرناک ترین عوارض ابتلا به دیابت دانست. اندام این عارضه هدف این عارضه چشم است! رتینوپاتی عروق چشم را تحت تاثیر قرار می دهد؛ این عارضه موجب آسیب رسیدن به شبکیه چشم می شود؛ شبکیه یا رتین از جمله اصلی ترین قسمت های چشم است و انجام اعمال متفاوتی را بر عهده دارد.
كارهايي كه قسمت هاي مختلف چشم مثل عدسي، قرنيه و… انجام مي دهند براي ايجاد يك تصوير دقيق و روشن روي شبكيه است تا اثر آن به مغز ارسال شود و ما بتوانيم ببينيم. آسيب به اين قسمت سبب ايجاد رتينوپاتي مي شود. ابتلا به اين مشكل در بيماران ديابتي سبب نابينايي مي گردد. اگر مبتلا به ديابت هستيد، به خاطر داشته باشيد كه روشهاي تشخيصي و درماني جديدي براي تشخيص زودرس و درمان سريع مشكلات بينايي وجود دارد كه مي توان از پيشرفت ضايعات چشمي جلوگيري نمود.
بررسی انواع رتینوپاتی
رتینوپاتی زمینه ای مرحله اول
رتینوپاتی دیابتی است. در این مرحله عروق کوچک در پرده شبکیه صدمه دیده و مایع یا خون از آنها نشت میکند . مایع نشت کرده باعث تورم پرده شبکیه شده و یا رسوباتی بنام اگزودا را ایجاد مینماید.با اینکه این مرحله معمولاً روی دید تاثیری نمیگذارد اما ممکن است بعداً به مراحل شدیدتری که منجر به کاهش دید میشود تبدیل شود. از این رو رتینوپاتی زمینه ای به عنوان یک علامت هشداردهنده محسوب میشود.
گاهی مایعی که نشت کرده است در مرکز دید جمع میشود. مرکز دید مسئول دیدن جزئیات ریز اشیا میباشد (مثلاً حروف یا اعداد). این مسئله بنام تورم مرکز دید خوانده میشود و ممکن است سبب شود خواندن یا انجام کارهای نزدیک مشکلتر شود.
رتینوپاتی پرولیفراتیو (تکثیری)
حالتی است که رگهای خونی جدید و غیرطبیعی بروی سطح شبکیه رشد میکنند. این پدیده “نئوواسکولاریزاسیون – Neovascularization” خوانده می شود. این عروق جدید دیواره ضعیفتری داشته و شکننده هستند و ممکن است منجر به خونریزی شوند. زجاجیه ماده شفاف و ژله مانندی است که مرکز چشم را پر میکند. خون نشت کرده باعث کدر شدن زجاجیه شده و بصورت نسبی عبور نور را از مردمک به پرده شبکیه را مانع میشود در نتیجه تصویر تار و درهم می شود.
رگهای خونی غیرطبیعی همچنین ممکن است اطراف مردمک ، روی عنبیه (قسمت رنگی چشم) رشد کرده و با افزایش فشار داخل چشم باعث ایجاد آب سیاه شود. رتینوپاتی دیابتی تکثیری پرولیفراتیو، شدیدترین نوع بیماری شبکیه ناشی از دیابت میباشد. حدود ۲۰% افراد دیابتی به آن مبتلا میشوند.
علائم ابتلا به رتینوپاتی
معمولاً در مرحله رتینوپاتی زمینه ای علامتی وجود ندارد. اگرچه ممکن است در صورت ایجاد تورم مرکز دید تاری دید بصورت تدریجی ایجاد شود. شما ممکن است هرگز به تغییر میزان دید خود پی نبرید. معاینه چشم پزشکی تنها راهی است که به کمک آن می توان تغییرات داخل چشم شما را پیدا کرد.
وقتیکه خونریزی ایجاد میشود دید شما تار شده، لکه هایی در آن پیدا میشود و حتی ممکن است بکلی دید شما از بین برود. رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو اگرچه بدون درد است اما شکل شدیدی از بیماری است و نیازمند توجه پزشکی فوری است. حاملگی و افزایش فشار خون ممکن است رتینوپاتی دیابتی را تشدید کنند.
روش های تشخیص بیماری رتینوپاتی
بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه چشمی در فواصل منظم میباشد که توسط چشم پزشک بایستی انجام شود. رتینوپاتی بسیار شدید ممکن است کاملاً بدون علامت باشد. بیماری را میتوان با درمان بهبود بخشید. برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی چشم پزشک با استفاده از دستگاهی بنام افتالموسکوپ بداخل چشم شما نگاه میکند. چشم پزشکی ممکن است قبل از معاینه با استفاده از قطره چشمی مردمک را باز کند.
چنانچه چشم پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی بنام “آنژیوگرافی با فلوئورسئین” باشد تا مشخص شود که شما احتیاج به درمان دارید یا نه؟ در آنژیوگرافی با فلوئورسئین یک ماده رنگی به داخل رگ شما تزریق میشود و عکسهای مخصوصی از چشم شما گرفته میشود.
عوارض ابتلا به رتینوپاتی
1- خونریزی زجاجیه چشم
زجاجیه ماده ژله‌مانند شفافی است که وسط چشم را پر کرده است. رگ های خونی جدید تشکیل شده در رتینوپاتی ممکن است باعث خونریزی در زجاجیه شوند. اگر میزان خونریزی کم باشد، فقط لکه ها یا خطوط سیاهی در جلوی چشم خود می بینید (مگس پران چشم). در موارد شدید خونریزی، خون حفره زجاجیه را پر کرده و به طور کامل جلوگیری دید شما را می گیرد.
2- جدا شدن شبکیه چشم
رگ های خونی غیرطبیعی که در اثر رتینوپاتی دیابتی رشد می کنند، باعث ایجاد بافت رخمی روی شبکیه می شوند. این بافت زخمی باعث کشیده شدن شبکیه از عقب چشم و در نتیجه جدا شدن آن می شود.این عارضه باعث ایجاد لکه های شناور در چشم (مگس پران چشم)، دیدن جرقه نور در چشم (جرقه چشمی) و کاهش شدید بینایی می شود.
3- گلوکوم یا آب سیاه چشم
رگ های خونی جدیدی که در چشم رشد می کنند، مانع از جریان طبیعی مایعات به خارج از چشم می شوند. در نتیجه فشار داخل چشم زیاد شده و باعث بروز گلوکوم می شود. این فشار زیاد باعث آسیب عصب بینایی که تصاویر دیده شده را از چشم به طرف مغز می برد، می شود.
4- کوری
سرانجام رتینوپاتی دیابتی، گلوکوم و یا هر دو، باعث از دست دادن کامل بینایی یا کوری می شود.
روش های درمان رتینوپاتی دیابتی
برای درمان چشم پزشک مسائل زیر را در نظر میگیرد:
- سن شما
- تاریخچه پزشکی شما
- چگونگی نحوه زندگی شما
- چه مقدار شبکیه صدمه دیده است ؟
خوشبختانه امروزه ابتلا به رتینوپاتی نیازی به درمان ندارد اما این گفته بدان معنا نیست که می توان به سادگی از کنار این اختلال گذشت! از جمله اصلی ترین توصیه های پزشکان به افراد مبتلا به رتینوپاتی مراجعه منظم به پزشک و تحت نظر بودن است.
در دیگر موارد، درمان برای متوقف کردن صدمات ناشی از رتینوپاتی دیابتی و در صورت امکان بهبود دید انجام میشود.
جراحی لیزر:
این روش اغلب در درمان رتینو پاتی دیابتی موثر است. یک اشعه قوی از نور لیزر بر بروی قسمت صدمه دیده شبکیه متمرکز میشود. تابش اشعه لیزر رگهای نشت کننده را میبندد و بدینوسیله تورم مرکز دید کم میشود. این نوع درمان فوتوکوآگولاسیون – Photocoagulation نامیده می شود.
کرایوتراپی (سرد کردن):
اگر زجاجیه بدلیل وجود خون کدر باشد جراحی لیزر را تا زمانیکه خون جذب شود نمیتوان انجام داد. در بعضی موارد خونریزی زجاجیه، کرایوتراپی یا یخ زدن شبکیه ممکن است در کوچک شدن رگهای خونی غیرطبیعی کمک کننده باشد.
ویترکتیومی (برداشتن زجاجیه):
در رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو پیشرفته ممکن است چشم پزشک برداشتن زجاجیه را توصیه کند. این جراحی میکروسکوپی در اطاق عمل انجام میشود. ویترکتیومی زجاجیه پر شده از خون را بر می دارد و به جای آن ماده شفافی را جایگزین میکند. در حدود 70% بیماران بعد از برداشتن زجاجیه بهبودی دید دارند . گاهی اوقات قبل از انجام عمل برداشتن زجاجیه چشم پزشک ممکن است برای چند ماه یا یکسال صبر کند تا شاید خونریزی خود بخود جذب شود.
ترمیم شبکیه:
در صورتیکه بافت تخریب شده منجر به جداشدگی شبکیه از پشت چشم شود کاهش شدید دید یا کوری را باعث میشود مگر اینکه جراحی برای چسباندن شبکیه بموقع و با موفقیت انجام شود.
دیابت در صورت عدم کنترل بیماری بسیار خطرناکی است؛ اما با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی به سادگی می توان این اختلال را کنترل کرد و از زندگی لذت برد.
در این باره بیشتر بخوانید: درمان رتینوپاتی دیابتی
هرگونه گپی برداری با ذکر نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
