داشتن یک کودک باهوش از جمله خواسته های هر پدر و مادری است و برای دست یابی به این مهم از هیچ تلاشی فروگذار نخواهند بود. محیط تاثیر بسیار زیادی را در میزان هوش کودک دارد؛ نحوه رفتار و برخورد پدر و مادر می تواند موجب تقویت و یا کاهش هوش کودک بشود؛ اما اینکه چگونه می بایست با یک کودک باهوش رفتار کرد، مطلبی است سعی داریم تا به آن بپردازیم، با دکتر سلام همراه باشید.
کیست که نخواهد کودکی باهوش داشته باشد؟ همه پدرها و مادرها آرزوی‌شان داشتن کودکی باهوش است و هر کاری برای داشتنش می‌کنند. والدین اغلب خیال می‌کنند با داشتن کودکانی باهوش می‌توانند پله‌های ترقی و موفقیت را چندتا یکی طی کنند. این تازه پیش از زمانی است که تحقیقات ثابت کرده داشتن ضریب هوشی بالا در کودکی خطر مرگ و میر بر اثر بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، سرطان‌های ناشی از سیگار، بیماری‌های تنفسی و زوال عقل را کاهش می‌دهد. احتمالا با شنیدن این خبر تلاش والدین برای داشتن فرزندی باهوش و نابغه چندبرابر خواهد شد درحالی که داستان داشتن کودکان باهوش مانند داستان هر که بامش بیش برفش بیشتر است، یعنی هم برای کودک سختی‌هایی دارد و هم برای خانواده‌هایی که کودک تیزهوش دارند. والدین باید بدانند که با داشتن کودک تیزهوش بار خانواده سبک‌تر نمی‌شود و زندگی برای‌شان آسان‌تر از بقیه نیست. در ادامه حکیمه قادری، روانشناس، درباره تمام مزایا و معایب داشتن کودک باهوش توضیح می‌دهد.
کدام تیزهوش‌ها موفق‌اند
تیزهوشی به منزله موفق بودن نیست و همه تیزهوشان آدم‌های موفقی نیستند و بسیاری از آنها برخلاف تصور عموم به شادابی و موفقیت در زندگی نمی‌رسند. براساس آمار 70درصد افرادی که جایزه نوبل دریافت کرده‌اند از هوش متوسط برخوردار بوده‌اند. والدین گاهی فکر می‌کنند چون کودک‌شان تیزهوش است باید به آنها اطلاعات بیشتری بدهد و بسیاری از مسائل را چند سال جلوتر بداند. معمولا کودکان تیزهوش در همه چیز توانمندند اما کمتر دیده می‌شود که کودک تیزهوشی به سمت ورزش یا ادبیات سوق داده شود و بیشتر از او خواسته می‌شود نقش یک دانشمند، پزشک یا مهندس فوق‌العاده را بگیرد. اما در عین حال که لازم است به آنها برنامه فردی خاصی داده شود تا کنجکاوی و اکتشاف خودشان را داشته باشند فعالیت‌های جمعی هم برای آنها بسیار لازم است. اینکه بتوانند کار گروهی انجام دهند در این زمینه بسیار مهم است. کودک باهوش گاهی اوقات فکر می‌کند چون هوش زیادی دارد نیازی به تلاش بیشتر ندارد و اغلب تناسبی بین هوش و تلاش و موفقیتش دیده نمی‌شود. این بستگی به واکنش‌ها و شیوه فرزندپروری دارد. صحبت‌های والدین گاهی غیرمستقیم این پیام را می‌دهد که او نیازی به تلاش زیاد ندارد، درحالی که این نگاه باید اصلاح شود.
خودکنترل گری به کمکش می‌آید
بچه‌های باهوش قدرت حل مسئله بیشتری دارند. مسئله نیمه‌تمام آنها را اذیت می‌کند. آنها هم کنجکاوند هم قدرت ریسک‌پذیری بالایی دارند و هم قدرت فکری بیشتری دارند و اهل تجزیه و تحلیل هستند و معمولا دوستان باهوش و موفق را انتخاب می‌کنند. آنها دنبال یادگیری‌های متنوعی می‌روند و ممکن است هم سر از ورزش دربیاورند و هم سر از اینترنت و کتاب. افراد باهوش همیشه فکر می‌کنند هر چه می‌دانند کم است درحالی که افراد با هوش متوسط ممکن است درباره توانایی‌شان مبالغه هم بکنند. کمال‌گرایی دارند و خودکنترل‌گری بیشتری داشته و رفتارهای تکانشی کمتری دارند. این افراد خودکنترلی و خودمراقبتی بیشتری نسبت به دیگران دارند و احتمالا همین موضوع تاثیر بسیار زیادی بر طول عمرشان دارد هرچند که این مسئله به ژنتیک و موقعیت اجتماعی و… نیز مربوط است. اما از آنجا که آنها محرومیت کمتری دارند و سبک زندگی‌شان متفاوت است در نتیجه مسائل سلامت کمتر در آنها اشکال ایجاد می‌کند.
هرگزفراموش نکنید
بچه‌های باهوش قدرت حل مسئله بیشتری دارند. مسئله نیمه‌تمام آنها را اذیت می‌کند. آنها هم کنجکاوند هم قدرت ریسک‌پذیری بالایی دارند و هم قدرت فکری بیشتری دارند و اهل تجزیه و تحلیل هستند و معمولا دوستان باهوش و موفق را انتخاب می‌کنند
طول عمر باهوش‌ها بیشتر است یا بی‌هوش‌ها!
در بزرگ‌ترین مطالعه‌ای که تاکنون درباره علت مرگ و میر زنان و مردان در طول زندگی انجام شده، یافته‌ها نشان می‌دهد که سبک زندگی به‌ویژه مصرف سیگار یکی از اجزای مهم و موثر در هوش و تفاوت مرگ و میر است. مطالعات قبلی نشان داده که به‌طور متوسط افرادی که ضریب هوشی بالاتری دارند طول عمر طولانی‌تری نسبت به افرادی با ضریب هوشی پایین تر دارند. در مطالعات جدید مشخص شده ضریب هوش افراد در علت مرگ و میر مردان و زنان تاثیر بسیار زیادی دارد و هرچه اطلاعات بیشتری درباره دوران کودکی در دسترس باشد خطر مرگ تا 79 سالگی را بیشتر می‌توان کاهش داد.
کدام تنهایی مجاز است؟
کودکان باهوش از تنهایی لذت می‌برند که این نکته بسیار خوبی است. این کودکان تنهایی را معضل نمی‌دانند و گاهی نیاز به تنهایی دارند و بلدند چطور با تنهایی‌شان کنار بیایند. آنها خودانتقادی دارند، پرمشغله، پرسشگر و سازگارند. آنها در عین حال با مشکلات ناسازگارند و باید آن را حل کنند و گاهی این ناسازگاری باعث اختراع و ابداع‌های جدید می‌شود. این افراد در موقعیت‌های بحرانی تصمیم‌های درست‌تری می‌گیرند.
مصائب کودک باهوش
افراد باهوش با چند مسئله درگیرند وقتی مدام به کودکی بگویید باهوش است به او غروری دست می‌دهید که از ندانستن شرمگین شده و در روابط اجتماعی دچار مشکل می‌شود و در عین حال خود بزرگ بینی تعاملش را با محیط بیرون تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اگر کودک ببیند که دیگران با سرعت او بازی نمی‌کنند، با سرعت او نمی‌نویسند و مثل او نمی‌فهمند این گاهی مانند دیواری بین او و دیگران عمل می‌کند و او را از تعامل اجتماعی باز می‌دارد. تیزهوشی درواقع ضریب هوشی کودک است و بچه‌های تیزهوش درمعرض این خطر قرار دارند که در هوش بین فردی و درون فردی‌شان دچار مشکل شوند.
والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که کودک تیزهوش در درجه اول کودک است و بعد باهوش است اما بسیاری اوقات به‌دلیل هوش بالایی که دارد از او خواسته می‌شود مانند فرد بزرگسال عمل کند درحالی که این کودک بازی و سرگرمی می‌خواهد. اگر قدرت تطابق با جامعه از طریق خانواده توانمند به کودک باهوش القا نشود، می‌تواند در او سرخوردگی ایجاد کرده و بدبینی به جامعه را به‌دنبال داشته باشد. این کودک ممکن است خیلی از اوقات مورد حسادت واقع شود زیرا متاسفانه در جامعه ما محیط آموزشی بیشتر تک‌بعدی است و کودکان تیزهوش را از دیگران جدا می‌کند درحالی که ایزوله کردن او می‌تواند او را از جامعه عقب بیندازد.
راهنمایی لازم دارد
کودکان باهوش ممکن است فکر کنند نیاز به راهنمایی ندارند و این مشکلاتی را ایجاد می‌کند. خیلی اوقات مدرسه برای آنها رنج‌آور است زیرا سرعت یادگیری‌شان از معلم و سایر کودکان بیشتر است و اغلب معلمان نمی‌دانند با آنها باید چه کار کنند و ممکن است متهم به بازیگوشی و سربه هوایی شوند چون در همه چیز استعداد دارند. گاهی نمی‌دانند چه چیزی را انتخاب کنند و در اینجاست که نیاز به راهنمایی دارند اما معمولا در مقابل راهنمایی مقاومت دارند والدین باید برای رفتار با کودک باهوش آموزش ببینند.
در آینده چه شرایط جسمانی دارند؟
یکی از فاکتورهایی که درباره افراد باهوش معمولا ثابت شده طول عمر بیشتر و ابتلای کمتر به برخی امراض ازجمله آلزایمر است زیرا آنها از مغزشان بیشتر استفاده می‌کنند. استفاده بیشتر از ذهن و فکر خطر آلزایمر را به شدت کاهش می‌دهد. مرگ و میر در جوانی تا میانسالی در این افراد کمتر است زیرا آنها در بحران عملکردهای بهتری دارند و احتمال سکته قلبی و سرطان در آنها کمتر خواهد بود چون سالم‌تر زندگی می‌کنند. به‌عنوان مثال یک سرباز باهوش در مقایسه با یک سرباز باهوش متوسط بهتر می‌تواند از خودش مراقبت کند و خود را در خطر نگذارد. البته همه اینها در جامعه نرمال و طبیعی از افراد باهوش ذکر می‌شود. اگر کودک باهوشی در خانواده پرتنش زندگی کند هرقدر هم که باهوش باشد استرس‌پذیری بالایی خواهد داشت که همین اضطراب در ابعاد گوناگون زندگی او را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
منبع: پیک نکا
