برگشت ادرار یا ریفلاکس ادراری نوعی بیماری بدون علامت است و علامت بالینی جدی و قابل توجهی ندارد. اما این موضوع به این معنا نیست که این بیماری هیچ گونه عوارضی ندارد بلکه عوارض کاملا جدی ای می تواند داشته باشد. مهم ترین بیماری همراه با رفلاکس ادراری، عفونت ادراری بوده که تشخیص زود هنگام آن می‌تواند کمک کننده باشد. در این مطلب قصد داریم در مورد رفلاکس ادراری و عوارض آن صحبت کنیم.
ریفلاکس ادراری چیست؟
ادرار بعد از تولید در کلیه‌ها، از مسیر لگنچه و حالب جریان پیداکرده و به مثانه ریخته می‌شود. حرکت عکس و برگشت ادرار از مثانه به حالب و لگنچه و نهایتاً کلیه را رفلاکس ادراری می‌نامند. این اتفاق در یک و یا هردو کلیه می‌تواند رخ دهد. اگر نارسایی دریچه‌ای در محل اتصال حالب به مثانه وجود داشته باشد، حرکت معکوس ادرار از مثانه به سمت کلیه‌ها اتفاق می‌افتد. حرکت رو به بالای باکتری‌ها از مثانه به کلیه، امکان عفونت در کلیه‌ها را افزایش می‌دهد. عفونت هم منجر به آسیب بافت کلیه می‌شود. برگشت ادراری باعث طویل شدن، قطور شدن و پیچ‌درپیچ شدن حالب می‌شود.
علائم ریفلاکس ادراری
مهم‌ترین و شاخص‌ترین علامت رفلاکس ادراری، بی علامتی است. علیرغم عوارض بسیار شدیدی که این بیماری دارد، ازجمله نارسایی کلیه و فشارخون و…، معمولاً علامت بالینی جدی و قابل‌توجه ندارد. مهم‌ترین بیماری همراه با رفلاکس ادراری، عفونت ادراری بوده که به تشخیص زودهنگام آن می‌تواند کمک‌کند.
علل ریفلاکس ادراری
در اغلب کودکان علت آن نقص مادرزادی در محل اتصال حالب به مثانه است. البته در بعضی از کودکان وجود اختلال و بی‌نظمی در تخلیه ادرار می تواند دلیل رفلاکس باشد. زمینه ارثی نیز در ایجاد رفلاکس ادراری اهمیت دارد. کودکان متولدشده از مادران باسابقه رفلاکس ادراری، ۵۰ درصد احتمال دارد در کودکی دچار این بیماری شوند. خواهر و برادر کودک مبتلابه این بیماری نیز باید برای رفلاکس ادراری بررسی شود. احتمال رفلاکس ادراری در این موارد ۳۰ در صد است.
تشخیص ریفلاکس ادراری
در تشخیص وجود بیماری، علل بیماری و یا مسیر و عوارض بیماری یاد شده ممکن است از روش های تشخیصی متنوعی بر اساس شرح حال اخذ شده و معاینه بالینی در هر مورد و روش های تصویربرداری یا آزمایشگاهی قبلی آن مورد، کمک گرفته شود.
برخی از این روش ها عبارتند از:
- آزمایش کشت و کامل ادرار
- عکس رنگی مثانه
- عکس رنگی کلیه ها
- سونوگرافی
- اسکن هسته ای مثانه
- اسکن هسته ای کلیه ها
- بررسی داخل مثانه و مجرا با دوربین
- نوار مثانه
- و ….
ریفلاکس ادراری چگونه درجه‌بندی می‌شود؟
تعیین درجه و میزان رفلاکس ادراری برای برنامه‌ریزی درمانی، ضرورت دارد. در کودکان مبتلا به رفلاکس ادراری و عفونت دستگاه کلیه و مجاری ادراری، میزان آسیب کلیه بیشتر است.
ریفلاکس ادراری به ۵ درجه تقسیم می‌شود:
درجه‌یک: برگشت ادرار فقط به حالب
درجه‌دو: برگشت ادرار به حالب و لگنچه
درجه سه: برگشت ادرار به حالب و لگنچه با اتساع خفیف
درجه چهار: برگشت ادرار به حالب و لگنچه با اتساع متوسط
درجه پنج: برگشت ادرار به حالب و لگنچه با اتساع شدید و پیچ‌درپیچ شدن حالب
عوارض ریفلاکس ادراری
اهمیت تشخیص ریفلاکس در سنین پایین خیلی زیاد است، زیرا که می تواند باعث انتشار عفونت از مثانه به کلیه ها شده و عفونت کلیه در سنین پایین (زیر 10 سال) باعث تخریب قسمتی از بافت کلیه می گردد و فشار خون ،عفونت ادراری مکرر و حتی نارسایی کلیه و دیالیز را ممکن است در آینده به دنبال داشته باشد.
وقتی که کودکی در اثر برگشت ادرار مبتلا به عفونت ادراری می شود، باکتری ها به طرف بالا رفته و سبب آسیب کلیه ها می شوند. هر بار که این تکرار می شود، کلیه ها بیشتر آسیب می بینند و بلاخره مرحله ای می رسد که متاسفانه کلیه ها کار خود را از دست می دهند.
بنابراین والدین، عفونت ادراری در کودکان خود را نباید سهل و ساده تلقی کنند.
تشخیص ریفلاکس ادراری
تشخیص ریفلاکس ادراری، با گرفتن عکس رنگی از مثانه مقدور است.
توسط پزشک متخصص، یک سوند ادراری از مجرا وارد مثانه می شود و مثانه از طریق سوند پر از ماده حاجب می شود تا در رادیوگرافی دیده شود.
در حالت طبیعی فقط مثانه پر می شود و ماده حاجب نمی تواند وارد حالب ها شود. ولی در کودکی که دارای ریفلاکس ادراری است، بسته به شدت ریفلاکس، مقداری از ماده حاجب وارد حالب ها و کلیه ها خواهد شد.
درمان ریفلاکس ادراری
حدود نیمی از موارد برگشت ادراری کودکان بدون نیاز به جراحی و فقط با درمان دارویی و غیرجراحی و با انتظار، درمان می شوند (به ویژه در کودکان کم سنی که علت برگشت ادراری در آنها، ضعف خفیف عضلات مثانه در محل اتصال سوراخ های حالب بوده و کلیه های آنها در اثر برگشت ادراری آسیب ندیده باشند) همچنین در پسر بچه هایی که برگشت ادراری آنها به دلیل دریچه خلفی مجرا باشد، با انجام جراحی برای از بین بردن دریچه، مشکل آنها برطرف می شود.
در مواردی که شدت برگشت ادراری بالاست یا با گذشت زمان بیشتر می شود و نیز در مواردی که آسیب کلیه ها در اثر برگشت ادراری بیشتر می شود یا در مواردی که استریل نگه داشتن ادرار مقدور نیست و علی رغم مصرف آنتی بیوتیک، عفونت ادراری عود می کند و به ویژه در دخترهایی که بعد از سن پنج سالگی برگشت ادراری آنها باقیست، درمان جراحی پیشنهاد می شود.
در موارد زیر لازم است که برای درمان این بیماری، حتما عمل جراحی انجام شود:
– علی رغم مصرف آنتی بیوتیک، کودک به طور مکرر مبتلا به عفونت ادراری شود.
– کلیه ها شروع به آسیب دیدن کنند.
– کودک به اندازه ای بزرگ شده باشد که دیگر شانس بهبودی وجود نداشته باشد.
– شدت ریفلاکس ادراری زیاد باشد.
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
روش های موثر برای از بین بردن عفونت ادراری
عفونت ادراری خود را به صورت سنتی درمان کنید!
