قرص گیاهی ویتاگنوس و فواید آن

قرص گیاهی ویتاگنوس را قرص زنان هم می نامند زیرا بسیاری از مشکلات مخصوص زنان مثل مشکلات قاعدگی و یائسگی را می توان با آن درمان کرد. در ادامه به بررسی فواید و عوارض قرص گیاهی ویتاگنوس می پردازیم.

اختلال در میزان هورمون ‏ها باعث بروز مشکلات موقت یا دائم از جمله عوارض قبل از قاعدگی(سردرد، خستگی، نفخ، دل‏ درد،حساسیت سینه ‏ها و تغییر رفتاری)، عوارض هنگام قاعدگی(دردها، پریود سنگین و لکه ‏بینی)، عوارض یائسگی(گرگرفتگی، تعریق، مشکلات روحی و روانی، پوکی استخوان و عوارض قلبی، آکنه(جوش صورت)، پُرمویی، کیست و فیبروم رحم و تخمدان در خانم‏ ها می ‏شود.

هورمون‏ های شیمیایی که در چند دهه ی گذشته بهترین روش درمان این عوارض بوده ‏اند، در سال ‏های اخیر به علت عوارض جانبی متعدد مورد تردید و در بعضی از کشورها در لیست سیاه قرار گرفته‏ اند. مهم ‏ترین عارضه ی جانبی هورمون‏ های شیمیایی، سرطان ‏زایی است که بعضی ‏ها را گرفتار می ‏کند. این عارضه نه فقط به خاطر خود دارو بلکه اکثراً به خاطر تجویز و مصرف مقادیر بیش از اندازه آن می ‏باشد.

در سال ‏های اخیر با تحقیقات گسترده در مورد گیاهان دارویی گیاهی به نام پنج انگشت با نام علمی “Vitex agnus castus” مدنظر قرار گرفته که از قدیم برای برطرف کردن اختلالات هورمونی زنان به کار می‏ رفته است. این گیاه در دو دهه اخیر به نام گیاه زنان شهرت یافته است.

قدمت تهیه ی هورمون‏ های شیمیایی کمتر از صد سال می‏ باشد. این در حالی است که مشکلات زنان(مثلا مشکل یائسگی) به قدمت عمر بشر است و مسلما بشر تجارب بسیار خوبی برای رفع آن ها کسب کرده است و امروز دانشمندان در حال مطالعه و به کار گرفتن آن ها هستند.

میوه‏ های گیاه پنج‏ انگشت از قدیم‏ برای رفع اختلالات هورمونی خانم‏ ها مورد استفاده بوده و دو دانشمندان ایرانی به نام‏ های سمرقندی و الکندی به فواید آن در هشتصد سال قبل اشاره داشته اند. دانشمندان دیگری از جمله رازی و ابن‏ سینا نیز این گیاه را معرفی نموده اند.

با تحقیقات دهه‏ های اخیر شگفتی‏ های جالبی از این گیاه کشف شده و امروز بیش از 70 کارخانه داروسازی دنیا از میوه ‏های آن، داروهایی به شکل قرص و قطره به منظور رفع اختلالات هورمونی زنان تولید و به بازار عرضه می‏ کنند.

داروی تهیه شده از این گیاه در ایران ویتاگنوس(VITAGNUS) نام دارد که اولین بار چند سال قبل به شکل قطره توسط داروسازی پورسینا تولید و به بازار عرضه شد ولی به دلیل مزه ی آن، که برای همگان مطلوب نیست، از ابتدای سال 1387 قرص آن به بازار ارائه می ‏شود که همان خاصیت قطره را دارد.

مشکلات قاعدگی و یائسگی خود را با ویتاگنوس درمان کنید

نشانگان پیش از قاعدگی یا پی ام اس PMS به مجموعه‌ای از علایم جسمی، روانی و احساسات مرتبط با چرخه قاعدگی در زنان اطلاق می شود.

با توجه به ظهور دوره ای و عودکننده مجموعه ای از علائم فیزیکی و روانی سندرم پیش از قاعدگی و عوارضی که بر عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و خانوادگی افراد می گذارد بسیاری از زنان به دنبال راهکارهایی برای کاهش یا مدیریت علائم در این مقطع هستند.

تغییرات دوره‌ ای فیزیکی و روانی طی فاز لوتئال چرخه قاعدگی که از آن به عنوان سندرم پیش از قاعدگی (PMS) نیز یاد می ‌شود برای حدود 50 درصد زنان در سنین باروری رخ می دهد و در فعالیت های روزمره و روابطه فردی آنها اختلال ایجاد می کنند.

کارایی نداشتن داروهای شیمیایی مانند فلوکستین برای درمان علائم این اختلال در کنار بروز عوارض مختلف باعث برجسته شدن داروهای گیاهی برای درمان سندرم پیش از قاعدگی شده است. ویتاگنوس که به نام گیاه پنج انگشت نیز شهرت دارد یکی از داروهای موثر در این زمینه است.

ویتاگنوس در پیشگیری از برخی دردهای شدید در زنان نیز موثر است. این داروی گیاهی در پیشگیری از اختلالات قاعدگی، پریود دردناک، قطع غیرطبیعی پریود، اختلال در زمان و مقدار خونریزی، نارسایی زودرس تخمدان و عوارض دوران یائسگی نیز گزینه موثری محسوب می شود.

ویتاگنوس به عنوان یک داروی گیاهی به صورت قطره و قرص در بازار به فروش می رسد که حاوی عصاره گیاه ویتکس یا پنج انگشت است. این داروی گیاهی با تاثیرگذاری بر محور مرکزی ترشح هورمون در بدن یعنی هیپوتالاموس هیپوفیز تاثیرات خود را اعمال می کند.

نتایج مطالعات نشان می دهند گیاه پنج انگشت حاوی ترکیبات استروژنی نیست، بنابراین به طور مستقیم روی تخمدان ها تاثیر نمی گذارد. به گزارش هلث لاین، در ادامه به بررسی فواید و عوارض مصرف داروی گیاهی ویتاگنوس پرداخته می شود.

نکته بسیار مهم

نکته بسیار مهم در مورد این دارو این است که بر خلاف تصور بسیاری از پزشکان و متخصصان، ویتاگنوس به صورت یک فیتواستروژن عمل نمی ‏کند؛ بلکه توسط ترکیبات غیرهورمونی، مانند آکوبین و ویتکسین و از طریق محور هیپوتالاموس – هیپوفیز با متوقف کردن ترشح FSH و بالا بردن میزان ترشح LH اثر می ‏کند. در نتیجه، میزان خونی پروژسترون بالا می ‏رود و میزان پرولاکتین تعدیل می ‏شود.

نکته بسیار با اهمیت دیگر این که این گیاه، با یک ماده موثر عمل نمی ‏کند؛ بلکه با تعداد زیادی از ترکیبات اسانسی، فلاوونوئیدی و ایریدوئیدی و با چندین مکانیسم، اثرات گسترده را در بیشتر اختلالات هورمونی زنان به طور ایده‏ آل به جا می ‏گذارد.

بیشتر بخوانید:اشکال و عوارض قرص زینک

تاثیر داروی ویتاگنوس بر قاعدگی

اختلال در میزان هورمون ‏ها باعث بروز مشکلات موقت یا دائم از جمله عوارض قبل از قاعدگی مانند سردرد، خستگی، نفخ، دل‏ درد، حساسیت پستان ها و تغییرات رفتاری و عوارض هنگام قاعدگی مانند درد، خونریزی سنگین و لکه ‏بینی، عوارض دوران یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق، مشکلات روحی و روانی، پوکی استخوان و عوارض قلبی، جوش، پرمویی، کیست و فیبروم رحم و تخمدان در زنان می شود.

هورمون‏ های شیمیایی که در گذشته به عنوان یکی از روش های درمان این عوارض مورد استفاده قرار می گرفته در حال حاضر به دلیل بروز عارضه های جانبی در فهرست داروهای ممنوعه قرار گرفته تا تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام شود.

از مهم ‏ترین عوارض جانبی هورمون‏ های شیمیایی ویژگی سرطان ‏زایی آنهاست که برخی از افراد را درگیر می کند. البته مصرف سرخود و بیش از اندازه آن نیز در خطر ابتلا به سرطان نیز موثر است. در سال ‏های اخیر گیاهای به نام پنج انگشت با نام علمی ویتاگنوس به عنوان جایگزین داروهای شیمیایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است.

میوه‏ های گیاه پنج‏ انگشت از قدیم‏ برای رفع اختلالات هورمونی خانم‏ ها مورد استفاده قرار می گرفتند حتی دو تن از دانشمندان ایرانی به نام های سمرقندی و الکندی به فواید آن در 800 سال پیش پرداخته اند. دانشمندان دیگری از جمله رازی و ابن‏ سینا نیز درباره اثربخشی این گیاه در عوارض ذکر شده در بالا نظز مثبتی داشته اند.

ویتاگنوس مانند فیتواستروژن عمل نمی کند

بر خلاف تصور بسیاری از پزشکان و متخصصان داروی ویتاگنوس به صورت یک فیتواستروژن عمل نمی ‏کند بلکه توسط ترکیبات غیرهورمونی مانند اکوبین و ویتکسین از طریق محور هیپوتالاموس هیپوفیز با متوقف کردن ترشح هورمون محرکه فولیکولی و افزایش میزان ترشح هورمون لوتئینی اثر می ‏کند. در نتیجه میزان خونی پروژسترون بالا می ‏رود و میزان پرولاکتین تعدیل می ‏شود.

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه این گیاه با یک ماده موثر عمل نمی ‏کند بلکه با تعداد زیادی از ترکیبات اسانسی، فلاوونوئیدی، ایریدوئیدی و با چندین مکانیسم دیگر اثرات گسترده را در بیشتر اختلالات هورمونی زنان موثر واقع می شود. در ادامه به برخی از موارد استفاده درمانی داروی ویتاگنوس توضیح داده می شود:

رفع عوارض سندرم پیش از قاعدگی PMS از جمله سردرد، حساسیت پستان‏ ها، خستگی، میل خوردن بیشتر به ویژه شیرینی جات، عدم تمرکز، نفخ، درد و اسپاسم، تشویق و اضطراب، تحریک ‏پذیری، افسردگی و تغییرات خلق و خو که در 30 تا 40 درصد از زنان رخ می دهد.

برای این منظور قرص ویتاگنوس باید حدود یک هفته قبل از قاعدگی تا هنگام قاعدگی یا تا پایان دوره چرخه قاعدگی روزانه 2 عدد مصرف شود. البته بهتر است قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.

برای رفع عوارض LFD یا بالا رفتن استروژن خون که به عوارضی مانند خونریزی شدید، لکه ‏بینی، قطع یا قاعدگی مکرر اشاره دارد باید روزی 2 عدد قرص ویتاگنوس به مدت 3 تا 4 ماه مصرف شود.

برای رفع عوارض یائسگی از جمله گرگرفتگی، تعریق، خستگی، دلهره و اضطراب، خشکی پوست و شکستگی ناخن، پوکی استخوان، افسردگی، تغییر خلق و خو و مشکلات قلبی باید روزی 2 عدد قرص ویتاگنوس به مدت طولانی شاید بیش از 2 سال با دستور پزشک مصرف شود.

برای کنترل و جلوگیری از پیشرفت فیبروم رحمی که در برخی مواقع باعث خونریزی می ‏شود باید روزی 2 عدد قرص حداقل به مدت 6 ماه و در صورت لزوم به مدت طولانی تر مصرف شود.

برای کنترل و برطرف کردن جوش صورت که در اکثر زنان آکنه ها مربوط به اختلالات هورمونی است داروهای پوستی و موضعی به طور موقت باعث بهبود می ‏شوند، اما برای درمان علت اصلی بروز آن و تنظیم هورمون ها باید روزی 2 عدد قرص ویتاگنوس به مدت 3 ماه مصرف کرد که در صورت صلاحدید پزشک شاید دوره درمان بیشتر طول بکشد.

برای کنترل کیست تخمدان و پستان قرص ویتاگنوس بر اساس شدت عارضه باعث از بین رفتن، کاهش یا توقف کیست‏ های تخمدان و پستان می شود که برای این عارضه مصرف روزی 2 عدد قرص تا زمان مورد تجویز پزشک توصیه می شود.

کنترل چاقی ناشی از اختلال هورمونی که در بسیاری از زنان به اختلال عملکرد هورمون ها برمی گردد باید برای کنترل چاقی و کاهش وزن هورمون ها تنظیم شوند، بنابراین برای نیل به این هدف باید روزی 2  عذذ قرص ویتاگنوس به مدت تجویز شده توسط پزشک مصرف شود.

نازائی ناشی از عوارض LFD یا بالا رفتن استروژن خون با مصرف بیش از 6 ماه داروی ویتاگنوس در جهان موفقیت های چشمگیری داشته است، بنابراین مصرف روزانه 2 عدد قرص ویتاگنوس به مدت 6 تا 12 ماه توصیه می شود، اما بهتر است درباره میزان و زمان مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.

موارد استفاده درمانی قرص ویتاگنوس به قرار زیر است:

1- رفع عوارض قبل از قاعدگی(PMS) که در 30 تا 40 درصد از خانم‏ ها اتفاق می ‏افتد؛ از جمله  سردرد، حساسیت پستان‏ ها، خستگی، میل به غذای بیشتر و شیرین، عدم تمرکز، نفخ، درد و اسپاسم، تشویق و اضطراب، تحریک ‏پذیری، افسردگی و تغییرات خلق و خو.

برای این منظور قرص ویتاگنوس باید حدود یک هفته قبل از قاعدگی تا هنگام قاعدگی و یا تا پایان دوره قاعدگی روزانه 2 وعده میل شود.

2- رفع عوارض LFD (بالا رفتن استروژن خون) از جمله پریود زیاد، لکه ‏بینی، قطع قاعدگی یا قاعدگی مکرر. در این حالت باید روزی 2 عدد قرص به مدت سه تا چهار ماه مصرف شود.

3- رفع عوارض یائسگی از جمله گرگرفتگی، تعریق، خستگی، دلهره و اضطراب، خشکی پوست و شکستگی ناخن، پوکی استخوان، افسردگی، تغییر خلق وخو و عوارض قلبی. برای این منظور، روزی دو عدد قرص به مدت طولانی (بیش از دو سال) مصرف شود.

4- کنترل و جلوگیری از پیشرفت فیبروم رحمی که در بعضی مواقع باعث خونریزی می ‏شود. در این حالت روزی دو عدد قرص حداقل به مدت 6 ماه و در صورت لزوم به مدت طولانی مصرف شود.

5- کنترل و رفع‏ آکنه یا همان جوش های صورت. در اکثر خانم‏ ها آکنه مربوط به اختلالات هورمونی است؛ به همین دلیل داروهای پوستی و موضعی فقط به طور موقت باعث بهبود می ‏شوند، لذا برای درمان اساسی باید هورمون ‏ها تنظیم شوند که در این موارد می‏ توان روزی دو عدد قرص به مدت سه ماه مصرف کرد و در صورت لزوم ادامه داد.

6- کنترل کیست تخمدان و پستان. قرص ویتاگنوس می ‏تواند بر حسب شدت عارضه باعث از بین رفتن، کاهش و یا توقف کیست‏ های تخمدان و پستان شود که مصرف روزی دو عدد قرص تا زمان مورد نیاز، توصیه می ‏شود.

7- کنترل چاقی با منشاء هورمونی، بسیاری از چاقی‏ ها در خانم‏ ها مربوط به اختلال در عملکرد هورمون ‏ها است، لذا تنظیم هورمون‏ ها می ‏تواند باعث کنترل چاقی گردد. برای این منظور روزی دو عدد قرص به مدت مورد لزوم (به مدت طولانی) مصرف شود.

8- نازائی به علت LFD که با مصرف بیش از شش ماه دارو موفقیتی معادل 30 درصد در جهان داشته است. میزان مصرف روزی دو عدد قرص به مدت شش تا دوازده ماه است.

عوارض جانبی:

قرص و قطره ویتاگنوس در حد مصرف دارویی، عارضه جانبی ندارد و می ‏توان آن را بدون هیچ نگرانی سال‏ ها مصرف کرد.

فقط در 1 تا 2 درصد از خانم‏ ها، مصرف آن ممکن است باعث خارش پوست، تهوع و اسهال در روزهای اول شود.

همچنین، در 2 تا 4 درصد خانم ‏ها، در ماه اول و دوم ممکن است باعث افزایش خونریزی ماهیانه شود.

عوارض جانبی مصرف ویتاگنوس

ویتاگنوس در صورت استفاده صحیح و درست با عارضه جانبی همراه نیست و برای تقریبا همه زنان گزینه بی خطری تلقی می شود. با این وجود در یک تا 2 درصد از زنان مصرف ویتاگنوس باعث بروز خارش پوست، حالت تهوع و اسهال در روزهای نخست شروع مصرف دارو می شود که می توان برای آسودگی خیال با پزشک خود مشورت کرد. علاوه بر این، 2 تا 4 درصد از زنان نیز اذعان می دارند در دو ماه اول مصرف این دارو شاهد افزایش خونریزی پریود خود بوده اند.

هشدار درباره مصرف ویتاگنوس

همان طور که در بالا گفته شد اغلب مصرف این دارو با هارضه جانبی همراه نیست، اما در صورت بروز حساسیت دارویی و ظاهر شدن علائم آلرژیم باید مصرف آن را قطع کنید.

در صورت مصرف آن بعد از زایمان زمان شروع نخستین پریود را جلو می اندازد.

مردان به خاطر ترکیبات استروژنیک داروی ویتاگنوس نباید از آن استفاده کنند.

زنان شیرده، باردار یا زنانی که قصد باردار شدن دارند باید درباره مصرف آن با پزشک خود مشورت کنند.

این گیاه نباید همراه قرص های ضدبارداری استفاده شود.

افراد دارای اختلال در مقادیر دوپامین نیز نباید از این گیاه استفاده کنند.

داروی ویتاگنوس را بر اساس تجویز پزشک و سر ساعت مشخص مصرف کنید. در صورت فراموش کردن یک دوز دارو به محض یادآوری آن را مصرف کنید، اما اگر دوز فراموش شده نزدیک زمان مصرف دوز بعدی بود از مصرف آن صرف نظر کنید. دقت داشته باشید برای جبران دوز فراموش شده دوز داروی بعدی را افزایش ندهید.

دارو پس از اتمام تاریخ انقضا نباید مصرف شود.

ویتاگنوس نیز با برخی داروها از جمله داروهای ضدبارداری خوراکی و هالوپریدول (داروی آرام بخش) تداخل دارویی ایجاد می کنند، بنابراین فهرستی از داروهای بانسخه، بی نسخه، مکمل ها و حتی داروهای گیاهی مصرف خود تهیه کنید و آن را با پزشک خود برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی به اشتراک بگذارید.

بیماران مبتلا به تومورهای هیپوفیز و سرطان پستان نیز باید از مصرف ویتاگنوس خودداری کنند.

ویتاگنوس باید در دمای کمتر از ۳۰ درجه سانتیگراد و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری شود.

بیشتر بخوانید:نبود داروي قطعي براي درمان آسم

مکانیسم اثر ویتاگنوس

توضیحاتی در زمینه مکانیسم اثر ویتاگنوس هنوز در دسترس نیست، اما به نظر می رسد گیاه پنج انگشت با اثر بر محور هیپوتالاموس هیپوفیز اثربخشی لازم را اعمال می کند. این گیاه باعث کاهش آزاد شدن FSH و افزایش آزاد شدن هورمون لوتئینی و پرولاکتین از هیپوفیز می شود. نتایج مطالعات نشان می دهند گیاه پنج انگشت حاوی ترکیبات استروژنی نیست و به صورت مستقیم روی تخمدان ها اثر ندارد.

موارد منع مصرف و احتیاط گیاه ویتاگنوس

اصولاً این عوارض جدی نبوده و گذرا هستند، ولی در صورتی که فردی نسبت به دارو حساسیت بالایی داشته باشد، باید از مصرف آن خودداری کند.

مترجم: الهه زارعی