در اینجا با تاریخچه بسکتبال در جهان و ایران آشنا می شوید. بسكتبال مانند ساير رشته هاي ورزشي تاريخچه خاص خود را دارد و از زمان پيدايش آن تاكنون ، تغييرات قابل ملاحظه اي در قوانين ، مقررات ، شكل بازي و ديگر ابعاد آن بوجود آمده است.
در قرن شانزدهم نوعي بازي شبيه به بسكتبال به نام ’’اولاماليتزلي‘‘ در ميان آزتكهاي مكزيك رايج بود. در اين بازي ، بازيكنان تلاش مي كردند توپ لاستيكي توپري را وارد يك حلقه سنگي نمايند و بازيكن برنده مي توانست تمام لباسهاي تماشاچيان را تصاحب كند و كاپيتان تيم مغلوب اعدام مي گرديد.
در سال 1891 ميلادي (1270 هجري شمسي) يك آموزگار ورزش بسكتبال را ابداع كرد. اين استاد ورزش ، آقاي دكتر ’’جيمز نيسميت‘‘ از ايالت ماساچوست آمريكا بود. او براي نخستين بار ، ورزش بسكتبال را در استاديوم ’’اسپرينگ فيلد‘‘ به نمايش درآورد. چون در فصول سرما برنامه اي براي آماده نگهداشتن بازيكنان رشته هاي بيسبال و فوتبال آمريكايي وجود نداشت ، نياز به يك ورزش سالني كه بتواند با حداقل امكانات و كمترين خطر ، بدن بازيكنان اين دو رشته را درفرم دلخواه نگه دارد ، جيمز نيسميت را به ابداع اين رشته ورزشي واداشت. در ابتدا بجاي حلقه از سبدهاي مخصوص ميوه استفاده مي شد كه شباهت زيادي به زنبيل داشتند. علت نامگذاري ’’BASKET BALL‘‘ نيز از همين جاست. چون ته سبدها بسته بود ، هربار كه توپ وارد سبد مي شد با استفاده از نردبان توپ را كه در واقع لاستيك داخلي توپ فوتبال بود ، از سبد خارج مي كردند. بعدها شكل سبد و توپ تكامل يافت و به شكل كنوني درآمد. در ابتدا بعد از هربار گل شدن ، توپ از نيمه زمين به جريان مي افتاد. امروز بخاطر صرفه جويي در وقت ، بازي از زير سبد ادامه مي يابد. در ابتدا تعداد بازيكنان هر تيم نامحدود بود. بعدها هر تيم مي توانست از 3 تا 40 نفر بازيكن تشكيل شود. بعد از مدتي ، تعداد بازيكنان هر تيم به 9 نفر و سپس 7 نفر و بالاخره در سال 1897 به 5 نفر رسيد. در هنگام خطا ، هركدام از بازيكنان مي توانستند پرتاب آزاد را انجام دهند. اما امروزه هر بازيكن ، تنها مي تواند از پرتاب آزاد مربوط به خود استفاده نمايد.
در ابتدا بازيكنان بلند قد زير سبد مي ايستادند تا توپ را وارد سبد كنند. بعدها براي جلوگيري از اين موضوع ’’قانون سه ثانيه‘‘ وضع شد. در ابتدا هر بازيكن بدون آنكه حق دويدن داشته باشد ، مي توانست يكبار توپ را به زمين بزند. بعدها اين تعداد به 2 و 3 رسيد و سپس نامحدود گرديد. درعوض ، قانون رانينگ(Running) و سپس دوبل (Double) وضع شد.
در آغاز هيچ بازيكني ، جايگزين بازيكن ديگري كه از زمين خارج شده بود نمي شد. ولي بعدها اين قانون تغيير كرد و در عوض تعداد خطاهايي كه موجب اخراج بازيكن مي شد از 2 به 5 افزايش يافت. امروزه چهار خطا از هر تيم موجب پرتاب آزاد تيم مقابل مي گردد. در ابتدا ، بازي از دو نيمه 15 دقيقه اي تشكيل مي شد. بعدها اين زمان به 20 دقيقه براي هر نيمه و 15 دقيقه استراحت بين دو نيمه افزايش يافت. هم اكنون بازي از چهار پريود (دوره) 10 دقيقه اي تشكيل مي شود كه زمان استراحت بين پريود اول و دوم 2 دقيقه ، زمان استراحت بين پريود دوم و سوم 15 دقيقه و زمان استراحت بين پريود سوم و چهارم هم 2 دقيقه است. همچنين در قوانين پيشين ، هر تيم مي توانست از آغاز تا پايان بازي ، توپ را در زمين خود نگه دارد. براي جلوگيري از اين وضعيت ، در سال 1936 ، قانون 10 ثانيه وضع گرديد. امروز اين زمان به هشت ثانيه كاهش يافته است. در ابتدا بازيكنان تنها با يك دست دريبل مي كردند و دريبل كننده مجاز به شوت كردن نبود. اين قانون ، بعدها بصورت فعلي اصلاح گرديد.
اولين مسابقه بين دو تيم در سال 1892 اجرا شد. رهبري يكي از تيم ها را ’’جيمز نيسميت‘‘ و ديگري را ’’آمرس آلونر واستگ‘‘ بعهده داشت. پس از اين مسابقه ، محبوبيت بسكتبال در بين جوانان بيشتر شد. در سال 1891 اولين تيم بانوان تشكيل گرديد و قوانين بسكتبال بانوان در سال 1899 ميلادي منتشر گرديد
اين ورزش در آغاز با سرعت كم و به كندي انجام مي شد. زمين بازي نيز در ابتدا به سه قسمت تقسيم مي شد و فعاليت بازيكنان هر ناحيه ، تنها در محدوده مربوط به خود مجاز بود. بعدها كه بازي سرعت بيشتري يافت ، زمين بازي نيز به دو قسمت تقسيم شد. شوت جفت نخستين بار در سال 1930 به نمايش درآمد. اين نوع شوت را ’’هنگ لويي ستي‘‘ دانشجوي دانشگاه استانفورد آمريكا در ايالت كاليفرنيا ابداع نموده بود. اين ابتكار جذابيت بسكتبال را نزد جوانان افزايش داد.
در سال 1932 فدراسيون آماتوري بسكتبال (FIBA) در ژنو با نمايندگي چند كشور تشكيل شد. از آن پس بسكتبال به رشته هاي ورزشي المپيك پيوست. اولين دوره مسابقات در سال 1936 در المپيك برلين ، با شركت 21 تيم برگزار شد.
سال ورود بسكتبال به كشور ما 1901 ميلادي برابر با 1280 هجري شمسي نوشته است . اما آنچه مسلم است اينكه اولين نشانه هاي ورود بسكتبال به ايران در سالهاي 1310و 1311 ديده شده كه آن هم توسط كاركنان سفارتانه هاي خارجي در ايران بوده است .
در سال 1314 يك مربي ورزش به نام فريدون شريف زاده ورزش بسكتبال را به دانش آموزان دبيرستان البرز تهران معرفي و پايه گزاري كرد و كم كم ديگر مربيان ورزش به گسترش و آموزش اين رشته پرداختند . در سال 1324 فدراسيون بسكتبال ايران تشكيل شد و نخستين حضور بسكتبال ايران در ميدانهاي بين المللي در بازيهاي المپيك لندن 1948 بود