انسان و سایر جانداران همانطور که به آب و هوا نیازمند هستند به خواب نیز نیازدارند، خواب برای تجدید قوایی که هنگام روز بر اثر فعالیت های فکری و جسمانی از دست رفته است لازم میباشد. علاوه بر این خواب به عمل تغذیه کمک میکند. خواب یکی از گرانبهاترین مواهب طبیعی است و آدمی با به خواب رفتن از این دنیای پر هیاهو دور میشود و به دنیای آرامش و سکوت میرود. اما اگر امری باعث بی خوابی شود انسان ناتوان و رنجور میشود و برای انجام کارهای روزمره چندان قدرتی ندارد و مرتب احساس خواب آلودگی می کند. مدت زمان خواب عموماً ۶ تا ۸ ساعت است اما ممکن است کمتر یا بیشتر از این هم دوام یابد و این امر بستگی به سن و عوامل دیگر دارد.
بعضی‌ها به خاطر تنبلی زیاد می‌خوابند و در این صورت خواب بجای سود، به آنها زیان می‌رساند و به ناتوانی شخصی میافزاید. بد خوابی یا بی‌خوابی را نمیتوان نوعی بیماری خاصی شمرد اما میتوان وجود آن را نشانه نوعی اختلال دانست و بیشتر در افراد حساسی و زودرنج دیده میشود و علت بیشتر این بی خوابی ها در نتیجه افکاری است که در طی روز بر ما گذشته است و به ناچار در افراد حساس این افکار در شب بیشتر ظهور پیدا میکند و شخصی را از خواب راحت دور میسازد و از آنجا که بی خوابی فوق العاده موجب خستگی و ناتوانی جسمی و مغزی می شود باید آن را نوعی مرض دانست و جداً به معالجه آن پرداخت. بی‌خوابی اگر مداوم باشد باعث مشکلاتی جدی برای فرد مبتلا می شود مخصوصاً برای کارگرانی که در روز با دستگاه‌های مختلف کار می‌کنند و شب بیداری‌ها در نحوهٔ کار کردنشان و برخورد با دیگران تأثیر زیادی خواهد داشت.
حدود نیمی از بیخوابی‌ها به مشکلات روان شناختی مانند استرس‌ها، افسردگی‌ها، اضطراب‌ها، مشکلات زناشویی و مالی و تغذیه ناشی میشود و همگی می‌تواند منجر به بی خوابی شوند. این را باید بدانید که هر فکری که از ذهن ما میگذرد بر جسم ما نیز اثر میگذارد و در یک چشم بر هم زدن بر ترکیبات شیمیایی بدن ما تأثیر میگذارند و تمام نگرانی‌های ما نیز بر سیستم اعصاب تأثیر میگذارد و باعث اختلال در خواب میشود.
در بی‌خوابی‌های شبانه به غیر از مشکلات روحی که در بالا به آن اشاره کرده‌ایم عوامل محیطی نیز در آن بی تأثیر نمی‌باشند و عوامل محیطی مانند سرو صدا، عادت‌های خواب و احساس
خواب آلودگی در مواقع نامناسب میباشد که این عوامل به نوبه خود باعث بی‌خوابی و یا بد خوابی می‌شوند. بی‌خوابی در سالخوردگان را نمی توان مرضی دانست و همچنین بی‌خوابی کودکان اغلب بخاطر داشتن کسالت است و این بی‌خوابی در زمان کودکی از هر دوره زندگی مضرتر و بدتر میباشد. زمانی که صحبت از بی خوابی به میان میآید نیمی از علت بی خوابی را میتوان به تغذیه نامناسب نسبت داد.
سوء هاضمه بعضی اوقات موجب بیخوایی میگردد. زیرا سوء هاضمه در فعالیت قلب دخالت دارد و از جریان یافتن خون بطور طبیعی جلوگیری میکند و کم کم بی خوابی سوء هاضمه را نیز تشدید میکند و بهترین روش برای درمان آن رفع سوء هاضمه است.
اگر شما هنگام خوابیدن مقداری شیر گرم یا آب میوه جات میل کنید و لباسی راحت بپوشید و مطالعه کنید حتی اگر بارها کتابی را خوانده باشید با این وسیله افکارتان را به چیز دیگری مشغول کرده‌اید و کم کم فراموشی خواهید کرد و بعد از مدتی به خواب می‌روید. موزیک گوش دهید و بدانید که راحت به خواب می روید. سعی کنید به مسائل خوب و موضوعات دلپسندتان فکر کنید و مشکلاتتان را با بی خیالی پشت سر بگذارید و بدون فکر کردن به آنها بخوابید.
گاهی اوقات نا مرتب بودن جای خواب نیز خود باعث بی‌خوابی و یا بد خوابی میشود و برای اینکه خون درست جریان یابد لازم است در هنگام خواب سر بر رورى سطح بلندتری قرار بگیرد. اما توجه داشته باشید که از بالشت‌های زیاد بلند استفاده نکنید زیرا سبب ناراحتی در ناحیه گردن میشود. حتی المکان سعی کنید موقع خوابیدن محیطی آرام و بی صدا را انتخاب کنید.
