در محیط خانواده برخی اوقات به دلایل مختلف افراد خانواده از هم ناراحت و روابط آن ها به سردی و ناراحتی گرایش پیدا می کند به همین دلیل علم روانشناسی مفهومی با عنوان فامیل تراپی یا خانواده درمانی و نظریه های درمان روابط در خانواده را مطرح می کند.
سابقه تاریخی خانواده درمانی یا فامیلی تراپی:
خانواده درمانی واژه ای است که به روش های کار با خانواده های دارای مشکلات زیستی ، روانی و اجتماعی اطلاق می شود.
تعریف خانواده و خانواده درمانی:
خانواده یک واحدزیستی (بیولوژیکی) است که تشکیل آن مبتنی بر پیوند زناشویی است که براساس آن افراد دارای رابطه سببی یا نسبی بوده و با یکدیگر خویشاوندهستند.
خانواده درمانی مداخله‌ای است که بر تغییر تعاملات بین اعضای خانواده متمرکز است و در آن تلاش می‌شود کارکرد خانواده به عنوان واحدی متشکل از تک تک اعضای خانواده بهبود یابد. بالین گری که به خانواده درمانی می‌پردازد می‌کوشد الگوهای بین نسلی غیرقابل انعطافی را که سبب ناراحتی در درون افراد یا در روابط بین فردی می‌شود، درهم بشکند. در خانواده درمانی می‌توان دغدغه‌های هر یک از اعضای خانواده را مطرح نمود. اما این روش درمانی بیشتر بر روی کودکان موثر است. زیرا واقعیت روزمره کودکان مستقیما تحت تاثیر بافت خانواده قرار دارد.
خانواده‌درمانی، نوعی گروه‌درمانی است که در آن، واحد درمانی، هسته خانوادگی است و در جلسات درمانی یک یا چند درمانگر با تمام اعضا خانواده(یا بخشی از آنها) سر و کار دارد و هدف از آن حل و فصل یا تخفیف تعارضات بیماری‌زا و اضطراب در درون واحد خانواده است.
چرا باید خانواده درمانی را جدی بگیریم:
هرکسی که مشکلی دارد که مانع زندگی شخصی او و زندگی اعضای خانواده‌اش شده است می‌تواند از خانواده‌درمانی بهره بگیرد. معمولاً، هرچه عملکرد خانواده بهتر باشد، سطح استرس فرد بیمار نیز پایین‌تر خواهد بود.
خانواده‌درمانی با موفقیت در درمان انواع خانواده‌ها در شرایط بسیار مختلف بکار رفته است که از آن میان می‌توان موارد زیر را نام برد:
• والدینی که در رابطه خود دچار مشکل هستند.
• کودکی که مشکلات رفتاری یا تحصیلی دارد.
• کودکان یا نوجوانانی که در کنار آمدن با یکدیگر دچار مشکلاتی هستند.
• یکی از اعضای خانواده مشکل روانی بلندمدت (مزمن) یا مشکل سوءمصرف مواد، مثل افسردگی حاد یا اعتیاد به الکل داشته باشد.
خانواده درمانی می‌تواند قبل از آغاز مشکل نیز مفید باشد. برخی خانواده‌ها وقتی در آستانه تغییری بزرگ در زندگی قرار می‌گیرند، به سراغ این نوع درمان می‌روند. برای مثال، زن و مردی که هردو از ازدواج قبلی خود دارای فرزند هستند می‌توانند در هنگام ازدواج و تشکیل خانواده‌ای جدید به سراغ خانواده درمانی بروند تا به تمام اعضای خانواده کمک کنند که بهتر با هم کنار بیایند.
مفاهیم خانواده درمانی در جلسات درمان فردی نیز قابل استفاده بوده و برای کسانی که از خانواده‌های مشکل‌دار یا بیمار آمده‌اند بسیار مفید خواهد بود. بزرگسالانی که در خانواده‌هایی با عملکرد ضعیف بزرگ شده‌اند نیز می‌توانند از درمان‌های فردی مبتنی بر مفاهیم خانواده‌درمانی بهره گیرند
نظریه های خانواده درمانی:
۱- درمان های ترکیبی– التقاطی:
خانواده درمانی به عنوان شاخه جدیدی از علم روانشناسی در نیمهدوم قرن بیستم پدید آمد. جنبش خانواده درمانی عمدتا تحت تأثیر نظریه سیستم ها،گسترشدرمان روانکاوی به حوزه خانواده ، پیدایش مراکز راهنمایی کودک و مشاوره زناشویی وگروه درمانی شکل گرفت.
۲-خانواده درمانی مبتنی بر روان تحلیلی:
صاحبنظران اصلی آن ناتان آکرمن ، ویلیامسون، لایمن واین و تئودور کیدز هستند که شیوه درمان آنها ریشه در نظریه فروید دارد. دراین شیوه فرایندهای ناهشیار اعضای خانواده به یکدیگر مرتبط دانسته می شوند و اعتقادبر این است که بایستی روی نیروهای ناهشیار که آسیب را بوجود آورده اند، کار کرد.
۳- خانواده درمانی تجربیاتی:
در این رویکرد خانواده درمانگر تلاش می کند انعطاف پذیری ، صمیمیت ، عزت نفس ،پتانسیل برای تجربه را در خانواده افزایش دهد و از فنون مجسمه سازی ، صحنه آراییخانوادگی ، شوخی ، مصاحبه با عروسکهای خانواده ، هنردرمانی خانواده ، بازی نقش ،بازسازی خانواده و … استفاده می شود.
۴- خانواده درمانی های رفتاری و شناختی _ رفتاری:
نظریه پردازان عمده آن ویلیاممسترز ، ویرجنیا جانسون ، جوزف ولپه ، بندورا و … هستند. این شیوه درمانی بر اساسنظریه های رفتاری و شناختی معتقد است، رفتار از طریق پیامدها ابقا یا حذف می شود.
۵- خانواده درمانی ساختی:
سالوادور مینوچین ، مونتالوو ، فیشمن ، روزمن و … نظریهپردازان اصلی این شیوه از خانواده درمانی هستند که کارکرد خانواده را متضمن ساختخانواده ، زیر منظومه ها و مرزها می دانند. درمانگران نقشه خانواده را بطور ذهنیترسیم می کنند و در پیاده کردن ساخت مناسب خانواده تلاش می کنند و در واقع همچونکارگردان تئاتر عمل می کنند.
۶- خانواده درمانی های استراتژیک ، سیستمی و متمرکز بر راه حل:
این سه رویکرد روشمدار و کوتاه مدت هستند که هر سه مرهون کار میلتون اریکسون می باشند و از میراثمشترکی برخوردارند. هدف ، شیوه کار و فنون مورد استفاده در این سه رویکرد مشابهیکدیگر است و از فنونی چون باز تعبیر ، کمرنگ کردن تعبیر و تفسیر ، تعیین تکالیفشاق ، تکیه بر فرایند سوالات حلقوی ، تمرکز روی راه حلهای فرضی ، تعیین کردنتشریفات و … استفاده می شود.
۷- خانواده درمانی سیستمی:
خانواده درمانی سیستمی در واقع کوششی برای درک خانواده به مثابه یک سیستم (و نه افرادی که صرفا با هم در یک محل زندگی می کنند)و به مثابه زیرسیستمی تحت تاثیر عوامل موجود در محیط بزرگترو اعضاء برای حفظ تعادل خودفعالیت می کنند.این رویکرد را اولین بار ون برتالانفی مطرح کرد.
کارایی این روش تا چه حد است
خانواده درمانی در رفع مشکلات ارتباطی اعضای خانواده مفید بوده و می‌تواند به کاهش علایمی مانند اختلالات تغذیه یا مشکلات مصرف الکل کمک کند. اما ممکن است به انواع خاص‌تر درمان، مانند درمان شناختی-رفتاری یا داروها نیز نیاز باشد.
خطرات خانواده درمانی
• اگر خانواده درمانی توسط مشاور مجرب و به درستی مدیریت نشود، می‌تواند برخی مشکلات را تشدید کند.
• اگر درمان خیلی زود متوقف شود ممکن است نتواند مشکلات را به طور کامل حل کند.
• اگر یکی از اعضای خانواده از مشارکت در روند درمان امتناع کند ممکن است کارایی این درمان کاهش یابد.
نکاتی که باید از قبل باید بدانید
برای رسیدن به بهترین نتیجه، باید تمام اعضای خانواده برای رسیدن به اهداف مشترک با مشاور همراهی کنند.
هرگونه استفاده با درج نام مجله پزشکی دکتر سلام (لینک دهی مستقیم) مجاز می باشد.
مطالب مرتبط :
در روانشناسی خانواده و زوج درمانی مانترا چه مفهومی دارد؟
بدبختی در خانواده ها و ارتباط آن با افسردگی
