گاهی بعضی از افراد را می بینیم که به طور غیر ارادی پلک می زنند به این عارضه بلفارواسپاسم (Blepharospasm) یا اسپاسم پلک می گویند. این بیماری را میتوان جزو بیماری های نورولوژیک یا همان بیماری های مغز و اعصاب به شمار آورد. در اصل این بیماری یک دیسکونی موضعی است.
بلفارواسپاسم بیماری نادری است (یک نفر در هر 20،000 نفر). سن متوسط شروع بیماری 60 سالگی است. در خانمها شایعتر است.
خستگی، استرس و نور می توانند آن را تشدید کنند. بلفارواسپاسم در خواب از بین می رود. اکثر بیماران دچار بلفارواسپاسم از عینک های تیره استفاده می کنند. نگاه کردن به بالا، راه رفتن، خواندن، رانندگی کردن، نگاه کردن به تلویزیون، و نگاه کردن به پایین در بعضی بیمارن باعث تشدید علائم می شوند.
در برخی بیماران انجام بعضی کارها باعث کاهش علائم می شوند، از جمله:
- دراز کشیدن
- حرف زدن
- آواز خواندن
- خمیازه کشیدن
- خندیدن
- فشار دادن ناحیه ابرو یا گیجگاهی
- آدامس جویدن
- باز کردن دهان
گاهی انقباضات به ناحیه پیشانی، بینی، صورت و حتی گردن انتشار می یابند. در مواردی که بلفارواسپاسم با دیستونی قسمت پایین صورت یا فک همراه باشد به آن سندرم Meige میگویند.
حملات شدید بلفارواسپاسم می تواند تا چندین ساعت فرد را عملاً نابینا کند. ایمن سازی محیط زندگی فرد اهمیت زیادی دارد تا در صورت بروز چنین شرایطی خطری برای فرد پیش نیاید.
بلفارواسپاسم می تواند موجب بروز اضطراب، افسردگی و انزوای فرد شود. درمان اضطراب و افسردگی در این شرایط می تواند عملکرد فرد را بهبود بخشد.
علت بلفارواسپاسم
به نظر می‌رسد که بلفارواسپاسم اولیه (شایعترین فرم بیماری) ناشی از اشکال در عملکرد «عقده‌های قاعده‌ای مغز» باشد. عقده‌های قاعده‌ای بخشی از مغز هستند که در تنظیم حرکات هماهنگ عضلات دخالت دارند. گاهی انقباضات پلک‌ها یا انواع دیگر دیستونی در افراد یک خانواده با زمینه‌های ژنتیکی بروز می‌کند. سایر علل بلفارواسپاسم برخی از داروها مانند داروهای پارکینسون، درمان جایگزینی هورمون با استروژن در زنان یائسه، قطع مصرف بنزودیازپینها، خشکی چشم و استرس می‌باشد.
تشخیص بلفارواسپاسم
انقباضات پلک‌ها با توجه به علائم بالینی تشخیص داده میشود. برای تشخیص بلفارواسپاسم نیاز به آزمایش یا عکس برداری خاصی وجود ندارد. انجام اقدامات پاراکلینیک تنها وقتی ضروری است که بخواهیم احتمال مشکلات همراه (مثلاً وجود تومور) را رد کنیم.
در شروع بیماری معمولا بدرستی تشخیص داده نمی شود و با آلرژی یا خشکی چشم ها اشتباه میشود. در ابتدا ممکن است بیمار فقط پلک زدن های بیشتر و طولانی تر داشته باشد. گاهی شدت آن به حدی است که بعلت ناتوانی در باز کردن پلک ها عملا بیمار نابینا می شود.
سایر دلایل اسپاسم چشم
- استرس
- تحریک قرنیه یا ملتحمه
- خستگی و کمبود خواب
- خیره شدن طولانی مدت به صفحه کامپیوتر یا تلویزیون
- مصرف بیش از حد کافئین (برای مثال، قهوه، چای و نوشابه‌های کافئین‌دار)
- اختلالات سیستم عصبی
مانند همیشه توصیه میشود که برای یافتن دلیل اصلی پلک زدن غیر ارادی با پزشک مشورت کنید. پلک زدن غیر ارادی همچنین مرتبط با عملکرد غیر عادی بخشی از مغز که وظیفه کنترل عضلات را بر عهده دارد، می‌باشد. برخی دانشمندان عقیده دارند که ممکن است در بیماری‌هایی مانند پارکینسون نقش داشته باشد.
در موارد نادر، وراثت نیز می تواند در ابتلا به این وضعیت تاثیرگذار باشد. بطور کلی، افراد مبتلا به بلفارواسپاسم دارای چشم‌های طبیعی هستند. در حقیقت مشکل بینایی آنها ناشی از بسته شدن غیر ارادی پلک‌ها است. بلفارواسپاسم نباید با پتوز یا افتادگی پلک‌ها اشتباه گرفته شود. این مشکلات ناشی از ضعف یا فلج بودن عضله پلک بالا می‌باشند.
تفاوت بین اسپاسم چشم خفیف و شدید
اسپاسم خفیف چشم معمولاً به خودی خود برطرف میشود. تنها باید استرس خود را کم کنید و به مقدار زیاد استراحت نمایید. مصرف کافئین را با کمتر نوشیدن قهوه، چای یا نوشابه‌های کافئین‌دار کاهش دهید. آب تونیک به خصوص به عنوان مسدود کننده‌ی عصبی عمل می‌کند. همچنین می‌توانید روش‌های جامعی مانند تکنیک‌های تنفس، تمدد اعصاب، یوگا یا مشاوره را برای کمک به کاهش استرس امتحان کنید.
استفاده از دارو نیز ممکن است موثر باشد که بستگی به شرایط بیمار دارد. هنگامی که از دارو استفاده میشود معمولاً هدف از آن شل کردن عضلات است. به خاطر داشته باشد که برخی داروها بهتر از سایرین عمل می‌کنند. نمونه‌هایی از این داروها که ممکن است بهتر عمل کنند عبارتند از:
- والیوم
- کاجنتین
- پارلدل
- سیمترل
- لیورسال
- تگرتول
- کلونوپین
تزریق نورومدولاتور گاهی اوقات می‌تواند موثر باشد. عمل جراحی آخرین گزینه است و باید تنها برای موارد زیر استفاده شود:
- شدیدترین موارد
- برای بیمارانی که به دارو واکنشی نشان نمی‌دهند.
- برای بیمارانی که به روش‌های درمانی غیر جراحی واکنشی نشان نمی‌دهند.
شاید برایتان سوال شده باشد که چرا برای درمان بلفارواسپاسم از جراحی استفاده نمیشود؟ در این عارضه سعی می شود از جراحی زیاد استفاده نشود زیرا عوارض زیادی داشته و امکان آسیب به پلک چشم وجود دارد.
درمان بلفارواسپاسم
داروهای ضد تشنج، داروهای آرام بخش و داروهای ضد افسردگی داروهایی هستند که معمولاً برای کنترل به کار می روند. پاسخ افراد مختلف به داروهای مختلف متفاوت است و در کل درمان دارویی در بلفارواسپاسم چندان موثر نیست.
در حال حاضر بهترین روش درمان بلفارواسپاسم تزریق My Webpage بوتاکس است. اين تزریق در اطراف چشم در %۹۰ – ۸۰% موارد پاسخ رضایت بخش مي دهد. که حدود ۳ ماه طول می کشد. پس از این مدت لازم است تزریق بوتاکس مجدداً تکرار شود.
البته تزریق بوتاکس می تواند عوارضی از قبیل افتادگی پلک، افتادگی ابرو ، تاری دید یا دوبینی ایجاد کند اما کلیه این عوارض گذرا هستند و حداکثر ظرف مدت چند هفته برطرف می گردند.
جراحی برای مواردی بکار می رود که تزریق بوتاکس ديگر هیچ اثر مفیدی ندارد. در این روش قسمتی از عضلاتی که مسئول بستن پلک هستند توسط جراح پلاستیک چشم (جراح پلک) برداشته می شوند تا باعث بهبود علائم بلفارواسپاسم شود. اما این اثر موقتی است و در نهایت فقط باعث می شود فرد پس از جراحی پاسخ بهتری به تزریق بوتاکس داشته باشد.
مراقبت های لازم برای بهبود بلفارواسپاسم
1- آموزش بیمار و اطرافیان و حمایت موثر افراد خانواده از فرد مبتلا به بلفارواسپاسم می تواند نتایج مفیدی در کنترل علائم داشته باشد.
2- استفاده از عینک های آفتابی تیره به دو علت به مبتلایان بلفارواسپاسم کمک می کند. اول آنکه عینک آفتابی با جلوگیری از تابش نور شدید به چشم، مانع از تحریک چشم شده و تا حدی از بروز حمله بلفارواسپاسم جلوگیری می کند. ثانیاً عینک تیره با پنهان کردن چشم، مانع از آن می شود که سایرین متوجه پلک زدن غیر عادی فرد شوند، در نتیجه حضور در اجتماع را برای فرد آسان تر می کند.
3- استفاده از قطره های اشک مصنوعی و مرطوب کننده های چشم برای درمان خشکی چشم و درمان التهاب پلک (بلفاریت) با کاهش تحریک سطح چشم ممکن است به کنترل حملات بلفارواسپاسم کمک کند.
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است.
