مایع آمنیون، مایعی است که در اطراف جنین وجود دارد، اگر این مایع از حد استاندارد خود کمتر شود در اصطلاح پزشکی به الیگوهیدرآمنیوس دچار خواهید شد. البته درصد احتمال ابتلا به الیگوهیدرآمنیوس در حدود 2 درصد حاملگی ها است. مواردی دیده شده است که حجم مایع آمنیون در حدود چند میلی متر هم رسیده است.
به طور کلی کاهش حجم مایع آمنیوتیک در اوایل حاملگی شیوع کمتری دارد ولی در اغلب حاملگی های طول کشیده تا بعد از ترم دیده می شود. تشخیص سونوگرافیک الیگوهیدرآمنیوس بر اساس AFI (اندکس مایع آمنیوتیک) کمتر یا مساوی 5 سانتیمتر و یا یک پاکه منفرد مایع آمنیوتیک کمتر یا مساوی 2 سانتیمتر در نظر گرفته می شود. وضعیت های متعددی سبب کاهش مایع آمنیوتیک می شوند از جمله اختلالات کروموزومی، ناهنجاریهای جنینی، محدودیت رشد، حاملگی طول کشیده، پارگی پرده ها، نارسایی رحمی جفتی، فشار خون بالا، مسمومیت حاملگی، دیابت ، بعضی از داروها و… . گاهی علت بروز آن نامشخص است. در موارد زودرس ، در سه ماهه دوم، پیامد جنین عموما نامطلوب است. عوارض در موارد زودرس شامل بد شکلی های عضلانی اسکلتی، هیپوپلازی ریه و مرده زایی می باشد.
در اواخر حاملگی کاهش مایع آمنیوتیک با افزایش احتمال پیامدهای نامطلوب حاملگی مثل مرده زایی، زایمان زودرس و عواقب ناشی از آن همراه است.
بسته به علت ایجاد الیگوهیدرآمنیوس درمانهای اختصاصی که البته بسیار محدود هستند انجام می شود. اداره بیمار عمدتا شامل در نظر گرفتن دقیق وضعیت جنین به خصوص در اواخر حاملگی است. در صورت بروز علائم خطر در جنین ختم حاملگی صورت می گیرد.
اندازه گیری مایع آمنیوتیک
به دو روش انجام می شود.
1- maximum vertical pocket) MVP):
بیشترین قطر قدامی – خلفی بزرگترین کیسه عادی از اندام جنین یا بند ناف اندازه گیری می شود که مقدار طبیعی آن 2الی 8 سانتی متر است .
2- amuiotic fluide index) AFI):
در این روش رحم به چهار قسمت مساوی تقسیم می شود که در هر یک از آنها قطر قدامی – خلفی بزرگترین کیسه اندازه گیری می شود. اعداد حاصل با هم جمع شده ومقدار طبیعی آن 5الی 24 سانتی متر است.
علل کم شدن مایع آمنیوتیک
– نشت مایع از کیسه آب: شایع ترین علت آن سوراخ شدن یا پارگی کیسه آب قبل از موعد زایمان است.
– حاملگی طولانی مدت: با پیشرفت حاملگی، آرام آرام مایع اطراف جنین کم شده و جای بیشتری برای رشد جنین می دهد. در صورتی که موعد زایمان برسد و زایمان اتفاق نیفتد (زایمان دیررس)، آب بیشتری جذب شده و اطراف جنین تقریبا خشک می شود.
– عفونت داخل رحمی : ابتلا به برخی عفونت ها می تواند سبب کم شدن میزان مایع گردد.
– ناهنجاری های جنینی : بعضی مشکلات ژنتیکی و برخی از ناهنجاری های جنینی مانند نقص در تشکیل کلیه، انسداد مجرای خروجی ادرار و … می توانند باعث کاهش مایع شوند.
– داروها : مصرف بعضی داروها در دوران بارداری از قبیل برخی مسکن ها نیز باعث کاهش حجم مایع درون کیسه آب می شود.
– ناشناخته : گاهی بدون وجود هیچ مشکلی، حجم مایع به طور خود به خود کاهش می یابد.
بلع مایع آمنیوتیک از سوی جنین هم در رشد ریه و دستگاه گوارش جنین نقش دارد و کاهش آن مانع رشد کامل و مناسب ریه میشود.
اليگوهيدرآمنيوس در اواخر حاملگی
حجم مايع آمنيوني به طور طبيعي بعد از هفته 35 کاهش مي يابد .اداره کردن اليگو هيدروآمنيوس در اواخر حاملگی بستگي به وضيعت کلينيکي دارد .در يک حاملگي عارضه دار شده با اليگوهيدرآمنيوس ومحدوديت رشد جنينی به دليل عوارض همراه مراقبت دقيق جنيني مهم است و زايمان به دلايل مادري وجنيني توصيه می شود.
عــــوارض اليگوهيدرآمنيوس
– فشرده شدن بند ناف حين ليبر
– افزايش 50 % افت متغير صدای قلب در طي ليبر
– خطر دفع مکونيوم غليظ
– هیپوپلازی ریه (به ویژه در موارد پرزانتاسیون اولیه)
– دفرمیته های اندامی (به ویژه دفرمیته فلکسیون، جابه‌جایی مفصل هیپ، کلاب فوت)
– چسبندگی‌های آمنیون به پوست جنین
– پرولاپس بند ناف
– افزایش احتمال دستکاری های زایمانی
اندکس 5 سانتي متر يا کمتر همواره با افزايش 5 برابر ميزان زايمان سزارين همراه است.
علائم اليگوهيدرآمنيوس
اگر كمبود مايع شديد باشد، رحم كوچك تر از حد طبيعی برای آن مرحله از حاملگی به نظر می رسد و گرنه در اكثر موارد، كم شدن حجم آب به طور اتفاقی و در سونوگرافی تشخيص داده می شود.
اقدامات پزشکی حین اليگوهيدرآمنيوس
در صورت وجود پارگی پرده ها، باید درمان را به صورت صحیح انجام داد.
در کمتر از 34 هفته: هرگونه اختلال زمینه‌ای مادر را درمان کنید. در صورت مشاهده موارد غیر طبیعی، باید مادر را بستری کرد. انجام CTG روزانه، داپلر و پروفایل بیوفیزیکی هفتگی، ضروری است. در صورت وجود شواهد نقص جنینی، زایمان را باید به روش سزارین ختم کرد. درمان سرپایی: شمارش روزانه حرکات جنین،داپلر و پروفایل بیوفیزیکال هفتگی. به مادر توصیه کنید که در صورت کاهش حرکات جنین نسبت به حد معمول، مراجعه کند.
پس از 34 هفتگی: هر گونه اختلال زمینه‌ای مادر را درمان کنید. در صورتی که نتایج بررسی‌های انجام شده غیرطبیعی باشد، بستری، ختم بارداری و زایمان سزارین را باید در نظر داشت. درمان سرپایی، به همان صورت ذکر شده در بالاست.
پس از هفته 41: القاء زایمان.
در طی زایمان: مونیتورینگ مداوم از طریق CTG، آمنیوترانسفیوژن به وسیله‌ء کلوئید، مراقبت در جهت کاهش ریسک پرولاپس بند ناف.
درمان های رایج در این موارد شامل:
1) تزریق محلول سدیم کلراید به داخل کیسه آمنیوتیک در مقطعی از بارداری باعث افزایش موقتی مقدار مایع آمنیوتیک می شود و از عوارض بعدی الیگوهیدرآمنیوس می کاهد.
2) تزریق محلول سدیم کلراید به داخل کیسه آمنیوتیک در طول زایمان از طریق لوله ای که وارد رحم می شود. اضافه کردن مایع برای کاهش فشار بر روی بند ناف در طول زایمان و کاهش احتمال جراحی سزارین انجام می شود.
3) تزریق مایع قبل از زایمان از طریق تکنیک آمنیوسنتز به منظور افزایش وضوح تصاویر سونوگرافی. در این مورد، محلول سدیم کلراید به کیسه آمنیوتیک از طریق یک سوزن بلند به دیواره شکم تزریق می شود. معمولا پس از انجام این کار در طول یک هفته مجددا مایع آمنیوتیک کاهش می یابد اما اینکار در هنگام سونوگرافی به پزشکان در مشاهده استخوان بندی جنین و تشخیص برخی مشکلات کمک می کند.
4) مادر باردار در صورت تشخیص الیگوهیدرآمنیوس باید استراحت کند یا در بیمارستان بستری شده و مایعات بدن او با مایعات خوراکی یا مایعات تزریقی تامین شود تا سطح مایع به مقدار طبیعی بازگردد.
در مواردی که زن باردار به اليگوهيدرآمنيوس دچار شود و در سه ماهه ی اول بارداری قرار داشته باشد، پزشک به احتمال زیاد سقط جنین را تجویز می کند.
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
