بیماری ویروسی که باعث آسیب به سلول های نخاع می شود، پولیومیلیت Poliomyelitis یا فلج اطفال است. در اثر این عارضه، فرد مبتلا، بعضی از اعضای بدن خود را نمی تواند حرکت دهد و دچار مشکل می شود. فلج اطفال در بسیاری از کشورها ریشه کن شده است. با دکتر سلام همراه باشید تا به بررسی علل و درمان پولیومیلیت Poliomyelitis یا فلج اطفال بپردازیم.
ویروس این بیماری می‌تواند از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده یا تماس با مخاط دهان یا بینی فرد آلوده، وارد بدن شود. عامل بیماری پس از ورود به بدن، در گلو تکثیر شده و از طریق گردش خون یا مایع لنف، در بدن حرکت کرده و پس از رسیدن به نخاع، به سلول‌های نخاع حمله می‌کند و با نابود کردن این سلول‌ها در واقع کار انتقال پیام عصبی مغز به اندام‌های حرکتی را مختل کرده و در نتیجه حرکت برخی اعضای بدن مختل شده و فلج پیش می‌آید
علل پولیومیلیت یا فلج اطفال
علت اصلی فلج اطفال نوعی ویروس است. ویروس پولیو فقط در بدن انسان‌ها زندگی می‌کند، در مدفوع وارد محیط میشود و می‌تواند دیگران را نیز آلوده کند. ویروس پولیو عمدتاً از راه مدفوع ـ دهان و به ویژه در مناطق غیربهداشتی منتقل میشود.
ویروس پولیو از راه غذا و آب آلوده یا از طریق تماس مستقیم با فرد آلوده به ویروس منتقل میشود. فلج اطفال چنان مسری است که احتمال سرایت بیماری به تمام افرادی که به تازگی در تماس با بیمار بوده‌اند، وجود دارد. افراد ناقل ویروس می‌توانند ویروس را هفته‌ها از طریق مدفوع منتقل کنند.
عوامل خطر پولیومیلیت یا فلج اطفال
– واکسینه نشدن با واکسن فلج اطفال
– مسافرت به مناطقی که در آن مناطق، فلج اطفال شایع است.
– مراقبت از بیماری که ویروس پولیو دارد.
– دست زدن به نمونه های آزمایشگاهی که حاوی ویروس زنده پولیو می باشند.
– داشتن سیستم ایمنی ضعیف، مثلا در بیماران مبتلا به ایدز.
– اگر بعد از تماس با پولیوویروس، استرس زیادی داشته باشید و یا فعالیت ورزشی شدید انجام دهید، باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی می شود.
– افرادی که لوزه های خود را جراحی کرده اند.
واکسیناسیون بیماری پولیومیلیت یا فلج اطفال
واکسن بدن را در برابر ویروس پولیو یعنی ویروسی ایمن می‌کند که می‌تواند عامل فلج و مرگ باشد. واکسن فلج اطفال را میتوان همزمان با واکسن‌های دیگر دریافت کرد. اکثر افراد باید واکسن را در دوران کودکی دریافت کنند.
دو نوع واکسن برای مصونیت در برابر این ویروس وجود دارد: واکسن تزریقی ویروس پولیوی غیرفعال شده (IPV) و واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV).
چهار واکسن متفاوت برای پیشگیری از پولیو در اختیار قرار دارد:
– واکسن خوراکی پولیو (OPV)
– واکسن خوراکی مونووالان پولیو (mOPV1& mOPV3)
– واکسن خوراکی دی‌والان پولیو (bOPV)
– واکسن غیرفعال‌شده پولیو (IPV)
هنگامی که شمار کافی افراد در اجتماع در مقابل پولیو واکسینه شوند، ویروس بیماری‌زا دیگر به میزبان‌های آسیب‌پذیر دسترسی نخواهد داشت و ریشه‌کن خواهد شد. میزان بالای واکسیناسیون بر ضد پولیو در اجتماعات باید حفظ شود تا انتقال ویروس بیماری‌زا متوقف و رخ دادن شیوع بیماری جلوگیری شود.
علایم در بیماران پس از فلج اطفال
* خستگی (Fatigue):
گرچه خستگی گاهی موضعی است، ولی اغلب تمام بدن را درگیر می‌کند. کارهای روزانه را که قبلا قادر به انجام آن بودند در این حالت(خستگی)نمی توانند انجام دهند.این وضعیت در عصرها تشدید میشود.
* درد(Pain):
درد هم در عضلات و هم در مفاصل ایجاد میشود.
* ضعف(Weakness):
ضعف هم در عضلاتی که قبلا درگیر بوده‌اند و هم در عضلاتی که مبتلا نبودند بروز می‌کند اما در عضلاتی که طی بیماری اولیه درگیر شده‌اند واضح تر است.
تشخیص فلج اطفال
– عکس العمل غیر طبیعی
– سفتی پشت
– هنگامی که بیمار به پشت دراز کشیده است، بلند کردن سر و پاهایش مشکل است.
– سفتی و خشکی گردن
– مشکل در خم کردن گردن
– مشکل در بلع و تنفس
آزمایشات تشخیصی عبارتند از:
– بررسی ترشحات گلو، مدفوع و یا مایع نخاع
– معاینه مایع مغزی نخاعی
– میزان آنتی بادی های خون
پیشگیری از پولیومیلیت یا فلج اطفال
بهترین راه پیشگیری از این بیماری تلقیح واکسن می باشد که بصورت رایگان از ابتدای تولد به کودکان خورانده می شود. قطره خوراکی باعث ایجاد مصونیت روده ای شده و در نتیجه این کودکان ویروس وحشی را به کودکان دیگر منتقل نمی کنند.
درمان پولیومیلیت یا فلج اطفال
متاسفانه این بیماری درمان قطعی ندارد و معمولا فرد مبتلا تا پایان عمر فلج می ماند که این مسئله علاوه بر مشکلات جسمی بر خود فرد، بحرانهای روحی و روانی، اجتماعی، اقتصادی شدیدی برای فرد مبتلا ، اطرافیان و جامعه ایجاد می نماید.
راه انتقال بیماری پولیومیلیت یا فلج اطفال
عامل بیماری گاه مستقیماً از راه ترشحات حلق و بینی به اطرافیان سرایت می کند و یا به طور غیرمستقیم یعنی توسط ادرار یا مدفوع و وسایل به کار رفته بیمار یا آب های آلوده سبب ابتلاء دیگران می شود.
ویروس بیماری، در گلوی بیماران ۲ تا ۵ روز قبل و ۳ تا ۵ روز بعد از بروز علائم وجود دارد. برخی عوامل رسیدن ویروس را به مرکز عصبی آسان می کنند مانند حاملگی، خستگی مفرط، ورزشهای سنگین، کشیدن دندان، درآوردن لوزه ها، تزریق واکسن های مخلوط و غیره.
دوره کمون بیماری پولیومیلیت یا فلج اطفال
دوره کمون بیماری ۷ تا ۱۲ روز است گاهی ۳ روز و در مواردی تا ۳۵ روز نیز گزارش شده است. هرگاه فردی به فلج کودکان مبتلا شود یکی از حالات زیر ممکن است اتفاق افتد:
۱- بیماری بدون کوچکترین تظاهر بالینی آغاز و خاتمه یابد.
۲- بیماری شکل خفیف و زودگذری پیدا کند.
۳- بیماری بدون فلج ولی با گرفتاری دستگاه عصبی و بصورت مننژیت خودنمایی کند.
۴- شکل همراه با فلج بیماری پیش آید.
مهمترین اقدامان جراحی که به توسط پزشک ارتوپد برای این بیماران انجام می شود عبارتند از:
1- بلند کردن تاندون های عضلات کوتاه شده برای تصحیح تغییر شکلی که در مفصل بوجود آمده است. این شایعترین عمل جراحی است که برای این بیماران انجام میشود ولی موفقیت آن منوط به این است که مفصل گرفتار شده هنوز قابلیت انعطاف داشته و خشک نشده باشد. یکی از مثال های این نوع اعمال جراحی بلند کردن تاندون آشیل در مچ پا در کسانی است که مچ پای آنها به سمت پایین تغییر شکل داده است.
2- آزاد کردن کپسول مفصلی در مفاصلی که به علت اینکه مدت زیادی در یک وضعیت مانده اند خشک شده اند. این آزاد کردن کپسول مفصلی با برش دادن قسمت هایی از آن انجام می شود.
3- خشک کردن مفصل در مواردی که سفتی و خشکی مفصل و تغییر شکل آن از حالت قبلی باز هم بیشتر است انجام میشود. در این عمل جراحی غضروف مفصلی برداشته شده و استخوان های دو طرف مفصل در وضعیت صحیح قرار گرفته و سپس با پیچ و پلاک به هم متصل میشوند تا بعد از مدتی به هم جوش بخورند.
4- جابجا کردن تاندون های عضلات در مواردی انجام میشود که به علت فلج بودن دسته ای از عضلات انجام حرکتی مقدور نباشد. بطور مثال وقتی به علت ضعیف بودن عضلات جلوی ساق بیمار نمیتواند مچ پای خود را بالا بیاورد با انتقال تاندون های عضلاتی که مچ پا را به داخل میچرخانند به پشت پا، توانایی بالا آوردن مچ پا را به بیمار برمیگردانند.
5- استئوتومی استخوان ها در مواردی برای اصلاح تغییر شکل مفاصل انجام میشود. بطور مثال وقتی که به علت ضعف عضلات چهارسر ران زانوی بیمار در حالت خم باقی مانده و کاملا صاف نمیشود با انجام استئوتومی استخوان ران در بالای زانو میتوان این تغییر شکل زانو را اصلاح کرد. در این نوع عمل جراحی استخوان به توسط جراح بصورت کنترل شده ای شکانده شده و سپس استخوان ها در وضعیت مناسبی در کنار هم قرار گرفته و با پیچ و پلاک به هم متصل میشوند تا جوش بخورند.
6- بندرت در مواقعی که استخوان بیمار کوتاه است میتوان با انجام استئوتومی و استفاده از اکسترنال فیکساتور طول اندام را بلندتر کرد.
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
