هنگامی که سیاهرگ های داخل بند بیضه گشاد تر از حد معمول شود، به این عارضه واریکوسل یا واریس بیضه می گویند. همانطور که می دانید بند بیضه بر روی بیضه قرار دارد و از قسمت پایین بیضه شروع شده و تا قسمت بالایی به سمت کانال مغبنی کشیده می شود.
قسمت های بند روی بیضه
- لوله منی بر که اسپرم یا همان نطفه مردانه را از بیضه به کیسه‌های منی و مجرا منتقل می‌کند
- شریان بیضه که خونرسانی را بر عهده دارد
- وریدها (سیاهرگ‌ها) که خون سیاهرگی را از بیضه خارج می‌کنند
- عروق لنفاوی و اعصاب.
شایع‌ترین علت ناباروری قابل درمان
واریکوسل شایع‌ترین علت قابل اصلاح ناباروری اولیه و ثانویه در مردان است که در 15 درصد مردان جوان دیده میشود. این بیماری در 35 درصد مردانی که به علت ناباروری اولیه مراجعه می‌کنند و در 75 تا 81 درصد مردان با ناباروری ثانویه دیده میشود. شروع آن هم معمولا در زمان نوجوانی است و به صورت نادر در پسران قبل از بلوغ رخ می‌دهد.
واریکوسل عمدتا در طرف چپ ایجاد میشود هرچند می‌تواند دوطرفه هم باشد. اگر هم فقط در طرف راست باشد یا برای اولین بار در افراد مسن رخ دهد، فرد باید از نظر تومورهای شکمی بررسی شود.
واریکوسل و کاهش هورمون مردانه
در مطالعه چند مرکزی که توسط سازمان بهداشت جهانی انجام شد، مردان بالای 30 سال که واریکوسل داشتند نسبت به افراد جوان‌تر درگیر با این بیماری، میانگین سطح تستسترون پایین‌تری داشتند. همچنین این کاهش هورمون در بیماران بدون واریکوسل دیده نشد. این مطالعه نشان می‌دهد که واریکوسل روی هورمون‌سازی بیضه هم تأثیر می‌گذارد. در مطالعات دیگر هم نشان داده شد واریکوسل روی سلول‌های لیدیگ که نقش هورمون‌سازی (تستوسترون) را در بیضه دارند، تاثیر منفی می‌گذارد.
علائم و نشانه های واریکوسل
این بیماری اغلب بدون علامت است و تنها پس از مراجعه به پزشک و معاینه بیضه ها تشخیص داده می شود. در تعداد کمی از بیماران هم واریکوسل با علائمی مانند احساس سنگینی در بیضه یا دردهای خفیف و مبهم یا احساس سنگینی یا کشیدگی در بیضه یا احساس ناراحتی در بیضه یا کیسه بیضه، خود را نشان می دهد. درد ناشی از واریکوسل معمولا در طول روز به علت فعالیت‌های جسمی بدتر می شود و با خوابیدن به پشت تخفیف می‌یابد. بیمار ممکن است خودش متوجه رگهای متسع داخل کیسه بیضه شود. (علامت کیسه پر از کرم خاکی) واریکوسل به ویژه اگر در سنین قبل از بلوغ ایجاد شود می تواند سبب کوچک ماندن بیضه ها گردد.
درجه بندی واریکوسل:
گرید 3: وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده اند
گرید 2: وریدها در حالت ایستاده قابل لمس میباشند
گرید 1: وریدها هنگام زور زدن قابل لمس میباشند
واریکوسل ساب کلینیکال: که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می شود.
در چه مواردی واریکوسل نیاز به درمان دارد؟
در ابتدا با توجه به اینکه بسیاری از بیماران در زمانی که تشخیص واریکوسل برای آنها گذاشته می شود نگران و مضطرب می شوند باید خاطر نشان کنم که واریکوسل یک بیماری خوش خیم است اما درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
درمان واریکوسل:
همان طور که گفته شد واریکوسل درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روشهای درمان آن یا با روشهای با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون (فرستادن لخته) از طریق پوست:
1) روش استاندارد طلایی جراحی واریکوسل روش اینگوینال میکروسکوپیک می باشد که با برش کوچک پایین شکم نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام می شود. مزیت این روش حفظ شریان (سرخرگ) و عروق لنفاوی و عصب می باشد و میزان عود نیز کمتر است (حدود1تا2%).
2) روش جراحی اینگوینال که تقریبا مانند روش اول است اما بدون میکروسکوپ انجام می شود و بنابراین عوارض آن بیشتر است (عود9تا16% و هیدروسل3تا 39%).
3) روش جراحی رتروپریتوان که با برشی بالاتر از روش قبلی انجام می شود. عود 11تا15% و هیدروسل 7% ممکن است ایجاد گردد.
4) روش جراحی با لاپاروسکوپ که با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام میشود. اما در این روش احتمال اسیب عروق بزرگ یا روده ها یا مثانه و… هر چند ناشایع وجود دارد. هیدروسل 5تا 8% و عود کمتر از 2% است و احتمال آسیب شریان نیز وجود دارد.
5) روش آمبولیزاسیون از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر به داخل وریدها فرستاده می شوند. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد. عود 4تا11% دارد. این روش در مواردی که بیش از دو بار واریکوسل عود کرده باشد توصیه می شود.
چرا واریکوسل باعث اختلال در تولید اسپرم می شود؟
تولید اسپرم در مرد نیاز به حرارتی دارد که کمی پایین تر از دمای طبیعی بدن می باشد(حدود نیم درجه)؛ یعنی بیضه ها برای انجام صحیح وظایف خود نیاز به آب و هوایی خنک و مطبوع دارند! به همین جهت هم هست که بیضه ها درون کیسه ای، خارج از بدن قرار گرفته اند تا از گرمای داخل بدن دور باشند؛ حالا اگر به هر دلیل، گرمای درون کیسه بیضه ها زیاد شود؛ روند تولید اسپرم دچار اختلال می شود و آزمایش آنالیز اسپرم بیمار غیر طبیعی می شود. به همین دلیل کسانی که مشاغلی دارند که دائم در معرض گرمای زیاد قرار می گیرند(مثل کسانی که نزدیک کوره کار می کنند) درصد اختلال اسپرم بیشتری نسبت به جمعیت عادی دارند.
درمان دارویی واریکوسل
همچنانکه عرض کردم قطعی ترین روش جراحی است. نقش برجسته داروها بعد از عمل جراحی است و در قبل از عمل جراحی اصلاً مفید نیستند و بیشترین اثری که از آنها گزارش شده در حد ۵-۱۰ درصد است در حالیکه جراحی مخصوصاً میکروسرجری و لاپاراسکوپی تا ۶۰ درصد یعنی ۱۰ برابر داروها در درمان واریکوسل مؤثر هستند.
پس داروها را باید بعد از عمل جراحی استفاده کنیم؟
قطعاً، بعد از بستن رگ های خراب شده و با راه افتادن رگ های جدید داروها در امر اسپرم سازی مؤثر کمک می کنند.
چه داروهایی برای درمان واریکوسل کاربرد دارند؟
امروزه از ویتامین C سیلینیوم، روی، ویتامین E و داروهای آپوپنتوکی فیلین و کلومیفن و آمپول های HCG به صورت روتین برای درمان واریکوسل استفاده می کنند.
بعضی ها به غلط از زالو استفاده می کنند که روش کاملاً غلطی است.
عوارض عمل واریکوسل
۱- هیدروسل یا آب آوردن بیضه
هنگام عمل جراحی اگر رگهای واریس کاملاً توسط جراح لخت نشود و بافت لنفی آن جدا نشود و یا اگر بعد از عمل شخص استراحت کافی نداشته باشد و زیاد سرپا بایستد باعث جمع شدن آب دور بیضه می شود که خود را با بزرگی بیضه عمل شده نسبت به بیضه طبیعی نشان می دهد.
اگر تعداد آب دور بیضه کم باشد نیاز به درمان ندارد. اگر هیدروسل باعث شود بیضه ای که قبلاً عمل واریکوسل روی آن انجام شده بیش از حد بزرگ شود قطعی ترین و بهترین درمان آن عمل جراحی و تخلیه آب دور بیضه می باشد.
تخلیه آب دور بیضه با سرنگ باعث می شود که دوباره آب جمع شود و لذا توصیه نمی گردد.
این عمل به صورت سرپائی انجام می شود برای دیدن فیل عمل به آپارات و یا قسمت ویدئو سایت مراجعه نمایید.
۲- کوچک شدن بیضه بعد از عمل جراحی وایکوسل
که علت آن قطع شدن شریان بیضه دارای واریکوسل می باشد که در حین عمل جراحی واریکوسل به اشتباه توسط جراح قطع می گردد و به علت عدم خون رسانی بعد از عمل تدریجاً بیضه کوچک می شود که در این صورت درمانی برای برگشت آن وجود ندارد.
۳- درد بیضه پس از عمل جراحی واریکوسل
به علت بسته شدن رگهای واریکوسل در هنگام عمل جراحی اغلب درد بیضه ها ایجاد می شود که تدریجاً با استراحت برطرف می شود.
توصیه های پایانی
۱- واریکوسل به علت خرابی دریچه های لانه کبوتری سیاهرگ های بیضه ایجاد می شود.
۲- واریکوسل قطعاً درمان دارویی ندارد چرا که داروها قادر به ترمیم رگ های خراب شده نیستند.
۳- قطعی ترین روش درمان واریکوسل جراحی است.
۴- بهترین روش درمان واریکوسل عمل جراحی لاپاراسکوپی و میکروسرجری است.
۵- از مصرف داروها به صورت خودسرانه جهت درمان واریکوسل اجتناب نمایید.
۶- با تجویز پزشک متخصص و زیر نظر ایشان، پس از جراحی واریس بیضه بهتر است که این داروها را مصرف کنید. این داروها شامل:
- ویتامین E
- ویتامین C
- آپوبنتوکسی فیلین
- کلومیفن
- آمپول های HCG
- داروهای گیاهی و سلنیوم
هرگونه کپی برداری با نام دکتر سلام و لینک دهی مستقیم مجاز است
