آشنایی با مرگ طبيعی سلول

مرگ طبیعی سلول زمانی رخ می دهد که دیگر سلول های مختلف بدن امکان ترمیم و بهبود را نداشته باشند و از عوامل این مرگ سلولی می توان عوامل عفونی، مواد شیمیایی و نقایص ژنتیکی را نام برد. در این مقاله شما را با مفهوم مرگ طبیعی سلول آشنا می نماییم.

آپوپتوزیس

لغت آپوپتوزیس ریشه یونانی دارد و به معنای ریزش برگ درختان در فصل زمستان است.اما در اصطلاح بیولوژی به معنای مرگ برنامه‌ریزی شده ی سلولی یا مرگ یک سلول به نفع سلول های دیگر است.

شاید بهتر باشد که از واژه ی برنامه ریزی شده استفاده نکنیم چون ممکن است در اثر تاثیر دارو هم بوجود آید مثل: رادیکالهای آزاد، اکسیداسیون.

تاریخچه آپوپتوزیس

این کار برای اولین بار در 1972 توسط شخصی به نام (جان کر) و همکارانش انجام گرفت وبعد از آن افراد دیگری نیز به این مقوله پرداخته اند به طوری که 2% تحقیقات بیولوژی به آپوپتوزیس اختصاص دارد.

سلول آپوپتوز چیست؟

ابتدا ژنوم یا DNA متراکم شده و غشای سلول از بین میرود و محتویات سلولی به شکل اجسامی در می آیند که اجسام آپوپتوزی گفته می شود. اتفاقی که می افتد این است که سلولهای بیگانه خوار، اجسام آپوپتوزی  را بلعیده و از بین می برند،بنابراین آنزیمها و مواد سلولی در محیط سلول پخش نشده و از ایجاد التهاب جلوگیری می شود.زیرا خود التهاب  در مباحث  ایمونولوژی بسیار حائز اهمیت است.

مرگ سلولی چيست؟

نکروز چيست؟

نکروز نوعي مرگ سلولي است که هميشه پاتولوژيک است(يعني هميشه به دليل آسيب رسيدن به سلول ايجاد مي شود و به دليل فرايندهاي طبيعي بدن مثل حفظ شکل بافت و … نيست). از جمله اين آسيب ها کمبود خونرساني، تماس با سموم، عفونت هاي مختلف و ضربه است.

تفاوت آپوپتوزیس و مرگ بوسیله نکروز چیست؟

در نکروز،یک سلول در اثر عاملی بیماریزا از بین میرود و محتویات آنزیمها در محیط پخش می شود و ایجاد التهاب می کند. ولی آپوپتوز ایجاد التهاب نمی کند. بنابراین آپوپتوز مرگ طبیعی سلول، ولی نکروز مرگ در اثر عوامل بیماریزا است.

 ارتباط بین آپوپتوزیس و بیماری

هر چیز در بدن باید به صورت متوازن باشد افزایش آپوپتوزیس در انسان می تواند باعث بیماریهایی مثل:آلزایمر؛پارکینسون،ایدز و سکته قلبی شود. همچنین کاهش آپوپتوز منجر به سرطان، بیماری خود ایمنی و عفونت های ویروسی می گردد.

مرگ سلولي در دوران جنيني

مرگ سلولي مي تواند يک فرايند طبيعي در بدن باشد. به عنوان مثال در دوران جنيني هنگام ايجاد حفره هاي بدن، بعضي از سلول ها مي ميرند تا حفره ايجاد شود و يا مرگ برخي از سلول ها عامل حفظ شکل طبيعي بافت ها است. هم چنين در درمان سرطان، هدف درمان مي تواند مرگ سلول هايي باشد که بيش از حد توليد شده اند.
دو نوع مرگ سلولي وجود دارد: نکروز و آپوپتوز.

آپوپتوز در ایجاد سرطان و سکته قلبی چه نقشی می تواند داشته باشد؟

در ایجاد سرطان دو عامل دخالت دارند:

1.سلولها بیش اندازه تقسیم شوند

2.سلولها کمتر از حد لازم دچار آپوپتوز شوند.

هر سلول بسته به نوع آن مدت زمان خاصی برای تقسیم لازم دارد و در چرخه سلولی به دو عدد تقسیم میشود این تقسیم باید در حد متعادل خودش باشد و اگر بیش از حد صورت گیرد باعث تومور و سرطان می شود.برای روشن تر شدن مطلب می توان جمعیتی را مثال زد که در یک جا زندگی می کنند اگر بین میزان مرگ ومیر و تولد توازنی ایجاد نشود و نسبت معینی بر قرار نشود مشکلات خاصی پیش خواهد امد .

زیاد تقسیم شدن در سطح مولکولی نیزباعث سرطان و تومور می شود.

در نتیجه سرطان نیز با کاهش آپوپتوزیس مرتبط است.

درموردافزایش آپوپتوزیس در سطح مولکولی هم متاسفانه از عوامل مهم افزایش سکته قلبی است.

مکانیسم آن به صورتی است که یک سری سلولهای قلبی به نام میوسیت ها که تمایزنهایی را طی نموده اند ظرفیت کمی برای تقسیم شدن دارند واگر در میوسیت ها مرگ سلولی زیاد اتفاق بیوفتد.چون قابلیت تقسیم کمی دارند.قلب دچار سکته وبیماریهای حاد ومزمن می شود.

بنابر این جلوگیری از مرگ میوسیتهادر پیشگیری از سکته قلبی نقش عمده ای دارد.

تاثیر پرتوهای ماورای بنفش و UV در مرگ سلولی

اشعه ها دو دسته هستند:

1) اشعه های یونیزه کننده

– پرتوهای یونیزه کننده مانند X و گاما که ایجاد رادیکال های آزاد می کنند.

2) اشعه های غیر یونیزه کننده

– پرتوهای غیر یونیزه کننده مثل UV یا ماورای بنفش که یکی از دلایل استفاده از کرم های ضد آفتاب هم جلوگیری از مرگ نا بهنگام سلولی است.

دو روش برای اینکه تحت تاثیر رادیکالهای  ازاد  قرار نگیریم، وجود دارد:

1) سعی کنیم در معرض این اشعه ها نباشیم ودیگری اینکه با استفاده از مواد غذایی،اثر رادیکالهای آزاد را خنثی کنیم. به این نوع مواد غذایی آنتی اکسیدان می گوییم که در میوه ها و فیبرها وجود دارد.

2) میوه هایی مانند گوجه فرنگی و هویچ سرشار از آنتی اکسیدان هستند.

رابطه آپوپتوزیس و پیری

پیری عوامل مختلفی دارد. وقتی سلول های بدن پیر می شوند عملکرد خود را از دست می دهند و آنزیم ها به موقع ترشح نشده و همه سلولها دچار اختلال می شوند. نظریه های مختلفی در مورد پیری وجود دارد. مورد بحث ما تجمع رادیکالهای آزاد واثر آن در سلول هاست. خود رادیکالهای آزاد اثرات سمی مختلفی می توانند داشته باشند.

هرگونه استفاده با درج نام مجله پزشکی دکتر سلام (لینک دهی مستقیم) مجاز می باشد.