تغییرات سبک زندگی و کم تحرکی باعث شده بیش از 60 درصد افراد بالای 60 سال در ایران دچار فشار خون باشند. سکته مغزی اولین عارضه ی فشار خون بالاست. اين خطر در شرايطي مبتلايان فشار خون بالا را تهديد مي‌کند که نيمي از آنان در کشور از بيماري خود اطلاع ندارند و نيمي ديگر از افرادي که مطلع هستند، درمان موثر نمي‌گيرند.
اغلب پزشکان در مواجهه با بيماران مبتلا به پرفشاري خون، آنها را از مصرف نمک سفره و غذاي شور پرهيز مي‌دهند و کمتر شده به بيمارانشان توصيه کنند از چه خوراکي‌هاي حاوي سديم اجتناب کنند و از چه غذاها و ميوه‌ها يا سبزيجاتي براي تنظيم و کنترل فشار خونشان بهره مند شوند. به اين بهانه، مروري خواهيم داشت بر عوامل مستعد و تشديد کننده بيماري فشار خون و املاح معدني و غذاهايي که به کنترل فشار خون بالا کمک مي‌کند. براي اينکه خون در رگ‌ها جاري شود و مواد غذايي و اکسيژن را به اعضاي مختلف بدن برساند، نياز به نيرويي است که فشار خون ناميده مي‌شود. اگر نيروي وارده از جريان خون به ديواره رگ‌ها فشار بيش از حد نرمال وارد کند، فرد دچار پرفشاري خون شده است. فشار خون بالا در 90 درصد افراد، علت شناخته شده‌اي ندارد و چون اغلب بي‌علامت است، قاتل بي صدا ناميده مي‌شود.
هنگامي که نمک در بدن انباشته مي‌شود، مقداري از آن به داخل سلول‌هاي عضلات صاف ديواره عروق نفوذ مي‌کند و با ايجاد واکنش‌هايي باعث افزايش فشار شرياني (سرخرگ‌ها) مي‌شود. غذاهاي با سديم بالا شامل زبان، گوشت گاو نمک سود شده، سوسيس و کالباس، ماهي دودي، بکينگ پودر، ترشيجات، خيار شور، سس و رب گوجه فرنگي، انواع پنير، انواع بيسکويت، زيتون، کنسرو سبزيجات، سوپ آماده، پيتزا، چيپس و پفک است. غذاهاي با سديم متوسط، نان، کيک، شير، کره، مارگارين، پنير کم نمک و برخي از انواع آب معدني است. غذاهاي با سديم پايين، برنج، آرد جو، قهوه، چاي، شير مادر، نبات، ميوه هاي خشک، سبزيجات تازه و يخ زده، سيب زميني، گوشت و مرغ و ماهي و سبوس است.
تنها راه پي بردن به مقدار فشار خون، اندازه‌گيري آن به وسيله دستگاه فشارسنج است. افراد بالغ بايد حداقل دو بار در سال، فشار خونشان اندازه گيري شود. مبتلايان پرفشاري خون براي کاهش فشار خون بايد همراه اصلاح برنامه غذايي بر اساس تجويز پزشک، از داروهاي شيميايي و معمولا تا آخر عمر استفاده کنند.
فعاليت فيزيکي مرتب يعني دستکم 60 ـ 30 دقيقه فعاليت در روزهاي هفته که بايد از 15 دقيقه در روز شروع شود و پياده روي تند، به کاهش فشار خون کمک مي‌کند، به اين دليل که قلب مي‌تواند به طور موثرتري از اکسيژن استفاده کند.
ژنتيک (اگر يکي از والدين يا هر دو مبتلا به فشار خون بالا باشند، خطر ابتلاي فرد به پرفشاري خون بيشتر است)، فشارهاي روحي، هيجاني و استرس و اضطراب (به صورت موقت افزايش دهنده فشار خون هستند)، چاقي، مصرف زياد نمک (سديم)، غذاهاي حاوي چربي اشباع، الکل، سيگار (نيکوتين موجود در آن تا يک ساعت پس از مصرف، فشار خون را بالا نگه مي‌دارد)، کم تحرکي و عدم مصرف خوراکي‌هاي فيبردار همچون ميوه و سبزيجات، از علل مستعد کننده پرفشاري خون هستند. سردرد پس سر و پشت سر، منگي سر، سرگيجه، فشار در مرکز قفسه سينه، تپش قلب، تنگي نفس و گرگرفتگي از علائم پرفشاري خون هستند. خطرناک ترين پيامد فشار خون بالا، سکته مغزي و فلج شدن برخي اندام‌ها تا پايان عمر است.
کاکائوها با تلخي بالاي 70 درصد به دليل داشتن فلاونوئيدها،
دم کرده‌هاي گياهي مثل چاي سبز، جوانه گندم به دليل داشتن پتاسيم و منيزيم، آلو منبع غني پتاسيم در فشار خون بالا و روغن کنجد به دليل داشتن اسيدهاي چرب غير اشباع از اين جمله اند.
برخي مواد معدني مانند پتاسيم، منيزيم و کلسيم کمک بسزايي در کنترل و کاهش فشار خون دارند. با افزايش مصرف غذاهاي حاوي پتاسيم مي‌توان تاثير مخرب سديم بر فشار خون را کاهش داد. اغلب غذاهاي گياهي حاوي بيشترين ميزان پتاسيم هستند. بهترين منبع پتاسيم سبزيجات با برگ سبز تيره بخصوص کلم برگ، کلم بروکلي، کاهوي سبز و گوجه فرنگي، پرتقال، موز، کشمش و کيوي است. به ترتيب سيب زميني، حبوبات، ميوه‌هاي خشک، شير، گوشت و ماهي تازه، آرد جو و آجيل، بيشترين پتاسيم و برنج، تخم مرغ، نان، پنير و آرد گندم کمترين ميزان پتاسيم و شکر، عسل، کره، خامه و روغن به ميزان بسيار ناچيز حاوي اين ماده معدني هستند.
مواد غذايي حاوي کلسيم بالا همچون لبنيات کم چرب به کنترل فشار خون بالا کمک مي کنند. کمبود کلسيم در بدن، موجب افزايش فشار خون و در نتيجه ابتلا به بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي مي‌شود. کلسيم در شير، ماست، پنير و کشک به وفور يافت مي‌شود. مطالعات انجام شده حاکي است در جوامعي که مصرف لبنيات زياد است، شيوع فشار خون بالا بسيار کمتر است.
بر اساس نتايج يافته هاي پژوهشي، منيزيم توانسته فشار خون را کاهش دهد. در بيماراني که از ديورتيک‌ها (داروهاي ادرارآور) براي دفع سديم و درمان فشار خون به مدت طولاني استفاده کرده‌اند يا از پتاسيم به ميزان بالا مصرف کرده‌اند، استفاده از منيزيم توانسته براي مدتي، فشار خون را به صورت آشکاري کاهش دهد. بد نيست بدانيد مصرف ديورتيک‌ها مي‌تواند منيزيم را دفع و مقدار آن را در بدن کاهش دهد. فيبرها همچون سبوس و غلات سبوس دار منبع اصلي منيزيم و اغلب سبزيجات، مغزها و گوشت، حاوي مقادير متوسط اين ماده معدني هستند.
تحقيقات نشان داده، اغلب افراد دچار پرفشاري خون، دچار اضافه وزن و چاقي هستند و به ازاي هر 10 کيلوگرم افزايش وزن تغييرات محسوسي در افزايش فشار خون آنها ديده شده است. لازم است بدانيد کاهش وزني در حدود 4/5 کيلوگرم مي‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند. هر چه اندازه دور کمر بيشتر شود، خطر افزايش فشار خون بيشتر مي‌شود. مردان آسيايي با دور کمر بالاي 90 سانتي‌متر و زنان با دور کمر بالاي 80 سانتي‌متر مستعد ابتلا به فشار خون بالا هستند.هر يک از گياهان معطر داراي ترکيبات موثري براي پايين آوردن فشار خون هستند. به جاي نمک از ديگر چاشني‌ها استفاده کنيد. مصرف زنجبيل، رازيانه، سير، فلفل سياه، ريحان و ترخون توصيه مي‌شود. سرکه و آبليمو و آبغوره نيز مي‌تواند چاشني خوبي براي مزه دار کردن غذا باشد. اگر ذائقه شما به شوري عادت کرده و نمي‌توانيد نمک را کنار بگذاريد، مي‌توانيد نمک را به تدريج از برنامه غذايي‌تان حذف کنيد. با اين کار، پرزهاي چشايي زبان به مرور سازگاري پيدا مي‌کند و شما متوجه تغيير زيادي نخواهيد شد.
منبع: رسالت
