تخمدان یکی از حساس ترین اندام های جنسی است. تخمدان در بانوان وظیفه بالغ سازی تخمک ها و همچنین آغاز مراحل بارداری با رها سازی تخمک را بر عهده دارد. عوامل متعددی وجود دارند که موجب آسیب رسیدن و بروز اختلال در سلامت تخمدان می شوند که از مهم ترین آنها می توان به کیست تخمدان اشاره کرد؛ در ادامه به بررسی انواع کیست های تخمدان و روش های درمان آنها خواهیم پرداخت با دکتر سلام همراه باشید.
یکی از مشکلات شایع میان اکثر زنان دنیا کیست های تخمدانی است و آمار مبتلایان به این کیست ها در میان دختران جوان و سایر زنانن رو به افزایش است. کیست های تخمدانی اغلب باعث ایجاد چاقی، عضلات و استخوان های درشت، رویش مو بر روی صورت و بدن، خصوصیات مردانه، آكنه و عادت ماهیانه نامنظم می شوند. در صورت بی توجهی به درمان، كیست های تخمدانی می توانند باعث ناباروری، افزایش ابتلا به دیابت، سكته ها، حملات قلبی و سرطان رحم شوند. دلیل برخی از این نوع کیست ها ناشناخته است و حتی ایجاد ناراحتی برای فرد مبتلا نمی کنند، اما با تغییر سبک زندگی و تغذیه مناسب می توان از ایجاد گونه های دیگر پیشگیری کرد. در این مقاله مروری کامل بر کیست تخمدان خواهیم داشت:
- کیست تخمدان چیست؟
- انواع کیست تخمدان و دلایل بروز آن
- علائم کیست تخمدان چیست؟
- کیست تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟
- چطور پزشک می تواند تشخیص دهد که کیست تخمدان خطرناک است؟
- درمان کیست تخمدان چگونه است؟
- درمان خانگی کیست تخمدان (چند توصیه آسان)
- سوالات رایج شما درباره کیست تخمدان
کیست تخمدان
کیست تخمدان ساختاری کیسه ای شکل و بسته است که در داخل تخمدان است و با مواد مایع و شبه جامد پر شده است. خیلی از خانم ها و دختر خانم ها گرفتار کیست هستند. یکی از دلایل رایج در ناباروری همین کیست ها ی تخمدانی است که به ظاهر مشکل ساز نیستند اما یکی از دغدغه های اصلی زوجین را ایجاد میکنند. پس باید همه خانم ها اطلاعات کافی و جامع درباره کیست تخمدان داشته باشند.
کیست تخمدان چیست؟
کیست تخمدان ساختاری کیسه ای شکل و بسته است که در داخل تخمدان است و با مواد مایع و شبه جامد پر شده است. کیست ساختاری پر شده از مایع است ممکن است نشان دهنده تومور یا نئوپلاسم باشد. اگر تومور باشد ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد.
3 مورد احتمالی در ایجاد برخی کیست های تخمدانی
1- شست و شو با آب سرد پس از دفع ادرار
2- حمام کردن در زمان پریود
3- پوشیدن شلوارهای تنگ که به کشاله ران ها فشار می آورد و باعث کاهش خون رسانی به تخمدان ها می شود.
انواع کیست تخمدان و دلایل بروز آن
انواع کیست تخمدان
دلایل زیادی برای کیست تخمدان وجود دارد و اکثر این دلایل سرطانی نیستند.
1. کیست فولیکول: رایج ترین کیست، کیست فولیکول است که به خاطر رشد فولیکول اتفاق می افتد. فولیکول یک کیسه پر از مایع است که حاوی تخمک است. کیست فولیکول هنگامی تشکیل می شود که فولیکول در طی پریودی رشد می کند و تخمک آزاد نمی کند. معمولا کیست فولیکول خود به خود بعد از چند روز تا چند ماه درمان می شود. کیست فولیکول می تواند حاوی خونی باشد که ناشی از نشت خون به کیسه تخمک است.
2. کیست جسم زرد: کیست جسم زرد به چرخه پریودی وابسته است. جسم زرد بافتی در داخل تخمدان است که پس از آزاد شدن تخمک از فولیکول (فولیکول چیست؟) اتفاق می افتد. اگر بارداری اتفاق نیفتد، جسم زرد پاره شده و ناپدید می شود. جسم زرد حاوی مایع یا خون است و به صورت کیست در تخمدان دیده می شود. معمولا این کیست در یک طرف وجود دارد و هیچ علائمی ندارد و خود به خود درمان می شود.
3. کیست شکلاتی: آندرومتریوز بیماری است که در آن سلول ها به جای اینکه به طور طبیعی در پوشش داخلی رحم رشد کنند در خارج از رحم رشد می کنند. تخمدان یکی از مکان های رایج آندومتریوز است. ( این مقاله را بخوانید: بیماری آندومتریوز و علائم آن) هنگامی که آندومتریوز در داخل تخمدان ایجاد می شود، بافت آن رشد کرده و به طور مداوم خونریزی می کند و یک کیست پر از خون با محتویات قرمز یا قهوه ای به نام آندومتریا ایجاد می کند که به آن کیست شکلاتی می گویند.
4. سندرم پلی کیستیک تخمدان: این بیماری به خاطر وجود چند کیست کوچک در هر دو تخمدان اتفاق می افتد. این بیماری همراه با مشکلات هورمونی است و یکی از دلایل رایج ناباروری در خانم ها است.برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله تخمدان پلی کیستیک را مطالعه کنید.
5. کیست درموید: تومورهای خوش خیم و بدخیم تخمدان می توانند کیست باشند. بافت تخمدان به طور غیر طبیعی رشد کرده و سایر بافت ها مانند دندان یا مو را ایجاد می کند. کیست با بافت های غیر طبیعی تومورهای خوش خیم یا کیست درموید نامیده می شوند.برای اطلاعات بیشتر مقاله کیست مویی چیست و چگونه درمان میشود را مطالعه کنید.
6. ورم تخمدان: عفونت اندام لگن باعث عفونی شدن تخمدان و لوله های فالوپ می شود. در موارد شدید، کیست ممکن است در اطراف تخمدان یا لوله ها ایجاد شود. این کیست ها به ورم تخمدان معروف هستند.
علائم کیست تخمدان چیست؟
علائم کیست تخمدان
کیست ممکن است علائم مختلفی در بدن ایجاد کنند از جمله:
- لکه بینی
- پریودهای نامنظم
- موهای زائد
- دردهای شدید دوره پریود
- دردهای مبهم لگنی
- درد در هنگام نزدیکی جنسی
- حالت تهوع
- استفراغ
- خونریزی غیرمعمول
- درد پستان
- درد در منطقه لگن
- احساس پری در شکم
بیشتر کیست ها بدون اینکه خانم متوجه شود وجود دارند و درمان می شوند. رایج ترین علائم کیست تخمدان درد در ناحیه شکم و لگن است. درد به دلایل زیر ایجاد می شود:
- پارگی کیست
- رشد سریع و کشیدگی کیست
- خونریزی کیست
- پیچیدگی کیست اطراف منبع خون
اگر کیست بزرگ شود علائم دیگر نیز در اثر فشار ایجاد شده دیده می شود. این علائم عبارتند از:
- احساس پری شکم و نفخ
- درد کمر
- سوء هاضمه
- ضرورت ادرار
- مشکل در تخلیه کامل مثانه
- احساس نیاز به دفع
- حرکات شدید روده
- درد در هنگام مقاربت جنسی
علائم پارگی کیست تخمدان چبیست؟
کیست پاره شده همیشه علائمی نشان نمی دهد به خصوص اگر کیست کوچک باشد. اما گاهی پاره شدن کیست باعث درد شدید و خونریزی داخلی می شود. درد پارگی کیست دردی ناگهانی است که در یک طرف بدن حس می شود. درد ممکن است در هنگام فعالیت ها فیزیکی یا نزدیکی جنسی شروع شود. کیست پاره شده باعث تب و علائم معده و روده نمی شود.
کیست تخمدان کوچک، علائمی ایجاد نمی کنند. اما کیست های بزرگتر علائمی ایجاد می کند از جمله:
- درد در شکم و کمر یکی از رایج ترین علائم است.
- احساس نفخ و سوزش معده
- افزایش شکاف شکمی
- احساس درد در روده و حرکات روده
- درد در طی رابطه جنسی
- درد در سمت راست پایین شکم
- تهوع و استفراغ
– بیشتر کیست های تخمدان سرطانی نیستند.
– کیست تخمدان با سونوگرافی و معاینه فیزیکی تشخیص داده می شود. سونوگرافی از طریق واژن یکی از راه های بررسی کیستت تخمدان است.
– درمان کیست تخمدان بستگی به علت کیست دارد و درمان از معاینه فیزیکی تا جراحی متفاوت است.
– پارگی کیست تخمدان یکی از عوارض است که با درد شدید و خونریزی همراه است. کیست تخمدان پاره شده باعث ایجاد درد می شودد که به طور ناگهانی رخ می دهد.
کیست تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟
گاهی اوقات کیست تخمدان توسط پزشک در حین معاینه لگن تشخیص داده می شود. اگر در طی معاینه علائمی دیده شود از روش تصویربرداری استفاده می شود. بیشتر کیست ها توسط سونوگرافی تشخیص داده می شوند. در طی سونوگرافی از امواج صوتی استفاده می شود که ساختار بدن را نشان می دهد. سونوگرافی بدون درد و بی ضرر است. سونوگرافی از طریق واژن ابزاری تشخیصی برای مشاهده بهتر تخمدان با استفاده از ابزار نازکی است که از طریق واژن وارد می شود. کیست با روش های دیگر از جمله سی تی اسکن یا ام آر آی نیز تشخیص داده می شود.
چطور پزشک می تواند تشخیص دهد که کیست تخمدان خطرناک است؟
تشخیص خطرناک بودن کیست تخمدان
– کیست تخمدان کارکردی: اگر خانم 40 ساله یا جوان تر باشد و پریودی او منظم باشد، توده های تخمدان کیست های تخمدان کارکردی هستند که غیرطبیعی نیستند. مثال هایی از جمله کیست فولیکول و کیست جسم زرد. این کیست ها به تخمک گذاری مربوط هستند و در طول پریودی اتفاق می افتند. این کیست ها به خودی خود در طول پریودی بعدی از بین می روند.
– از آنجایی که قرص های خوراکی برای جلوگیری از تخمک گذاری استفاده می شوند، پزشک توقع ندارد خانمی که این قرص ها را مصرف می کند به کیست کارکردی دچار شود. این خانم ها کیست کارکردی نخواهند داشت. بنابراین پزشک از سونوگرافی لگن استفاده می کند. کیست کارکردی پس از یائسگی ( دوران یائسگی زنان چیست) در خانم دیده نمی شود. کیست های کوچک حاوی فولیکول در تخمدان پس از یائسگی دیده می شود.
– فاکتورهای دیگر نیز در تشخیص کیست تخمدان موثر هستند. کیست حاوی کیسه مایع احتمالا نئوپلاسم خوش خیم است که در سونوگرافی تشخیص داده می شود. بنابراین سونوگرافی نقش مهمی در تشخیص تومور تخمدان ایفا می کند.
سرطانی شدن کیست تخمدان:
** سرطان تخمدان در خانم های جوان تر از 40 سال نادر است. بعد از 40 سالگی، احتمال سرطانی بودن کیست تخمدان بیشتر است. تست خون CA-125 برای تشخیص سرطان تخمدان استفاده می شود اما همیشه نشان دهنده سرطان نیست. CA-125 پروتئینی است که در تست خون خانم با سرطان تخمدان دیده می شود.
** ممکن است برخی شرایط باعث افزایش CA-125 شود بنابراین تست CA-125، به خصوص در سنین کمتر، تست مناسبی نیست. عفونت لگن، فیبروئید رحم، بارداری، کیست تخمدان، آندرومتریوز و بیماری کبد ( این مقاله را بخوانید: هر آنچه درباره علائم، عوارض و درمان کبد چرب باید بدانید ) بیماری هایی هستند که باعث افزایش CA-125 در خون می شوند (در غیاب سرطان تخمدان).
** حتی اگر یک خانم سرطان تخمدان داشته باشد، تمام سرطان های تخمدان باعث افزایش CA-125 نمی شوند. بعلاوه مقدار CA-125 در خانم هایی که سرطان سینه، ریه و صفرا دارند بالا است.
درمان کیست تخمدان چگونه است؟
بیشتر کیست های تخمدان در سنین باروری کیست فولیکول و کیست جسم زرد است که به صورت خود به خود پس از چند ماه از بین می روند اما باعث ایجاد درد می شوند. این کیست ها خوش خیم هستند. این کیست ها در طول بررسی لگن تشخیص داده می شوند. تمام خانم ها به شکلی کیست فولیکول دارند اما هیچ علائمی ندارد بنابراین متوجه آن نمی شوند. سونوگرافی راهی مناسب برای تشخیص کیست ساده (فقط مایع بدون بافت جامد، خوش خیم) و پیچیده (با ذرات جامد که معمولا نیاز به جراحی دارد) است.
درمان مناسب کیست تخمدان به دلیل ایجاد شدن کیست بستگی دارد. سن خانم، سایز کیست و ظاهر آن در طول سونوگرافی به تعیین درمان کمک می کند. کیست کارکردی معمولا اگر پاره شود و خونریزی داشته باشد نیاز به جراحی دارد. تومور خوش خیم و بدخیم نیز به عمل نیاز دارد.
درمان شامل بررسی های ساده است؛ همچنین تست خون CA-125 نیز برای کمک به تعیین سرطان مورد نیاز است.
روش های درمانی خانگی برای درمان مستقیم کیست تخمدان وجود دارد اما روش قطعی نیست. فقط مصرف کردن قرص های ضد التهاب و ضد استروئیدی برای کاهش درد توصیه می شود.
جراحی برای کیست تخمدان
هر گونه توده در تخمدان از جمله کیست می تواند به وسیله لاپاروسکوپی ( مقاله لاپاراسکوپی رحم و تخمدان را بخوانید) یا جراحی باز شکم برداشته شود. هنگامی که کیست برداشته می شود بافت برای بررسی زیر میکروسکوپ به آزمایشگاه فرستاده می شود تا نوع کیست تشخیص داده شود.
درمان خانگی کیست تخمدان (چند توصیه آسان)
درمان خانگی کیست تخمدان
1- مصرف مواد غذایی حاوی کربوهیدرات مانند نان، برنج، ماکارونی، و سیب زمینی را نسبت به گذشته کاهش دهید. سعی کنید از غلات کامل و سبوسدار استفاده کنید.
2- از مواد غذایی سرشار از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات، و حبوبات بیشتر استفاده کنید.
3- سعی کنید مواد غذایی حاوی فیبر را به تدریج به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
4- مصرف فیبر را از راه های مختلف افزایش دهید. حبوبات، میوه ها ،و سبزیجات حاوی فیبر را در غذای اصلی، سالاد، و میان وعده مصرف کنید.
5- از سبزیجات برگ سبز تیره در وعده های نهار و شام بهره ببرید.
6- چربی های اشباع شده را با چربی ها و روغن های سالم و اشباع نشده جایگزین کنید.
7- از لبنیات کم چرب استفاده کنید.
8- در کل مصرف غذاهای چرب را کاهش داده و چربی کمتری مصرف کنید.
9- مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین مانند چای، نوشابه، و قهوه را کاهش دهید و از نوشیدنی های فاقد کافئین مصرف کنید.
10- برای کنترل قند خون، در طول روز غذا را در وعده های بیشتر و حجم کمتری میل کنید.
11- سعی کنید از انواع مواد غذایی با رعایت تعادل در برنامه غذایی خود بهره ببرید.
12- ترجیحاً غذاهای تازه مصرف کنید، و از مصرف غذاهای آماده، فرآوری شده، کنسروی، نمک سود شده، و دودی اجتناب کنید.
13- مصرف نمک را کاهش دهید و ادویه ها یا چاشنی های دیگر مانند، سبزیجات معطر و آبلیمو را جایگزین آن کنید.
14- 2 تا 3 بار در هفته ماهی بخورید.
15- مصرف قند، شکر، و شیرینی را کاهش داده و یا در صورت امکان حذف کنید، و به جای آن از غلات سبوسدار استفاده کنید.
16- مواد غذایی را به جای سرخ کردن با روغن، کباب پز یا آب پز کرده و یا در فر طبخ کنید.
17- سعی کنید در هر وعده غذایی یک منبع پروتئینی داشته باشید تا ثبات قند خونتان حفظ شود و دچار افت قند خون نشوید. گوشت، ماهی، مرغ، لبنیات، تخم مرغ، و آجیل منابع خوبی از پروتئین هستند. اما از مصرف بی رویه گوشت قرمز و تخم مرغ پرهیز کنید.
18- سعی کنید از گوشت، مرغ، و ماهی بدون چربی استفاده کنید.
توصیه های سبک زندگی
1- وزن خود را کاهش دهید.
2- دریافت کالری روزانه خود را کم کنید تا بتوانید وزن خود را کاهش دهید.
3- سعی کنید حتماً روزی 20 دقیقه ورزش کنید.
4- استرس را از زندگی خود دور کنید.
5- عدم مصرف و یا محدود کردن مواد غذایی نظیر، انواع شیرینی جات، كیك و كلوچه، ماكارونی و پاستا، غذاهایی كه شكر به آنها اضافه شده است، آبمیوه های شیرین صنعتی، نوشابه، نان های سفید و بدون سبوس.
6- افزایش مصرف میوه، و سبزیجاتی مثل هویج، فلفل، كاهو، كلم، اسفناج و…
سوالات رایج شما درباره کیست تخمدان
سوالات رایج کیست تخمدان
آیا کیست تخمدان باعث سرطان می شود؟
بیشتر کیست تخمدان به خاطر سرطان نیست و کیست تخمدان باعث سرطان تخمدان نمی شود. برخی سرطانهای تخمدان باعث ایجاد کیست در اطراف تومور می شود. سرطان تخمدان از کیست خوش خیم تخمدان کمتر دیده می شود.
آیا کیست تخمدان در طول بارداری خطرناک است؟
کیست تخمدان معمولا در بارداری مشخص می شود. در بیشتر موارد، در هنگام سونوگرافی بارداری به صورت تصادفی کیست دیده می شود. بیشتر کیست تخمدان در بارداری خوش خیم هستند و نیاز به درمان ندارند. اما اگر کیست بزرگ باشد یا احتمال پارگی آن وجود داشته باشد جراحی مورد نیاز خواهد بود.
آیا خانم می تواند در طول یائسگی یا بعد از آن دچار کیست تخمدان شود؟
کیست تخمدان ممکن است در طول بارداری یا هر زمان دیگری ایجاد شود. برخی از انواع کیست تخمدان مربوط به چرخه پریودی است و قبل از رسیدن به یائسگی دیده می شود. اما برخی دیگر بعد از یائسگی دیده می شود.
چه متخصص هایی کیست تخمدان را درمان می کنند؟
متخصص زنان به درمان کیست تخمدان می پردازد.
آیا می توان از کیست تخمدان جلوگیری کرد؟
خیر هیچ راهی برای جلوگیری از پیشرفت کیست تخمدان وجود ندارد.
آیا کیست تخمدان خود بخود بهبود می یابد؟
بیشتر کیست های کارکردی خود به خود درمان می شوند و مشکلات طولانی مدت ایجاد نمی کنند. کیست خوش خیم یا تومور خوش خیم از طریق جراحی برداشته می شود. بیشتر کیست های تخمدان مشکلات بلند مدت ایجاد نمی کنند. کیست ممکن است در سرطان تخمدان دیده شود. در این صورت، پیشگیری به نوع سرطان بستگی دارد.
تخمدان ها چقدر بزرگ می شوند؟
تخمدان یکی از جفت غدد لنفاوی در زنان است که در لگن در دو طرف رحم واقع شده است. هر تخمدان به اندازه گردو و شبیه آن است. تخمدان تخمک ها و هورمون های استروژن و پروژسترون را تولید می کند. تخمدان ها منابع اصلی هورمون های زنانه هستند که ویژگی های بدنی زن را از جمله اندازه سینه ها، موهای بدن و فرم بدن را کنترل می کنند. همچنین چرخه پریودی و بارداری را تنظیم می کنند.
منبع: اوما
