خیر! انگارقرار نیست مشکل اضافه وزن دست از سر بانوان ایرانی بردارد! معضل اضافه وزن از مسائل متداولی است که خیلی از خانم‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات زندگی شخصی با آن روبرو هستند! این مشکل ممکن است تا حدی بحرانی می‌شود که پای مشکلات روانی و عاطفی آن بسیار جدی! به میان می‌آید. پرسش این است: به چه دلیل خیلی از خانمهای ایران دچار مشکل اضافه
وزن هستند ؟ دکتر رضا راست‌منش (متخصص تغذیه) قرار است تا پایان این گزارش همراه‌مان باشد تا تمام عوامل چاقی زنان ایران را مرور کنیم. طبق معمول، آدم وقتی می‌رود سراغ یک سؤال، کار به تاثیر مسائل باور نکردنی هم می‌رسد؛ از ديدگاه و نگرش اجتماعي گرفته تا مسايل مربوط به تغذيه خود مادر در دوران بارداري و حين شيردهي، تغذيه خود دختران در دوره‌هاي مختلف زندگي (به ویژه دوران شيرخواری و دوران بلوغ و كنكور) فعاليت بدني دختر بچه‌ها و حتي ژنتيك نژادمان!
بست نشسته‌اند روی کتاب!
علت بعدي اضافه وزن و چاقي دختران ايراني، كمبود فعاليت بدني و اهمال سنتي ما براي ساختن بازي‌هاي دخترانه‌اي است كه در عين حال انرژي‌سوز هم باشند. دقت كنيد! در همان زمان‌هايي كه پسربچه‌ها در خيابان با فوتبال و توپ، عرق مي‌ريزند و از ديوار راست بالا مي‌روند؛ دختر بچه‌هاي ما عروسك‌بازي مي‌كنند و حداكثر با يك فاصله 10 متري از اين اتاق به آن اتاق مي‌روند، خيلي هنر كنند؛ قايم موشك بازي مي‌كنند. نكته بعدي كه كمتر خانواده يا حتي كارشناسي به آن توجه مي‌كند، همزماني برپايي كنكور سراسري براي دختران و پسران است؛ آن هم درحالي كه فاز دوم جهش رشد در دختران شروع شده و به خاطر افزايش هورمون‌هاي جنسي استروژن و پروژسترون، بستر فيزيولژيك براي چاقي در دخترها بيشتر است. بست‌نشيني دخترها براي درس خواندن در كنكور بيشتر است آن هم به دلايل مختلف آموزشي و پتانسيل يادگيري و اين حقيقت كمتر عريان شده كه دخترها براي اينكه در شهر خود يا شهرهاي نزديك به شهر سكونت‌شان قبول شوند، با جديت بيشتري بست‌نشيني مي‌كنند و استرس بيشتري دارند. به ياد بياوريد كه استرس باعث پرخوري مي‌شود و بستر فيزيولژيك چاق شدن را فراهم مي‌كند!
اضافه وزن کنکوری‌ها
وقتي مطالعه مي‌كنيم- مخصوصا اگر اين مطالعه يا كار فكري خوشايندمان نباشد و اجباري و صرفا به دليل وظيفه باشد- لذت مغز از آزادي‌هايي كه قبلا داشت محدود مي‌شود و مجبور مي‌شود فعاليتي را انجام دهد كه خيلي به ذائقه‌اش خوش نمي‌آيد. به خاطر خلأ لذتي كه به وجود آمده، مغز در يك اقدام از جنس سازشي؛ با ايجاد حس گرسنگي، شرايطي پديد مي‌آورد تا فرد سراغ غذا و به ویژه شيريني برود تا با دشت كردن لذت شيريني، خلأ پديدآمده ناشي از اين اجبار را جبران كند. پس اين حس كاذب است و چون دخترها در زمان كنكور تمايل كمتري براي ترك بست‌نشيني كنكور و درس خواندن دارند، اين حس خلأ لذت در دخترها بيشتر است. همين استرس بيشتر، در دخترها باعث تمايل بيشترشان براي خوردن شيريني و غذاي بيشتر نسبت به پسرها مي‌شود.
اضافه وزن و مهمانی‌های دخترانه
فاكتور بعدي مربوط به تفاوت پركردن اوقات فراغت بين دخترها و پسرهاست. پسرها اوقات فراغت‌شان را با بيرون رفتن، كوه رفتن، ورزش و فوتبال و نظاير آن پر مي‌كنند. دخترها بيشتر مهماني مي‌دهند و در مهماني هم كه مستحضر هستيد خبري از دويدن و ضربه كاشته زدن و كرنر ارسال كردن نيست؛ بلكه بساط شيريني، ميوه و غذا برپاست.
نقش ژنتیک
نكته آخر و كم اهميت‌تر از همه، مسئله ژنتيك است. مطالعات مقايسه‌اي كم‌شماري نشان داده‌اند كه زمينه چاقي در دخترهاي ايراني در قوميت‌هاي مختلف بيشتر وجود دارد ولي اين موضوع بسيار كم اهميت‌تر از اهمال‌كاري خود ما در رفتارهاي تغذيه‌اي است و نبايد با دستاويز قرار دادن اين موضوع كم اهميت، از وظايف خودمان براي اصلاح رفتار غذايي و افزايش فعاليت بدني، شانه خالي كنيم.
تقویت در جهت معکوس!
سرنوشت چاق (!) دختران ایران، اغلب در دوران جنینی شکل می‌گیرد! به لحاظ فرهنگي هنوز هم اين نگاه غلط در خانواده‌ها غالب است كه هنگامي كه دختر يا عروس‌شان باردار مي‌شود، با نگاه مشفقانه او را در عمل وادار به مصرف بيشتر غذا مي‌كنند و اسم اين كار را به غلط «تقويت» مي‌گذارند! درحالي كه نيازهاي دوران بارداري مشخص است؛ در 3 ماه اول بارداري نبايد مادر بيش از یک تا 2كيلوگرم اضافه وزن داشته باشد، خانواده‌ها با تعارف بيش از حد غذا و به‌اصطلاح خودماني «تقويت»، با يك شيب تند موجب افزايش تصاعدي وزن مادر باردار و به‌تبع آن وزن جنين مي‌شوند. صد البته كه اين امر هم در مورد نوزاد دختر و هم نوزاد پسر، به‌طور یکسان تاثير دارد ولي نكته اين است كه نوزادان پسر بعدها به دليل ذاتي، جنسيتي و فرهنگي، فعاليت بدني بيشتري دارند و مشكل چاقي در آنها كمتر از دختران است.
چاقی و پوشش دختران
نكته بعدي، مربوط به نوع پوشش دخترهاست. آيا دقت كرده‌ايد وقتي كت و شلوار و كفش رسمي مي‌پوشيم ناخودآگاه فعاليت كمتري داريم تا زماني كه لباس اسپرت و راحتي پوشيده‌ايم؟ وقتي لباس راحت پوشيده‌ايم روحيه چريك‌وار داريم و به راه رفتن، پياده‌روي و ورزش تمایل داریم. اين مسئله غيرمستقيم تلنگري به طراحان لباس زنان است كه اهمال‌كاري و كم‌كاري كرده‌اند. اين هنر طراحان لباس است كه با طراحي لباس‌هايي كه با فرهنگ جامعه و حجاب سازگار باشد، اين ويژگي را هم به آن بيفزايند كه به دخترها مجال، فضا و روحيه تحرك بيشتري بدهد.
واژه‌های چاق کننده!
نكته بسيار مهم و تاثيرگذار ديگر، نگرش غلط بسياري از خانواده در مورد تعريف صحيح چاقي و لاغري است. ارزشگذاري براي واژه‌هايي مانند تپل، تپل مپل، توپر، گوشتي و واژه‌هايي نظير اينها، به طور غيرمستقيم جلوه‌هايي از تعريف غلط خانواده‌ها در مورد وزن سالم است. من بارها در مطب با اين مسئله روبه‌رو شده‌ام كه خانواده‌ها، كودكاني را كه وزن بسيار عالي و استانداردي دارند، براي ويزيت نزد من مي‌آورند و عنوان مي‌كنند :«بچه ما كم وزن است و مي‌خواهيم تپل‌تر شود!» يعني با دست خودشان، آگاهانه باعث پيدايش مشكل چاقي در كودكان خود مي‌شوند. اين دلسوزي نابه‌جا و غلط مخصوصا به لحاظ نگاه فرهنگي و مشفقانه پدر و مادر در مورد كودكان دختر بيشتر مصداق پيدا مي‌كند؛ مخصوصا كه پدر و مادرها حس دلسوزي و شفقت بيشتري نسبت به دختر بچه‌ها دارند چراكه كم سروصداتر هستند. همين سناريو در دوران كودكي و مدرسه ادامه پيدا مي‌كند و دختر بچه‌ها كه به نسبت پسر بچه‌ها تمايل كمتري براي بازي در خيابان و بستر اجتماعي محدودتري براي بازي‌هاي انرژي سوز (مانند فوتبال، هفت سنگ و…) دارند؛ از اول مجال كمتري براي فعاليت‌هاي جسماني جدي پيدا مي‌كنند. درحالي‌كه تمايل براي خوراندن غذای بیشتر به دختر بچه‌ها آن هم به ميزان بيش از نياز واقعي‌شان ادامه مي‌يابد. توجه داشته باشيد كه چاقي‌هاي دوران رشد و دوران بلوغ بسيار جدي‌تر و خطرناك‌تر است چراكه چاقي‌هاي اين دوران مربوط به افزايش تعداد سلول‌هاي چربي است و اين نوع چاقي‌ها نسبت به درمان رژيمي بسيار مقاوم است. اين حقيقت فيزيولژيك را هم به ياد آوريد كه دختر بچه‌ها ممكن است حتي از سن 9-8 سالگي بالغ شوند! پس حتي اگر هم قبول كنيم نگاه دلسوزانه و مشفقانه پدر و مادر نسبت به كودكان دختر و پسرشان، برابر و عادلانه باشد، باز هم دختر بچه‌ها ضرر بيشتري متحمل مي‌شوند چراكه زودتر بالغ مي‌شوند و پرخوري‌هاي اين دوران كه هنوز به خاطر سن كم بچه‌ها، با اندكي چاشني دخالت و اعمال نظر والدين براي بيشتر خوراندن كودكان توام مي‌شود، شروع دردسري مي‌شود كه تا آخر عمر گريبانگير كودكان مخصوصا دخترها را مي‌گيرد.
منبع-مجله زندگی ایده آل