بیماری های غیرواگیردار یا بیماری های مزمن قابل سرایت نیستند و امکان انتقال آن ها از فردی به فرد دیگر وجود ندارد. اما این بیماری ها مدت زیادی در بدن فرد باقی می مانند و به کندی هم پیشرفت می کنند. امراض قلبی – عروقی، سرطان‌ها، بیماریهای مزمن تنفسی و دیابت چهار نوع اصلی این دسته از بیمارهای به شمار می‌روند که امروزه دلیل مرگ بیش از 70درصد ایرانی‌ها هستند. رقمی که گفته می‌شود برای کاهش آن برنامه‌های زیادی تدوین شده است.
افزایش تعداد مبتلایان به امراض غیرواگیر
آمارها گویای این مطلب است که امروزه بیماریهای غیرواگیر با روندی نگران‌کننده بر کشورهای با‌درآمد پایین و متوسط تاثیر گذاشته و تعداد مبتلایان به آنها افزایش یافته است. این در حالی است که سالانه ۳۶میلیون نفر در جهان بر اثر بیماری غیر واگیر جان خود را از دست می‌دهند که معادل ۶۳درصد کل مرگ ومیر است.
در ایران نیز همانطور که علی اکبر سیاری، معاون سابق وزیر بهداشت گفته است این رقم ۷۶درصد از آمار کل فوتی‌ها در سال را در برمی‌گیرد. البته باقر لاریجانی، نایب رییس کمیته ملی بیماریهای غیرواگیر، معتقد است این آمار ۸۴ درصد از مرگ و میرها در کشور را شامل می‌شود. به هر حال هرچند که امید به زندگی در کشور ما افزایش یافته و مرگ و میر کودکان نیز نسبت به دهههای گذشته کاهش چشمگیری داشته است، اما این دسته از بیماریهای از جمله قلب و عروق بیشترین آمار مرگ و میر را در جهان و ایران به خود اختصاص داده‌اند.
اهمیت مدیریت، نظام مراقبت و پیشگیری
همانطور که لاریجانی، معاون آموزشی وزیر بهداشت عنوان می‌کند؛ بیماریهای قلبی عروقی و سکته عامل اصلی بسیاری از مرگ ها و ناتوانی‌ها در ایران هستند، البته در بیماریهای مزمن ریوی وضعیت کشور ایران بهتر از متوسط جهانی بوده و دیابت هم هرچند در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده ولی میزان آن کمتر از متوسط جهانی است. اما راهکار مقابله با این دسته ازامراض چیست؟ در پاسخ باید گفت چشم‌انداز جهانی مبارزه با مرگ و میر ناشی از بیماریهای غیرواگیر که ارتباط مستقیم با سبک زندگی دارند به سه گروه عمده مدیریت، نظام مراقبت و پیشگیری تقسیم می‌شوند که در کشور ما نیز درباره روش‌ها تحقیقات وسیعی صورت گرفته است. ضمن اینکه میزان آمار بالای مرگ و ناتوانی ناشی از این امر موجب شده است تا سند ملی بیماریهای غیرواگیر تدوین و پیگیری شود.
عوامل خطرساز چیست؟
درباره عوامل خطرسازی که نتیجه آن بروز و شیوع بیماریهای غیرواگیر در کشور است، هم باید گفت؛ تغذیه نامناسب و نداشتن تحرک و فعالیت بدنی کافی از جمله عوامل مهم بوده که پیامدهای آنها ابتلا به چنین امراضی است. آنچه که در سند ملی بیماریهای غیرواگیر برای آنها برنامه ریزی شده است. علاوه بر این همانطور که معاون آموزشی وزیر بهداشت بیان می‌کند؛ حدود ۱۷ درصد مردان و ۲۹ درصد زنان در ایران مبتلا به چاقی بوده و ضروری است، تا برای این موضوع برنامه‌ریزی جدی شود. براین اساس نیز با برخی نهادهای علمی و بین المللی رایزنی شده و سیاست‌هایی هم در این زمینه در دست طراحی است. از سوی دیگر باید به یاد داشت که میزان شیوع این دسته از امراض و عوامل خطرساز ناشی از آن در استان‌های مختلف کشور متفاوت بوده و این موضوع نشان می‌دهد که باید برنامه‌ریزی منطقه‌ای هم برای پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر لحاظ شود. به اعتقاد سیاری نیز نظام مراقبت از بیماریهای غیرواگیر شامل تهیه طرح و نقشه اپیدمی این دسته از امراض بوده و در مقوله مدیریت کاهش تلفات این بیماری‌ها، تقویت مراقبت‌های بهداشتی افراد مبتلا به چنین بیماری‌هایی مانند نارسایی عروق قرار دارد، علاوه براین در مقوله پیشگیری باید به این نکته اشاره کرد؛ کاهش عوامل خطرساز، مهمترین موضوعی است که در این زمینه باید به آن توجه داشت.
به طور مثال عمده ترین دلیل مرگ و میر ناشی از این بیماری‌ها مربوط به امراض عروقی، قلب و نارسایی خونی است که سالانه ۱۷میلیون و ۵۰۰هزار نفر را در جهان به کام مرگ می کشاند و پس از آنها سرطان‌ها با هشت میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، بیماریهای تنفسی با چهار میلیون نفر و دیابت با یک میلیون نفر در رتبه های بعدی قرار دارند.
ضرورت همکاری‌های فرابخشی برای کاهش عوامل خطرساز
با توجه به این آمار و ارقام که بخشی از آن مربوط به کشور ما است، همانطور که نایب رییس کمیته ملی بیماریهای غیرواگیر اظهار می‌کند، سند ملی در این حوزه تدوین، همچنین شبکه همکاری داخلی متشکل از حوزه های مختلف وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی کشور در این زمینه تشکیل شده است. علاوه براین با سایر وزارتخانه‌های مرتبط نیز برای همکاری بین بخشی برنامه‌هایی طراحی شده و تفاهم‌نامه‌هایی با سایر وزارتخانه‌ها منعقد شده تا اقدامات لازم در این زمینه اجرایی شود. به عنوان نمونه می‌توان به کاهش مصرف نمک، شکر و اسیدهای چرب ترانس اشاره کرد که به‌طور قطع نیاز به همکاری‌های فرابخشی دارد.
زیرا نبایداز یاد برد که نیمی از مردم ایران به دلیل تغذیه نامناسب، در کنار کم تحرکی از بیماریهای غیرواگیر به ویژه دیابت و چربی خون رنج می‌برند. از سوی دیگر هشت درصد افراد بالای 30 سال در کشور به دیابت مبتلا هستند که این رقم بالایی است. آنچه که اظهارات محمد فراهانی، معاون دانشجویی و فرهنگی وزیر بهداشت دراین زمینه نیز آن را تایید می‌کند.
در کنار همه اقداماتی که توسط مسئولان کشور قرار است، صورت گیرد و طرح‌ها و برنامه‌هایی که یا تدوین و اجرایی شده یا قرار تدوین شود، با توجه به اهمیت این موضوع و آمار بالای مرگ‌های ناشی از آن در کشورهای مختلف؛ سازمان جهانی بهداشت هم برای در این زمینه تدابیر ویژه‌ای اندیشیده است. به عنوان مثال این سازمان برای مقابله با بیماریهای غیرواگیر برنامه‌ای را تدوین کرده که در آن کاهش مصرف الکل و افزایش فعالیت بدنی به میزان ۱۰درصد و کاهش مصرف نمک و کاهش مصرف دخانیات به میزان۳۰ درصد تا سال۲۰۲۵میلادی باید محقق شود تا شاهد کاهش تلفات ناشی ازاین دسته از امراض مانند سکته قلبی باشیم.
طبق اظهارات سیاری همچنین در طرح سازمان جهانی بهداشت آمده است که تا سال۲۰۲۵ فشار خون باید ۲۵درصد کاهش یافته و تکنولوژی‌های دارویی و درمانی نیز به میزان ۸۰درصد و مشاوره پزشکی به میزان ۵۰ درصد افزایش یابد.
درکنار این موارد در افق ۱۴۰۴وزارت بهداشت در این زمینه آمده است که ایران باید در سال۲۰۲۵ میلادی به جلوگیری از افزایش بی رویه چاقی و دیابت، دریافت خدمات دارو، درمانی و مشاوره ای برای جلوگیری از حملات قلبی و مغزی به میزان ۷۰درصد، دسترسی به داروهای ضروری و فناوری‌های جلوگیری از مرگ ومیر ناشی از بیماریهای غیرواگیر به میزان ۱۰۰درصد دست یابد، همچنین به صفر رساندن میزان اسیدهای چرب ترانس در رویه غذایی مردم هم موضوع دیگری است که مد نظر قرار دارد. اکنون باید دید در کنار برنامه جهانی، مسئولان و متولیان نظام سلامت کشور آیا می‌توانند در این زمینه با اجرایی کردن تدابیر اتخاذ شده گام مهمی بردارند و براین اساس موفق به کاهش آمار مرگ و میر و افزایش بیشتر سن امید به زندگی ایرانیان شوند. اینکه در افق 1404 چند درصد از ایرانی‌ها جان خود را به دلیل ابتلا به امراض غیرواگیر از دست خواهند دارد و از چند درصد مرگ‌های ناشی از این امراض پیشگیری خواهد شد.
منبع: حمایت
