طوفان خورشیدی (یا طوفان مغناطیسی) واژهای عام است و گاهی به سبب معنای وسیعی که دارد کمی ابهامآمیز بهن ظر میرسد. از این رو بهتر است از دو دیدگاه مختلف به موضوع طوفان خورشیدی بپردازیم.
در یک دیدگاه که بیشتر مورد توجه دانشمندان است، هر پدیدهی انفجاری یا فورانی با منشاء مغناطیسی که در جو خورشید رخ میدهد و به آزاد شدن انرژی فراوان میانجامد طوفان خورشیدی یا طوفان مغناطیسی نامیده میشود. با این تعریف اتفاقات مختلف مانند زبانههای پرانرژی، شرارهها، فورانهای تاجی ماده و باد خورشیدی همگی به نوعی طوفان خورشیدی بهحساب میآیند (واژهی طوفان خورشیدی با این تعریف سازگاری بیشتری دارد).
از سوی دیگر تعریفی که عموماً پذیرش بیشتری دارد اندکی با دیدگاه اول متفاوت است. به دنبال رخ دادن پدیدهای انفجاری در خورشید، باد خورشیدی با سرعت و شدت بیشتری میوزد و ذرات باردار پرانرژی را روانهی فضای منظومهی شمسی میکند. وقتی این ذرات به زمین میرسند و با میدان مغناطیسیِ آن برهمکنش میکنند، طوفان خورشیدی رخ میدهد. بر این اساس وقوع پدیدهای مانند شفق قطبی بهمعنی رخ دادن طوفان خورشیدی است و نشانهای از فعالیت مغناطیسی خورشید در یکی دو روز قبل است. برای این نوع پدیدهها خوب است از اصطلاح طوفان ژئومغناطیسی استفاده کنیم.
شدیدترین نمونهی ثبتشدهی این طوفانها در سال ۱۸۵۹/۱۲۳۸ رخ داد. در آن پدیده که به طوفان کارینگتون معروف شد، چنان سیل عظیمی از ذرات روانهی مغناط کرهی زمین گردید که شفق قطبی حاصل از آن از نزدیکی عرضهای استوایی نیز دیده میشد.
طوفان خورشیدی بسته به شدتی که دارد میتواند پیامدهای مختلفی داشته باشد. مثلاًً بر سیستمهای ارتباط مخابراتی، موقعیتیابی و ناوبری اثر مخرب دارد. بر عملکرد ماهوارههای اطراف زمین تأثیر دارد و حتی میتواند برای فضانوردان یا موجودات زنده، مثلاً برای پرندگانی که از میدان مغناطیسی زمین برای جهتیابی استفاده میکنند، خطرناک باشد. ارتباطات رادیویی که با استفاده از لایهی یونوسفر اطراف زمین برقرار میشود بهراحتی در اثر وقوع طوفان خورشیدی دچار اختلال میشود. علاوهبر اینها، افزایش شدت تابشهای خورشید در محدودهی پرتوهای پرانرژی اثرات منفی بر سلامتی انسان دارد.
طوفان های خورشیدی چگونه ایجاد می شوند؟
طوفان های خورشيدی به وسيله شعله های خورشيدي و بيرون ريختن توده هاي كرونال (انفجار يا انتشار مقدار زيادي از پلاسماي خورشيد) ايجاد مي شوند. منطقه كرونا لايه خارجي جو خورشيد است و از گازهاي يونيزه تشكيل شده است. طوفان هاي خورشيدي باعث توليد ذرات بارداري مي شوند كه مي توانند درصورت هم محوري، به ميدان مغناطيسي زمين شتاب دهند.